نخستين نشست فوق‌العاده تاريخ APEC براي مبارزه با جهانگيري كرونا برگزار شد
وعده‌هاي زيبا بدون تعهدات قطعي
شهاب شهسواري
سران قدرت‌هاي اقتصادي و سياسي شرق و غرب در اجلاس سران همكاري‌هاي اقتصادي آسيا و اقيانوس آرام (APEC) وعده دادند كه تلاش‌هاي خود را براي مبارزه با جهانگيري بيماري كوويد ۱۹ تشديد كنند. به‌رغم وعده‌هايي كه در اين نشست داده شد، مسائل مشخصي همچون افزايش سهم كشورهاي ثروتمند در سبد واكسن كوواكس سازمان بهداشت جهاني، حذف تعرفه‌ها براي بازرگاني واكسن كرونا، تجهيزات و مواد لازم براي توليد آن و همچنين ساز و كار به اشتراك‌گذاري فناوري توليد واكسن، به شكل صريح مصوب نشد و سران كشورهايي كه مجموعا ۶۰درصد از توليد ناخالص داخلي جهان را دراختيار دارند، به وعده‌هايي براي تسريع به اشتراك‌گذاري واكسن و تشديد مبارزه با كرونا بسنده كردند.
نشست مجازي سران كشورهاي عضو سازمان همكاري‌هاي اقتصادي آسيا و اقيانوس آرام، جمعه شب به ميزباني جسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند برگزار شد. در اين نشست، رهبران ايالات متحده امريكا، جمهوري خلق چين و فدراسيون روسيه، به عنوان بزرگ‌ترين قدرت‌هاي اقتصادي و سياسي عضو اعلام كردند كه تلاش‌هاي خود را براي مبارزه جهاني با بيماري كرونا، تشديد خواهند كرد. شي جين‌پينگ رييس‌جمهور چين، ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه و جو بايدن رييس‌جمهور امريكا كه كشورهاي‌شان در حال حاضر بزرگ‌ترين توليدكنندگان و دارندگان فناوري واكسن‌هاي كوويد ۱۹ هستند در اين نشست وعده دادند كه ظرفيت به اشتراك‌گذاري و توليد اين واكسن‌ها را به شكل چشمگيري افزايش خواهند داد.
نشست سران اپك، برخلاف تمام اختلاف‌نظرهاي و ستيزه‌جويي‌هاي سال‌هاي اخير ميان قدرت‌هاي شرق و غرب، كمتر به اتهام‌زني و مقصر جلوه دادن ديگران گذشت و رهبران ارشد ۲۱ كشور عضو بيش از هر چيز بر دغدغه اصلي نشست يعني مبارزه با كرونا و آثار جهاني آن تمركز كردند. در بيانيه پاياني نشست مجازي سران اپك آمده است كه كشورهاي عضو اين سازمان بزرگ اقتصادي بر به اشتراك‌گذاري فناوري‌هاي توليد واكسن براساس توافق‌هاي دوجانبه تعهد مي‌كنند تا آمادگي كشورهاي عضو براي همه‌گيري‌هاي غافلگيركننده بعدي بيشتر شود. در اين بيانيه آمده است: «جهانگيري اين بيماري به شكل ادامه‌داري بر اقتصاد و مردم منطقه اثر مي‌گذارد. تنها از راه تسريع دسترسي به واكسن‌هاي ايمن، موثر، باكيفيت و ارزان كوويد۱۹ است كه مي‌توان بر اين مشكل فايق آمد.»
قرار بود كه نشست سران APEC ماه نوامبر امسال برگزار شود، اما نيوزيلند به عنوان رييس دوره‌اي سازمان با توجه به شيوع گسترده نوع دلتاي ويروس كرونا، از رهبران كشورهاي عضو خواست تا پيش از برگزاري نشست رسمي در پاييز در يك نشست فوق‌العاده به صورت اختصاصي موضوع مبارزه با كرونا را مورد بررسي قرار دهند. اين نخستين‌بار در تاريخ ۳۲ ساله تشكيل اين سازمان است كه اجلاس سران به صورت فوق‌العاده و خارج از چارچوب اجلاس سالانه برگزار مي‌شود.
جاسيندا آردرن، نخست‌وزير نيوزيلند بعد از برگزاري اين نشست مجازي گفت: «مباحث اين نشست، توانست ما را از موضوع ملي‌گرايي در حوزه واكسن فراتر ببرد. حالا ما مي‌توانيم براي كمك به همه حوزه‌هاي تلاش جهاني براي واكسيناسيون، نه فقط در بعد ملي، تمركز كنيم و اجازه دهيم به صورت جهاني توليد واكسن، به اشتراك‌گذاري واكسن و استفاده از واكسن، عملي شود.» به گفته آردرن حاضران در اين نشست قبول كردند كه اين واپسين جهانگيري يك بيماري نخواهد بود و ايجاد آمادگي براي امواج همه‌گيري بعدي براي جهان ضروري است. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در اين نشست تاكيد كرد كه اعتقاد دارد موانع جهاني براي توليد واكسن بايد برداشته شود. سوگا يوشيهيده، نخست‌وزير ژاپن نيز كه كشورش ميزبان المپيك تابستاني است وعده داد ژاپن براي برگزاري ايمن و سالم المپيك تضمين مي‌دهد.
