طالبان حمله براي تصرف شهرهاي بزرگ افغانستان را آغاز كردند
پايان توافق دوحه
شهاب شهسواري
بعد از ماه‌ها پيشروي در مناطق روستايي و شهرهاي كوچك افغانستان، طالبان آماده نبرد براي تصرف شهرهاي بزرگ و مراكز ولايات در افغانستان مي‌شوند. در حالي كه طالبان در پي توافق دو سال پيش خود با ايالات متحده امريكا در دوحه وعده داده‌بود در صورت خروج نظاميان خارجي، از تصرف مراكز ولايات و شهرهاي بزرگ خودداري كند، حالا هجوم وسيع اين گروه به مركز سه ولايت، نشان از اراده طالبان براي تصرف كل خاك افغانستان دارد. گروه شبه‌نظامي طالبان كه تاكنون ادعا مي‌كرد به دليل تعهد به پيمان دوستي‌اش با ايالات متحده امريكا، از حمله به شهرهاي بزرگ خودداري مي‌كند، از پنج‌شنبه گذشته حمله به شهر هرات، مركز ولايت هرات را آغاز كرده است. هرات سومين مركز ولايتي است كه در طول روزهاي گذشته از سوي طالبان مورد حمله قرار مي‌گيرد. پيش از هرات، شبه‌نظاميان طالبان حمله به شهرهاي قندهار، مركز ولايت قندهار و لشكرگاه، مركز ولايت هلمند را هم شروع كرده‌بودند. انتشار تصويري از سوي ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان در افغانستان كه از به‌دار كشيدن دو شهروند ولسوالي نهرسراج ولايت هلمند در بدو ورود طالبان به لشكرگاه و آويختن اين شهروندان در انظار عمومي خبر مي‌داد، بار ديگر دوران سياه سيطره طالبان بر افغانستان در دهه ۱۹۹۰ را در خاطره‌ها زنده كرد. سخنگوي طالبان مدعي شده است كه دو فرد به‌دار آويخته‌شده به آدم‌ربايي و قتل اعتراف كرده‌اند، اما اعدام اين دو فرد در بدو ورود طالبان به شهر لشكرگاه نشان از عزم طالبان براي وحشت‌آفريني و ارعاب در ميان شهروندان مراكز ولاياتي است كه به تدريج توسط اين گروه شبه‌نظامي تصرف مي‌شود.
دامنه درگيري‌ها ميان نيروهاي امنيتي دولت افغانستان و گروه طالبان طي دو روز گذشته در فاصله ۱۰ كيلومتري مركز شهر هرات نيز رسيد و پروازها از فرودگاه هرات لغو شده است. برخي منابع گزارش دادند كه درگيري‌ها ميان طرف‌هاي درگير در منطقه «پٌل پشتون» ولسوالي گذره ولايت هرات نيز رسيد. اين منطقه ۱۰ كيلومتر از مركز شهر هرات فاصله دارد و مركز اين شهر را به ميدان هوايي (فرودگاه) هرات وصل مي‌كند. دفتر والي هرات اعلام كرد كه عبدالصبور قانع، والي هرات و خيال نبي احمدزي، فرمانده لشكر ۲۰٧ ظفر در برابر هجوم طالبان براي تصرف هرات مقاومت مي‌كنند. محمد اسماعيل‌خان، فرمانده پيشين جهادي و والي سابق هرات نيز در خط اول نبرد است و با افرادش در كنار نيروهاي امنيتي عليه طالبان جنگ مي‌كنند. طارق آرين، سخنگوي پيشين وزارت امور داخله (كشور) افغانستان در توييتي نوشت: « طالبان قصد دارند دو پُل بزرگ (پشتون‌پُل) هرات را انفجار دهند. اين نقشه در روزهاي اخير از سوي اين گروه روي دست گرفته شده. براي جلوگيري از اين عمل شوم، اقدام عاجل و اساسي نياز است.» پشتون‌پل، ولايت كابل را به هرات وصل مي‌كند و يكي از راه‌هاي اساسي در شهر هرات است.
