طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی از دستور کار خارج نشده است
طرح جنجالي اينترنت، شايد وقتي ديگر
ندا جعفري
هر چند قرار بود طرح صيانت از فضاي مجازي روز گذشته از سوي مجلسي‌ها بررسي شود، اما به دليل مخالفت‌هاي شديد طرح مورد بررسي قرار نگرفت، البته پس از آن برخي رسانه‌ها اعلام كردند اين طرح از دستور كار خارج شده و برخي ديگر اين خبر را تكذيب كرده و گفتند اين طرح همچنان به قوت خود باقي است. با اين وجود هنوز خطر فيلترينگ گسترده پس از تصويب اين طرح بيخ گوش كاربران فضاي مجازي شامل افراد حقيقي، حقوقي و كسب‌و‌كارهاي خرد و كلان، وجود دارد. جز محمدجواد آذري‌جهرمي وزير ارتباطات كه در تير ماه در نامه‌اي به ابراهيم رييسي و محمدباقر قاليباف نسبت به تصويب اين طرح هشدار داده بود تعدادي از شركت‌ها و مجموعه‌هاي داخلي كه از طريق فضاي مجازي به فعاليت مي‌پردازند نيز در اين چند روز نسبت به طرح ساماندهي فضاي مجازي ابراز نگراني كرده و حتي تومارهايي را جهت امضاي افراد در فضاي مجازي منتشر كردند. روز گذشته نيز سخنگوي كميسيون فرهنگي درباره اين طرح گفته بود كه «حدود ۱۴ بار و بيش از ۲ هزار ساعت كار كارشناسي انجام شده و اجازه فيلتر اينستاگرام، تلگرام يا توييتر زماني داده مي‌شود كه يك پلتفرم داخلي جايگزين آنها شود.» البته كه تجربه نشان مي‌دهد فيلترينگ پيام‌رسان تلگرام با وجود داشتن پلتفرم داخلي نيز نتوانست از تمايل به استفاده از آن بكاهد.
طرح صيانت از فضاي مجازي
داراي ايرادات اساسي است
طرح صيانت از فضاي مجازي در چند هفته‌اي كه مورد نقد قرار گرفته، علاوه بر ايرادات عمده‌اي كه از آن گرفته شده، كسب و كارها را نيز با نگراني روبه‌رو كرده است. به باور كارشناسان تا 350 هزار كسب و كار خرد در پلتفرم‌ها و به خصوص اينستاگرام مشغول به فعاليت هستند كه با فيلترينگ آن، مشكلات عديده‌اي گريبان آنها را خواهد گرفت و حتي ممكن است به بيكاري حدود 900 هزار نفر بينجامد. رضا الفت‌نسب، عضو هيات‌مديره اتحاديه كشوري كسب و كارهاي مجازي معتقد است؛ به اين طرح مجلس شبهه وارد است و در اين شرايط سخت اقتصادي و با وجود كرونا سياستگذاران نبايد فضاي مجازي را محدود كنند.او در اين باره به «اعتماد» گفت: گفته شده كه طرح صيانت از فضاي مجازي براي حقوق كاربران ارايه شده است البته اين طرح به اعتقاد ما اصلا شفاف نيست و ايرادات بسياري هم دارد. او افزود: گفته مي‌شود اين طرح در كميسيون فرهنگي مجلس نوشته شده اما اين طور كه مشخص است اين طرح در اين كميسيون هم نوشته نشده و از بخش خصوصي نيز درباره اين طرح نظرخواهي نشده است و زماني كه در مجلس مطرح شد و سر و صداهايي به پا كرد، مركز پژوهش‌هاي مجلس از بخش كسب و كارهاي مجازي هم خواست كه نظرات خود را ارايه كنند.اين عضو هيات‌مديره اتحاديه كشوري كسب و كارهاي مجازي با بيان اينكه در وهله اول بايد مشخص شود اين طرح را چه كساني نوشته‌اند، خاطرنشان كرد: پس از مشخص شدن اين موضوع در مرحله بعد بايد توضيح دهند چرا موضوعي كه بيش از ۸۰ ميليون نفر با آن درگير هستند اينقدر سطحي گرفته شده است؟ او ابراز اميدواري كرد كه اين طرح به صحن علني برده شود و در آنجا نمايندگان به آن نظر دهند.
