روايت يك تنش لفظي، در سفري كه براي كاهش تنش انجام مي‌شد
پاتك پكن به استراتژي دوگانه دولت بايدن
ديپلمات ارشد چيني خطاب به شرمن: روابط چين و امريكا در بن‌بست است
محمدحسين لطف‌الهي
يك ديپلمات ارشد چيني روز دوشنبه به وندي شرمن، معاون وزير خارجه ايالات متحده هشدار داد كه استراتژي دولت بايدن مبني بر تقابل و همكاري توامان با پكن مطمئنا شكست خواهد خورد. در اين ديدار كه در شهر تيانجين برگزار مي‌شد، شي فنگ معاون وزير خارجه چين، سياست‌هاي ايالات متحده را عامل «به بن‌بست كشيده شدن» روابط واشنگتن و پكن معرفي كرد و خطاب به وندي شرمن گفت كه از نگاه آنها «لفاظي‌هاي خصمانه و درگيري‌طلبانه امريكا» به عنوان «تلاشي آشكار براي مهار و سركوب چين» در نظر گرفته مي‌شود. او ضمن درخواست از امريكا براي تغيير دادن «سياست خطرناك و ذهنيت شديدا منحرف خود» تاكيد كرد: «روابط چين و امريكا اساسا در يك بن‌بست قرار دارد، زيرا برخي امريكايي‌ها چين را به عنوان يك دشمن موهوم به تصوير مي‌كشند.»
وندي شرمن در حالي راهي چين شده است كه واشنگتن مي‌خواهد همزمان با همكاري در برخي حوزه‌ها كه بدون همكاري پكن امكان موفقيت در آنها وجود ندارد، راهي براي افزايش فشارهاي ديپلماتيك عليه چين در حوزه‌هاي ديگر پيدا كند. بر اساس اين استراتژي دوگانه امريكا از يك سو خواهان توافق و همكاري دو كشور بر سر مسائلي نظير مقابله با پاندمي مرگبار كرونا و بحران تغييرات آب و هوايي است و از سوي ديگر مي‌كوشد تا با استفاده از بهانه‌هاي حقوق بشري يا نسبت دادن حمله سايبري به چين، در راستاي كاهش نفوذ بين‌المللي چين و مهار اين كشور گام بردارد. با اين وجود واكنش خشمگين مقامات ارشد چيني به اين رويكرد نشان مي‌دهد احتمال موفقيت اين راهبرد دولت بايدن زياد نيست.
بر اساس خلاصه‌اي كه از صحبت‌هاي شي فنگ در سايت وزارت خارجه چين منتشر شده، او در نشست با همتاي امريكايي خود گفته است: «اين‌گونه به نظر مي‌رسد كه تمام اركان دولت امريكا و تمام اركان آن جامعه براي سرنگوني چين هم پيمان شده‌اند.» او تاكيد كرد: «كارهاي نادرست انجام دهيد و در انتظار نتايج عالي بمانيد؛ آيا چنين چيزي ممكن است؟» شي فنگ خاطرنشان كرد: «مدتي است كه برخي امريكايي‌ها هنگام صحبت درباره نزاع با چين و چالش‌هاي پيش روي امريكا در زمان وقايعي نظير حمله به بندر پرل هاربر و ماهواره اسپوتنيك را پيش مي‌كشند. برخي كارشناسان بين‌المللي از جمله برخي اساتيد دانشگاه امريكايي چنين چيزي را به عنوان مقايسه چين با ژاپن در جنگ جهاني دوم و مقايسه آن با اتحاد شوروي سابق در زمان جنگ سرد تلقي مي‌كنند. به نظر مي‌رسد با به تصوير كشيدن چين به عنوان يك دشمن موهوم جرقه يك احساس ملي هدفمندي در امريكا زده مي‌شود.» به گفته او، «طرف امريكايي در جايگاه سخنراني كردن در زمينه دموكراسي و حقوق بشر براي چين نيست. اگر دموكراسي، آزادي‌ها و حقوق بشر از همه مردم كوچه و خيابان در چين سلب شده و بدون رهبري قدرتمند حزب كمونيست چين و يك نظام سياسي موثر و يك مسير توسعه متناسب با شرايط چين، چطور ممكن بوده كه مردم اين كشور چنين خلاقيت و ثمربخشي عظيمي را ايجاد كنند؟ بدون اينها چطور يك كشور بسيار بزرگ همچون چين با داشتن بالغ بر يك ميليارد نفر جمعيت توانسته تاكنون دو معجزه شامل رشد اقتصادي سريع و ثبات اجتماعي پايدار را رقم بزند و همچنين اين براي ملت چين چطور ممكن بوده كه در عرض تنها ۱۰۰ سال يك تغيير شكل بزرگ را رقم زده و از مرحله ايستادن روي پاي خود به مرحله ثروتمندي و قدرتمند شدن برسد؟»
يكي از روش‌هايي كه از زمان روي كار آمدن دولت بايدن براي به چالش كشيدن چين و زير سوال بردن اعتبار بين‌المللي اين كشور روي آن تاكيد شد، تمركز بر عدم پيروي چين از الگوهاي دموكراتيك غربي بوده و چين نيز كوشيده با بيان اين نكته كه غربي‌ها شناخت كافي از فرهنگ و مردم چين ندارند، الگوي خود را الگويي موفق و كارآمد نشان دهد.
ناكامي در دستيابي به اهداف
وزارت خارجه ايالات متحده هفته گذشته در بيانيه‌اي اعلام كرده بود كه هدف از سفر وندي شرمن به چين، كاهش تنش‌ها ميان دو كشور، ابراز نگراني جدي امريكا در خصوص برخي رفتارهاي پكن و همچنين همكاري در موضوعاتي كه منافع دو كشور همسو است، خواهد بود. با اين وجود اظهارات مقامات چيني كه همزمان با حضور شرمن در تيانجين منتشر مي‌شود، ثابت مي‌كند دست‌كم او در رسيدن به راهي براي كاهش تنش‌ها ناكام بوده است. وندي شرمن در اين سفر با وانگ يي، وزير امور خارجه چين نيز كه روز يكشنبه حملات لفظي شديدي عليه ايالات متحده داشت، ديدار كرد.
به‌رغم اين ناكامي، سفر شرمن به چين كه پس از سفر او به ژاپن و كره جنوبي اتفاق افتاد به منزله پايان تحركات ديپلماتيك گسترده ايالات متحده در شرق آسيا نخواهد بود. بر اساس خبري كه روز دوشنبه روزنامه واشنگتن‌پست منتشر كرد، قرار است طي هفته جاري، آنتوني بلينكن وزير خارجه ايالات متحده به هند سفر كند و لويد آستين وزير دفاع اين كشور نيز راهي ويتنام، سنگاپور و فيليپين خواهد شد تا واشنگتن اطمينان حاصل كند اين كشورها در مسير افزايش فشارها بر چين با امريكا همسو خواهند بود.
سياست دوگانه بايدن؛ موفق يا ناموفق؟
در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ روابط ايالات متحده و چين به دليل اختلاف نظرهاي اساسي بر سر موضوعاتي نظير تجارت و حقوق بشر به شدت خصمانه شد و دو طرف با وضع تعرفه و تحريم‌هاي متفاوت عليه يكديگر درصدد افزايش فشار متقابل عليه هم برآمدند. اين در حالي است كه بايدن تلاش كرد سياستي متعادل‌تر اتخاذ كند و ضمن اينكه همچنان فشار تحريم‌هاي دوره ترامپ را بالاي سر چين نگه داشته، كوشيده است تا با تلاش‌هاي ديپلماتيك براي باز نگه داشتن كانال روابط دوجانبه، از تشنج‌ها بكاهد و فضا را آرام‌تر كند.