امير محمد اسماعيل‌خان، فرمانده جهادي در هرات، در گفت‌وگو با رسانه‌ها ضمن انتقاد از تعلل دولت در اعزام نيروهاي مسلح براي حمايت از هرات در برابر هجوم طالبان، به ادامه نبرد براي حفاظت از اين شهر در مقابل هجوم طالبان تأكيد كرد. با اين حال فواد امان، معاون وزارت دفاع روز جمعه، در حساب كاربري شبكه اجتماعي فيسبوك خود نوشته است كه نيروهاي دفاعي و امنيتي و بسيج مردمي، بخش‌هايي از شهر و جاده ولسوالي انجيل تا «پل پشتون» را از وجود تروريست‌ها پاك كرده‌اند. با اين حال مقام‌هاي محلي هرات از ادامه نبرد در اين شهر خبر مي‌دهند. نصير احمد صالحي گزارشگر طلوع‌نيوز در هرات مي‌گويد، كه طالبان خط نخست جنگ را به طرف جنوب شهر هرات شكسته‌اند و وارد چندين بخش شده‌اند. اما مقام‌هاي دولتي از پيروزي در نبرد با طالبان و عقب راندن آنها از سه مركز ولايت در هرات، هلمند و قندهار خبر مي‌دهند. روز شنبه ميرويس استانكزي، سخنگوي وزارت امور داخله، گفت كه طالبان متحمل تلفات سنگين در اين سه شهر شده‌اند. به گفته او، نيروهاي كافي در شهر لشكرگاه، مركز ولايت هلمند حضور دارند و اين نيروها حملات طالبان عقب زده‌اند.
پيامدهاي صلح نيابتي
رحمت‌الله نبيل رييس پيشين امنيت ملي و يكي از نامزد‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري گذشته با اشاره به وضعيت فعلي كشور، در توييترش نوشته: «پيامد معامله دوحه زلمي خليل‌زاد؛ متاسفانه افغان‌ها هزينه سنگيني براي صلح نيابتي دكتر خليل‌زاد مي‌پردازند.» زلمي خليل‌زاد، نماينده ويژه رييس‌جمهوري امريكا در امور افغانستان، طراح پيمان صلحي ميان امريكا و طالبان بود كه بر اساس آن به ازاي خروج نظاميان خارجي از افغانستان، طالبان حاضر به گفت‌وگو با سياستمداران و ديگر گروه‌هاي افغان مي‌شد. بعد از گذشت يك سال و نيم از اين توافق، تمامي گفت‌وگوهاي مورد نظر امريكا براي آتش‌بس در افغانستان متوقف مانده و علي‌رغم اجراي تمامي تعهداتي كه خليل‌زاد نيابتا بر عهده دولت افغانستان گذاشته‌بود، طالبان به عمليات خود عليه شهروندان افغانستان شدت بخشيده‌اند. بر اساس تازه‌ترين گزارش سازمان ملل متحد، تلفات غيرنظاميان در دوماه ارديبهشت و خرداد سال جاري بر اثر درگيري‌هايي كه طالبان در نقاط مختلف كشور ايجاد كرده است به بالاترين سطح خود در ۱۲ سال گذشته رسيده است.
مقام‌هاي امريكا اعلام كرده‌اند، به رغم خطر سقوط دولت افغانستان و تصرف كامل اين كشور توسط گروه شبه‌نظامي طالبان هيچ برنامه‌اي براي تأخير در خروج نظاميان‌شان از افغانستان كه قرار است دقيقاً يك ماه ديگر تكميل شود، ندارند. راس ويلسون، كاردار سفارت امريكا در كابل، در گفت‌وگويي با شبكه دولتي TV1 افغانستان در پاسخ به اين پرسش كه مردم افغانستان از توافق امريكا و طالبان به چه چيزي دست يافتند نيز گفت: «به نظر من اصلي‌ترين چيزي كه افغان‌ها از توافق امريكا با طالبان به آن دست يافتند، تعهد به فرآيند صلح و گفت‌وگوهاي صلح در دوحه است.» با اين حال او اعتراف كرده است كه طالبان به تعهداتش در توافق با امريكا عمل نكرده است. ويلسون گفت: «در بسياري موارد آنچه طالبان در اين توافقنامه به آن متعهد شده بود و آنچه اين گروه انجام مي‌دهد تضادهايي وجود دارد.»