جاي بخش خصوصي
در اين ابركميسيون كجاست؟
الفت‌نسب در بخش ديگري از سخنان خود ضمن اشاره به اينكه مهم‌ترين ايراد اين طرح، تشكيل ابركميسيوني با ۲۰ نفر نيرو از نيروهاي مسلح و قرار است يك نفر هم از سازمان امور صنفي يارانه‌اي در اين كميسيون حضور يابند و رييس اين كميسيون هم از سوي رييس‌جمهور انتخاب مي‌شود، گفت: «اين اقدام يعني بروكراسي‌ها بيشتر مي‌شود و يك مجوز به مجوزهاي ديگر افزوده خواهد شد ضمن آنكه گفته شده خارجي‌ها بايد اطلاعات خود را در داخل ايران ثبت كنند و نمايندگي هم داشته باشند و مجوز ايراني بگيرند. به نظر مي‌رسد برخي به دنبال اين هستند كه در اين شرايط ما نيز مانند كشورهاي چين، هند، تركيه و ... نسبت به فعاليت اين دسته از پلتفرم‌ها اقدام كنيم كه اصلا منطقي به نظر نمي‌رسد.» الفت‌نسب با اشاره به شرايط تحريمي ايران تصريح كرد: «حتي در كشور همسايه ما يعني عراق هم امروز براي نيروهاي ايراني كه براي كسب و كارهاي اينترنتي به آنجا رفته‌اند، حساب بانكي باز نمي‌كنند.» اين كارشناس حوزه آي‌تي دليل مخالفت‌ها با اين طرح را اين‌گونه توضيح داد: «قصد ما از مخالفت با اين طرح محدود كردن خدمات داخلي نيست و حتي از اين اپليكيشن‌هاي با كيفيت بومي حمايت هم خواهيم كرد و معتقديم بايد براي استفاده از آنها فرهنگ‌سازي هم بشود.»
آيا زيرساخت‌هاي داخلي فراهم است؟
او به بررسي زيرساخت‌هاي لازم براي اجرايي شدن اين طرح نيز اشاره كرد و گفت: «اشكالي ندارد كه فردا ايران هم موتور جست‌وجويي مانند گوگل بسازد. در واقع موضوعي كه ما به آن ايراد مي‌گيريم بحث محدوديت خدمات خارجي است، زيرا زيرساخت‌ها در اين زمينه فراهم نشده است.در صورتي كه سرويس درستي ارايه شود و مردم نگراني از افشاي اطلاعات‌شان نداشته باشند حتما از آن استفاده مي‌كنند.»الفت‌نسب در بخش ديگري از سخنان خود افزود: ما شاهد آن بوديم كه اينترنت در سال‌هاي گذشته در ايران قطع شد و گوگل هم مقطعي در دسترس قرار نداشت. اما واقعا موتورهاي جست‌وجوي ايراني توانستند خدمات خوبي داشته باشند؟ نمونه ديگر يكي از پيام‌رسان‌ها بود، زماني كه تلگرام را مسدود كردند از هم پاشيد و سرورهايش توان اين حجم از كاربر را نداشت و سيستم نتوانست اين پهناي باند را تحمل كند و از مدار خارج شد. اين كارشناس فضاي مجازي با بيان اينكه به نظر مي‌رسد افراد حاضر در مجلس دغدغه اين روزهاي مردم را ندارند، ادامه داد: مردم امروز به دليل كم كاري‌هاي افراد مختلف در دولت‌ها و در حاكميت به جايي مثل اينستاگرام پناه برده‌اند آن هم براي معاش و بازاريابي. او با بيان اينكه سوال اينجاست كه با اين طرح صيانت از كدام كاربر مي‌شود، گفت: آقايان اين سوال را از خودشان پرسيده‌اند كه با اين اقدام آيا به اقتصاد كمك مي‌شود؟ مردم رضايت دارند يا ندارند؟ اين كارشناس فضاي مجازي با بيان اينكه افرادي كه اين طرح را نوشته‌اند اصلا ديدي نسبت به كف بازار و اينكه چه اتفاقي براي مردم مي‌افتد ندارند، ادامه داد: برخي افراد تنها با تبليغات در اينستاگرام محصولات خود را عرضه مي‌كنند و از اين طرح واقعا نگران شده‌اند.