از نگاه امريكاي بايدن، همكاري با متحدان منطقه‌اي و بين‌المللي بهترين راه براي افزايش آرام فشارها عليه چين است و از همين‌رو واشنگتن در نشست‌هاي چندجانبه‌اي كه طي ماه‌هاي گذشته برگزار شده، مكررا از كشورهاي متحد خود نظير كشورهاي عضو ناتو يا اعضاي گروه 7 خواسته تا عليه برخي اقدامات دولت چين نظير «به كارگيري كارگران اجباري» و «نقض حقوق بشر» موضع‌گيري كنند.امريكا همچنين از اين سياست براي كاهش اعتبار چين در مجامع بين‌المللي نيز بهره برده و تنها طي چند هفته اخير توانسته از يك سو، سازمان بهداشت جهاني را براي اعلام «تحقيق مجدد در خصوص ادعاي ساخت آزمايشگاهي ويروس كرونا در چين» قانع كند و از سوي ديگر با همراهي چند كشور عضو ناتو، سرويس امنيتي چين و پيمانكاران سايبري اين سرويس را به عنوان عاملان اصلي حمله سايبري به مايكروسافت معرفي كند.اقدام ديگر امريكا تقويت چارچوب «گروه چهار» متشكل از هند، استراليا، ژاپن و ايالات متحده براي مقابله با چين بوده و به اعتقاد دولت بايدن مجموعه اقدامات توانسته «كار را براي چيني‌ها سخت‌تر كند.» يك مقام ارشد امريكايي در اين خصوص معتقد است: «اقدامات چندجانبه‌گرايانه عليه چين، باعث شده اين كشور تصميماتي اتحاذ كند كه عملا عليه منافعش باشد.» او در اين خصوص تحريم چند مقام اروپايي از سوي چين و تحت تاثير قرار گرفتن توافق سرمايه‌گذاري با اروپا را مثال مي‌زند و اين موضوع را موفقيتي براي سياست‌هاي امريكا ارزيابي مي‌كند.كارشناسان چندان با اين برداشت موافق نيستند. اوريانا اسكايلار ماسترو، استاد دانشگاه استنفورد در اين خصوص به فايننشال تايمز مي‌گويد: «دولت بايدن به خوبي توانست به پكن نشان دهد كه نارضايتي‌ها و نگراني‌هاي ايالات متحده در خصوص چين محدود به دولت قبلي نيست اما واقعيت اين است كه هيچ نشانه‌اي مبني بر اقناع رييس‌جمهور چين به منظور ايجاد تغيير در برخي سياست‌هاي پكن در عرصه‌هاي داخلي و بين‌المللي وجود ندارد.» به گفته او، سياست‌هاي امريكا باعث شده چين «اقدامات مساله‌ساز» خود را افزايش دهد و سياست‌هاي امريكا نتوانسته پكن را به نگاه كردن در آيينه و تجديدنظر وا دارد. سيمون تيسدال در گاردين نوشته است: «بايدن در يك سلسله اقدامات يك‌جانبه، ضمن حفظ تحريم‌هاي تجاري ترامپ محدوديت‌هايي را در زمينه تجارت و سرمايه‌گذاري اعمال كرد. مجازات‌هاي جديدي در ارتباط با هنگ‌كنگ و سين كيانگ وضع شده است. او قصد دارد با توسل به ديپلماسي با ابرپروژه زيرساختي جاده و كمربند و ديپلماسي مبتني بر واكسن كوويد۱۹ مقابله كند يا آنها را شكست دهد و او به پنتاگون دستور داده تا آمادگي را براي درگيري‌هاي نظامي آينده افزايش دهد.» جاناتان تپرمن، تحليلگر كانادايي و كارشناس مسائل چين اين رويكرد را «غيرسازنده» مي‌خواند: « موضع تقابلي دولت جو بايدن باعث دور كردن پكن از واشنگتن شده است و در نتيجه آن، تمايل كم قبلي چين را براي همكاري در موضوعات مهم جهاني از قبيل تغييرات اقليمي، كنترل تسليحات و جلوگيري از همه‌گيري بيماري‌ها در آينده كمتر كرده است.»