هشدار سازمان ملل و واكنش رسانه‌ها و فعالان محيط زيست
دنيا به آب و آتش زده است
گروه اجتماعي
اواخر تير‌ماه تصاوير عجيبي از شهر ژنگجو در استان هونان چين رسيد. سيل به شهري زده بود با ميليون‌ها نفر جمعيت، شهري شايد شبيه به تهران و همين ديدن آن حجم ترسناك از آب كه تونل‌هاي مترو، خيابان‌ها و كوچه‌ها را پر كرده بود، تاثير عكس‌ها را بيشتر مي‌كرد. قدرت سيل نه روستا و شهري كوچك كه يك شهر بزرگ و پرجمعيت را به مبارزه طلبيده بود. اين تصاوير را مي‌شد كنار ويدئوها و عكس‌هايي كه از سيل ويرانگر آلمان و بلژيك رسيده بود گذاشت و ديد كه چطور خشم آب مي‌تواند ساكنان نقاطي كه پيش از اين امن تلقي مي‌شدند را غافلگير كند. حالا روزها است كه نوبت به آتش رسيده كه خودنمايي كند؛ از خط سبز ساحلي تركيه در جوار مديترانه و درياي اژه گرفته كه بخش مهمي از آن تبديل به خاكستر شد، تا سواحل يونان كه ساكنان ترسانش را از خانه‌هايي كه محكوم به سوختن شده‌اند بيرون مي‌كشند و به جاي امن منتقل مي‌كنند. در اين بين امريكا هم شاهد آتش‌سوزي‌هاي گسترده در كاليفرنيا بود. خبرگزاري رويترز با اشاره به آتش‌سوزي مهيب در شهر «ديكسي» نوشت: «شعله‌هاي آتش بخش‌هاي وسيعي از شمال كاليفرنيا از جمله يك شهر تاريخي مربوط به دوران هجوم به كاليفرنيا براي استخراج طلا را خاكستر كرده است و هزاران نفر از اهالي مجبور به ترك منازل خود شده‌اند.» روز دوشنبه با انتشار گزارشي هشدار‌آميز از سوي سازمان ملل مشخص شد كه اگر تغييرات فوري و عظيمي در سالهاي پيش‌رو رخ ندهد، در آينده‌اي نزديك (آينده‌اي كه بسياري از ساكنان فعلي زمين به چشم خواهند ديد) اين آتش‌سوزي‌ها و سيل‌ها تبديل به بخشي از حوادث طبيعي دنيا خواهند شد. اين گزارش پنل بين‌دولتي تغييرات اقليمي كه با همكاري 230 دانشمند از سراسر دنيا تهيه و تدوين شده است، يكي از مهم‌ترين اسناد محيط‌زيستي دنياي معاصر ما محسوب مي‌شود. تمام هشدارهايي كه در ساليان گذشته در مورد گرمايش زمين، آب شدن يخچال‌هاي طبيعي، بالا آمدن سطح آب دريا، خشكسالي و غيره داده شده بود، همه با هم در اين گزارش جمع شدند تا نشان دهند كه سرنوشت كره زمين ظرف سالهاي گذشته مشخص مي‌شود: مرگ تدريجي يا تلاش براي ترميم.
در گزارش سازمان ملل آمده است: «انتشار گازهاي گلخانه‌اي ناشي از فعاليت‌هاي بشر، متوسط دماي جهاني را ۱.۱ درجه سانتيگراد نسبت به متوسط قبل از صنعتي شدن افزايش داده و اين ميزان را ۰.۵ درجه سانتيگراد ديگر افزايش مي‌دهد بدون آنكه اثر آلودگي در جو تعديل شود. اين بدان معناست كه حتي اگر جوامع از سوخت‌هاي فسيلي فاصله بگيرند، دماي هوا به واسطه ذرات معلق موجود در هوا و انعكاس بخشي از گرماي خورشيد، باز هم افزايش مي‌يابد. اگر انتشار گازهاي گلخانه‌هاي در دهه آينده كاهش يابد، دماي متوسط تا سال ۲۰۴۰ تا ۱.۵ درجه سانتيگراد و احتمالا ۱.۶ درجه سانتيگراد تا سال ۲۰۶۰ قبل از تثبيت افزايش مي‌يابد. اگر جهان به مسير فعلي ادامه دهد، اين افزايش مي‌تواند ۲درجه سانتيگراد تا سال ۲۰۶۰ و ۲.