كليه شركت‌هاي خارجي بايد مجوز داخلي
بگيرند
الفت‌نسب در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود به مفاد و «بايد»هاي اين طرح نيز اشاره كرد و افزود: براي خدمات خارجي گفته شده مجوز بايد از داخل كشور اخذ شود و اگر خدمات پرداختي داخل اين پلتفرم انجام شود و تبليغاتي قرار است صورت گيرد كميسيون بايد از آن مطلع باشد و به نظر مي‌رسد به گونه‌اي اين طرح نوشته شده كه هيچ شركتي با اين شرايط اقدام نكند.او ادامه داد: اين طرح ۳۷ بند دارد كه با آن در حوزه‌هاي مختلف وارد شده‌اند از كودك و خانواده گرفته تا كسب و كار و ... اما به اعتقاد من اين طرح شكست خورده است و قابليت اجرا شدن ندارد. الفت‌نسب گفت: دولت جديد بايد بررسي كند كه آيا مي‌تواند اين طرح را اجرا كند يا خير، ضمن آنكه آقاي رييسي همواره درخواست داشت تا مردم او را در شبكه‌هاي مجازي دنبال كنند و بعيد به نظر مي‌رسد رويكرد خود را تغيير دهد.اين عضو هيات‌مديره اتحاديه كسب و كارهاي مجازي در مورد تعداد افرادي كه امروز در فضاي مجازي مشغول كسب و كار هستند، گفت: با توجه به اينكه جمهوري اسلامي ايران اينستاگرام را به رسميت نشناخته آمارهاي دقيقي در دست نيست، اما بر اساس آمارهاي غيررسمي حدود ۱۰۰ هزار فروشنده در اين اپليكيشن مشغول فعاليت هستند كه در شرايط پاندمي كرونا در كشور تعداد اين افراد بيشتر هم شده است.
چه تعداد در فضاي مجازي مشغول
كسب و كار هستند؟
الفت‌نسب به تعدادي از سايت‌ها و كسب و كارهايي كه در فضاي مجازي مشغول به فعاليت هستند نيز اشاراتي كرد و افزود: تعداد افرادي كه در بخش سايت‌هاي رسمي فروش مانند ديجي كالا، اسنپ، تپسي و ... مشغولند هم به ۲۵۰۰ سايت رسمي مي‌رسد البته در كنار اينها سايت‌هاي غيررسمي كسب و كار هم در ايران وجود دارند كه به صورت تقريبي بين ۴۰ تا ۵۰ هزار سايت برآورد مي‌شود كه همه اينها با اين طرح مختل خواهند شد زيرا ورودي‌هاي اين سايت‌ها اغلب از گوگل و اينستاگرام و... است. اين كارشناس فضاي مجازي تصريح كرد: در حال حاضر در چين ۴۴ درصد افراد خريد آنلاين انجام مي‌دهند يعني تقريبا از هر دو نفر، يك نفر آنلاين خريد مي‌كند، در تركيه اين عدد ۸ درصد است و اين عدد در ايران پس از شيوع كرونا به ۳،۲ درصد رسيده است و بايد بررسي شود كه اين عدد را چگونه افزايش دهند تا حداقل در اين بخش شبيه تركيه شويم نه اينكه كوشش در محدودسازي كنند. او افزود: البته به نظر مي‌رسد اگر دولت به اين بخش هم ورود پيدا مي‌كرد همين رقم ۳.۲ دهم هم امروز كمتر بود و كسب و كارهاي بخش خصوصي خودشان براي اين موضوع زحمت كشيدند. گفتني است؛ طرح جنجالي «قانون حمايت از حقوق كاربران و خدمات پايه كاربردي فضاي مجازي» قرار بود روز گذشته در صحن علني مجلس مورد بررسي قرار گيرد، اما به گفته سخنگوي هيات رييسه مجلس روز دوشنبه نوبت به بررسي آن نرسيد و احتمال بررسي آن طي يكي، دو روز آينده همچنان به قوت خود باقي است.