نشست مشورتي غني با بزرگان سياسي
روز گذشته اشرف غني، رييس‌جمهور و بزرگان سياسي و جهادي افغانستان در مورد اوضاع جاري كشور به ويژه روند صلح و تشديد جنگ از سوي طالبان، با هم تشكيل جلسه دادند. به گزارش خبرگزاري جمهور، ارگ رياست‌جمهوري با نشر اعلاميه‌‌اي گفت كه رييس‌جمهور غني امروز مجلس مشورتي را با بزرگان سياسي و جهادي در ارگ برگزار كرده است. در اين نشست، عبدالله عبدالله، محمد محقق، استاد عبدالرب رسول سياف، محمد كريم خليلي، سرور دانش، رييس قوه قضايه، روئساي مجلسين شوراي ملي و اعضاي برجسته كابينه حضور داشتند.در اعلاميه آمده، اين نشست روي مواردي چون قطع جنگ، رسيدن به صلح، قانون اساسي و حفظ نهادهاي اساسي دولت تاكيد شده است.اعلاميه افزوده، «قطع جنگ و رسيدن به صلح عادلانه و پايدار اولويت جمهوري اسلامي افغانستان بوده، جمهوري اسلامي افغانستان براي رسيدن به اين مرام والا قرباني‌هاي زيادي را متقبل شده است.» در اين نشست ضمن قدرداني از تلاش‌هاي خستگي‌ناپذير شوراي عالي مصالحه ملي و هيات مذاكراتي صلح، گفته شده كه جمهوري اسلامي افغانستان اين هدف والا را كماكان دنبال خواهد كرد.در اين اعلاميه تاكيد شده: «دفاع از مردم و تماميت ارضي افغانستان، نواميس و نهادهاي ملي، ارزش‌هاي مشترك، حقوق زنان و ساير حقوق و آزادي‌هايي كه در قانون اساسي افغانستان تسجيل يافته است مكلفيت دولت جمهوري اسلامي افغانستان بوده و دولت افغانستان از اين ارزش‌ها در مقابل هر نوع تعرض دفاع مي‌كند.» در اعلاميه گفته شده، شهامت و ايستادگي نيروهاي امنيتي و دفاعي افغانستان در مقابل تجاوز و حملات تروريستي و ايستادگي و بسيج ملي مردم افغانستان در اين راستا قابل ستايش است.بر بنياد اعلاميه، رهبران سياسي و جهادي افغانستان از دفاع مشروع نيروهاي امنيتي و دفاعي افغانستان و بسيج مردم افغانستان در حمايت از آنها نه تنها قدرداني مي‌كند بلكه با تمام توان براي بسيج بيشتر مردم براي دفاع از افغانستان تلاش خواهند كرد.
واكنش‌ها به حمله طالبان به دفتر سازمان ملل در هرات
سازمان ملل متحد در افغانستان حمله به دفتر اين نهاد در شهر هرات را كه منجر به جان باختن يك نگهبان آن و زخمي شدن چند تن ديگر گرديد را به‌شدت محكوم كرد. در بيانيه‌اي كه از سوي يوناما منتشر شد آمده است: «بخش ورودي محوطه سازمان ملل متحد، كه به گونه واضح به نام مكان سازمان ملل متحد علامت‌گذاري شده بود، توسط عناصر ضد دولت مورد هدف قرار گرفت.» ديبرا لاينز، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل متحد در افغانستان در اين باره بيان داشت: «اين حمله عليه سازمان ملل متحد اسفناك است و ما آن را به‌شدت محكوم مي‌كنيم.» وي افزود: «در قدم نخست ما به خانواده كارمند كشته شده تسليت عرض مي‌كنيم و براي مجروحين آرزوي سلامتي عاجل داريم.» در اين حادثه، كه محل ورودي با پرتاب خمپاره و شليك گلوله مورد حمله قرار گرفت، به كاركنان سازمان ملل آسيب نرسيده است. خانم لاينز افزود: «عاملان اين حمله بايد شناسايي و محاكمه شوند.» بيانيه مي‌افزايد: «حملات عليه كاركنان ملكي سازمان ملل متحد و دفاتر آنان بر اساس قوانين بين‌المللي ممنوع است و ممكن است جنايت جنگي پنداشته شود.»
آنتونيو گوترش، دبيركل سازمان ملل، حمله به مجتمع نمايندگي سازمان ملل متحد در هرات افغانستان را محكوم كرد. فرحان حق، سخنگوي دبيركل سازمان ملل متحد گفت: «دبيركل حمله امروز به ساختمان سازمان ملل متحد در هرات را كه منجر به كشته شدن يك تن نيروي امنيتي افغان و زخمي شدن افسران ديگر شد محكوم مي‌كند.»
ليندا توماس گرينفيلد، نماينده دايمي ايالات متحده در سازمان ملل گفت: «ايالات متحده حمله به مقر سازمان ملل متحد در هرات توسط شبه نظاميان ضد دولت كه منجر به كشته شدن يك محافظ امنيتي محلي شده است، را محكوم مي‌كند. حملات به غيرنظاميان و مقامات انتظامي از نظر حقوق بين‌الملل ممنوع است، عاملان چنين اقدامات تاسف‌آوري بايد مجازات شوند.»
به رغم حمله اخير طالبان به دفتر سازمان ملل متحد در هرات، يك سخنگوي سازمان ملل متحد گفته است كه دفتر نمايندگي سازمان ملل متحد در افغانستان، هيچ برنامه‌اي براي ترك خاك اين كشور همزمان با خروج نظاميان خارجي ندارد. اري كانكو سخنگوي سازمان ملل گفته است: «سازمان ملل قصد ترك افغانستان را ندارد، ماموريت ما هنوز پابرجاست، كار مي‌كند.» وي در پاسخ به سوالي مبني بر اينكه چگونه امنيت ماموريت در افغانستان تأمين مي‌شود، گفت: «تا آنجا كه به امنيت مربوط مي‌شود، اين امر تضمين شده است، اما ما نمي‌توانيم هيچ گونه جزيياتي را در مورد مساله امنيت منتشر كنيم.»