همه اين اظهارنظرهاي اميدواركننده در مورد واكسن در شرايطي بيان مي‌شود كه ميان كشورهاي عضو اين سازمان، اختلاف‌نظرهاي جدي وجود دارد. يكي از مهم‌ترين مشكلات جاري در ميان اعضاي سازمان، دعواي چين و قدرت‌هاي غربي در مورد مسائلي مانند وضعيت سياسي هنگ‌كنگ، حاكميت چين بر درياي جنوبي چين و همچنين مساله مناقشه‌برانگيز منشا اصلي شيوع ويروس كرونا است.
درست ساعتي پيش از آغاز نشست سران اپك، دولت ايالات متحده امريكا تحريم‌هاي جديدي عليه ۷ فرد چين وضع كرد كه به گفته واشنگتن در سركوب دموكراسي در هنگ‌كنگ نقش داشته‌اند. پكن و واشنگتن به جز يك جلسه ميان مقام‌هاي بلندپايه ديپلماتيك و امنيت ملي در ايالت آلاسكاي امريكا، مذاكرات چنداني با يكديگر نداشته‌اند. به‌رغم همه اين اختلاف‌نظرها حاضران در نشست تلاش كردند تا به موضوع اصلي گفت‌وگوها يعني مبارزه با جهانگيري كرونا بپردازند و دعواهاي ديگر را براي بيرون نشست رسمي بگذارند. براساس بيانيه كاخ سفيد، جو بايدن در اين نشست بر ضرورت بهبود سرمايه‌گذاري در امنيت بهداشتي در جهان و آمادگي براي همه‌گيري‌هاي بعدي تاكيد كرده است. براساس اين بيانيه او در سخنان خود بر همكاري چندجانبه و تعهد كشورش بر حفظ آزادي در اقيانوس هند و آرام، تاكيد كرده است. بايدن در سخنان خود با تاكيد بر اهميت اين منطقه براي امريكا گفته است كه دولت امريكا متعهد است براي چندين نسل آينده به صورت پيوسته در منطقه حضور داشته باشد.سازمان اپك يكي از متنوع‌ترين سازمان‌هاي چندجانبه بين‌المللي است كه از يك طرف سه قدرت اصلي اقتصادي جهان در آن عضو هستند و از سوي ديگر كشورهاي فقيري مانند پاپوآ گينه‌نو نيز از اعضاي آن محسوب مي‌شوند. براساس آمار موجود وضعيت شيوع، واكسيناسيون و كنترل بيماري كرونا در هر يك از كشورهاي عضو به شكل چشمگيري متفاوت است و برخي كشورها مانند اندونزي و استراليا، به تازگي با موج تازه‌اي از همه‌گيري كرونا در كشورهاي‌شان دست و پنجه نرم مي‌كنند.اپك در سال‌هاي اخير دچار مشكلات داخلي عديده‌اي شده است. سال ۲۰۱۸ در اجلاس سران به ميزباني پاپوآ گينه‌نو، به دليل اختلاف‌ها ميان چين و رييس‌جمهور وقت امريكا، دونالد ترامپ، نشست سران نتوانست براي يك بيانيه پاياني به نتيجه برسد. سال ۲۰۱۹ اجلاس اپك در شيلي به دليل اعتراضات گسترده مردمي به دولت اين كشور لغو شد و سال ۲۰۲۰، دولت‌ها عضو بدون توجه به ميزباني و رياست دوره‌اي مالزي تصميم گرفتند يك نشست مجازي برگزار كنند. يك ماه پيش از نشست سران، وزراي بازرگاني كشورهاي عضو در نشستي براي همكاري در مورد به اشتراك‌گذاري و تجارت واكسن شركت كردند. هر چند توافق‌هايي ميان كشورهاي عضو حاصل شد، اما خواسته اصلي نيوزيلند به عنوان رييس اجلاس براي حذف تعرفه‌هاي گمركي براي واكسن كرونا و مواد، تجهيزات و فناوري‌هاي لازم براي توليد آن، مورد اجماع قرار نگرفت.براساس آمار بيش از ۵۰ ميليون مورد ابتلا به بيماري كرونا در ۲۱ كشور عضو اپك با بيش از يك ميليون جان باخته گزارش شده است. به صورت متوسط مجموع توليد ناخالص داخلي اين كشورها در طول سال ۲۰۲۰ با ۱.۹ درصد كاهش مواجه شده است.