۷ درجه سانتيگراد تا پايان قرن باشد.» انتشار گزارش سازمان ملل بازتاب وسيعي در ميان رسانههاي جهان و فعالان محيط زيست داشت. روز گذشته نشريه گاردين با اشاره به اين گزارش در مطلبي شرح داد كه با ادامه روند فعلي، تا انتها‌ي اين قرن ممكن است برخي از كشورها به صورت كامل از صحنه جهان ناپديد شوند: «دماي جهاني بالاي 1.5 درجه سانتيگراد براي ملت‌هاي ساكن جزاير حوزه اقيانوس آرام فاجعه‌بار خواهد بود. متخصصان هشدار مي‌دهند كه اين اتفاق مي‌تواند منجر به از دست رفتن كامل برخي از كشورها به خاطر افزايش سطح آب در طول يك قرن شود.» در اين گزارش آمده است كه بر اساس يافته‌هاي دانشمندان، اضافه شدن هر 0.5 درجه به دماي زمين تاثيراتي آشكار بر افزايش شدت و تناوب اتفاقاتي نظير امواج گرما، باران‌هاي سيل‌آسا، خشكسالي و اتفاقات جوي شديد خواهد داشت. گرتا تونبرگ نوجوان سوئدي سرشناس و فعال محيط زيست تابستان دو سال پيش در اجلاس تغييرات اقليمي سازمان ملل در نيويورك خطاب به سران جهان گفت: «شما با كلمات توخالي مرا از روياهايم و كودكي‌ام محروم كرده‌ايد. تازه من جزو خوش‌شانس‌ها هستم. هيچ چيز سر جايش نيست. من نبايد اينجا باشم. من بايد آن طرف اقيانوس الان در مدرسه باشم. در مقابل شما به ما جوان‌ها چشم اميد دوخته‌ايد. چطور روي‌تان مي‌شود؟» او بلافاصله پس از انتشار گزارش پنل تغييرات اقليمي در مصاحبه‌اي به رويترز گفت كه براي هرگونه تغييري جهت نجات زمين از اين وضعيت نياز به «فشار حداكثري افكار عمومي» است: «وقتي حوادث طبيعي با چنين شدتي رخ مي‌دهند، خيلي‌ها مي‌گويند ديگر بايد چه بشود كه افراد در قدرت كاري بكنند؟ منتظر چه هستند؟ دست به كار شدن آنها نياز به اتفاقات زيادي دارد اما به صورت ويژه فشار حداكثري افكار عمومي و فشار حداكثري رسانه‌ها را مي‌طلبد.» درعين حال اين فعال نوجوان محيط زيست مي‌گويد كه قدرتمندان دنيا سال‌ها است كه هشدارهاي متخصصان را ناديده مي‌گيرند و او فكر نمي‌كند كه حالا هم گزارش سازمان ملل واكنش خيلي متفاوتي را در آنها برانگيزد: «به نظرم آنها شروع مي‌كنند به سخنراني‌هاي مفصل و صدور بيانيه‌هاي مطبوعاتي و پست گذاشتن روي شبكه‌هاي اجتماعي كه بگويند بحران تغييرات اقليمي تا چه اندازه جدي است و آنها هم دارند هر چه از دست‌شان ساخته است انجام مي‌دهند اما مانند همين حالا، هيچ چيزي تغيير نخواهد كرد، تنها چيزي كه تغيير مي‌كند اقليم است.» دختر جوان اشاره مي‌كند كه در گزارش هشداردهنده سازمان ملل هيچ راهكاري پيش پاي انسان گذاشته نشده و حالا بسته به همه ما است كه از خودمان بپرسيم چه بايد كرد؟ ايران در سالهاي گذشته خود شاهد عيني تاثيرات خشكسالي و كمبود منابع آبي بوده است. اگر در منطقه اقيانوس آرام، كشورها را خطر افزايش سطح آب درياها و اقيانوس‌ها تهديد مي‌كند، در مناطقي مانند آفريقا و خاورميانه مساله نشست زمين، بيابان‌زايي و مهاجرت‌هاي اجباري ناشي از پايان يافتن منابع آبي زيرزميني خطري جدي تلقي مي‌شوند. با افزايش دماي كره زمين، ايران هم به همراه ساير مناطق دنيا تاثيرات گسترده اين تغييرات علمي را خواهد ديد. آنچه در گزارش سازمان ملل آمده است و در اين روزها نظر رسانههاي جمعي را به خود متوجه كرده، سال‌ها است كه از زبان متخصصان بيان مي‌شود. حالا شايد نشستن به تماشاي آتش‌سوزي‌هاي عظيم از خاورميانه گرفته تا جنوب اروپا و امريكا و سيل‌هاي نامنتظره از اروپاي غربي گرفته تا چين، كمي روشن‌تر نشان دهد كه آينده‌اي كه دانشمندان در مورد آن هشدار مي‌دادند شايد كم‌كم از راه رسيده است.