يك هفته پس از فتح كابل توسط شبه‌نظاميان هيچ دولتي رسما در افغانستان حاكم نيست
خلأ قدرت ميان مدعيان پرشمار
شهاب شهسواري
نوز غبار فتح «مسالمت‌آميز» كابل توسط طالبان به زمين ننشسته است كه اين گروه شبه‌نظامي از تشكيل فوري حكومت بر اساس شرايط و مطالبات خودش سخن مي‌گويد. اين در حالي است كه همزمان با اين ادعا، سياستمداران ارشد و رهبران گروه‌هاي سياسي مهم افغانستان بر گفت‌وگو براي تشكيل يك حكومت همه‌شمول بر اساس قانون اساسي سخن مي‌گويند و در عين حال امرالله صالح، معاون اول اشرف غني، رييس‌جمهور متواري افغانستان، در ولايت پنجشير به جريان مقاومت تحت رهبري احمد مسعود پيوسته و مدعي است كه بر اساس قانون اساسي به دليل خالي ماندن كرسي رياست‌جمهوري، قانونا رييس‌جمهور افغانستان محسوب مي‌شود. همزمان در كابل، حامد كرزي، گلبدين حكمتيار و عبدالله عبدالله، شوراي هماهنگي رهبران سياسي افغانستان را براي گفت‌وگو با طالبان در مورد تشكيل دولت آينده افغانستان تشكيل داده‌اند. پازل پيچيده سرنوشت افغانستان از هر زمان ديگر پيچيده‌تر شده است. طالبان اگرچه مدعي است كه حاضر به مشاركت با ديگر قواي سياسي براي حاكميت است، اما هنوز هيچ نشانه‌اي مبني بر پذيرش دموكراسي يا حكومت برآمده از انتخابات نشان نداده است، بلكه برعكس سخنگوي دفتر سياسي اين گروه شبه‌نظامي، بر عدم برگزاري انتخابات و لزوم تشكيل فوري حكومت سخن مي‌گويد. سهيل شاهين، سخنگوي دفتر سياسي طالبان گفته است: «در حال حاضر، اين خلأ است، خلأ قدرت است. وقتي براي هيچ گونه انتخابات حالا وجود ندارد. هيچ قانون اساسي وجود ندارد. يك قانون اساسي جديد تدوين و سپس تصويب خواهد شد. بنابراين، اين به معني كار زياد است. اين كار اما در حال حاضر، نياز به يك حكومت فراگير دارد. بنابراين، البته، از طريق گفت‌وگو با اين شخصيت‌ها و سياستمداران و رهبري عاليرتبه ما و بين خودمان، اين افراد انتخاب خواهند شد.» به گزارش فارس، يكي از اعضاي طالبان به نام وحيدالله هاشمي، تاكيد كرده است كه در حكومت طالبان هيچ شكلي از سيستم حكومتي دموكراسي وجود نخواهد داشت. برخي مقام‌هاي طالبان از تشكيل يك شوراي حكومتي قبل از تدوين قانون اساسي جديد خبر داده‌اند كه رهبري آن به عهده ملا هيبت‌الله رهبر طالبان و يكي از معاونان او باشد. طالبان تاكنون براي ولسوالي‌ها و ولايت‌هايي كه تصرف كرده‌اند، والي جديد و تاكنون دست‌كم يك وزير براي حكومت خود تعيين كرده‌اند. با اين حال ساختار حكومت مد نظر طالبان هنوز مشخص نيست. بعد از جنجال‌ها بر سر پايين كشيدن پرچم سه رنگ افغانستان و برافراشتن پرچم امارت اسلامي به جاي آن و راهپيمايي‌هاي يكصد و دومين سالروز استقلال افغانستان با پرچم سه رنگ، طالبان اعلام كرده است كه با پرچم افغانستان مشكلي ندارد و قصد تغيير پرچم ندارد. نيروهاي طالبان همچنين بعد از انتشار اتهامات استفاده از خشونت توسط نيروهاي اين گروه بعد از فتح كابل از جمله ترور و گروگان‌گيري افراد خارجي، اعلام كرده هياتي براي رسيدگي به اين اتهامات تعيين كرده است و جلوي چنين اقداماتي از سوي اعضاي خود را خواهد گرفت.
خيزش مردمي در پنجشير
به رغم تسلط طالبان بر بخش عمده خاك افغانستان، ولايت پنجشير در شمال كابل همچنان تحت سلطه اين گروه شبه‌نظامي در نيامده است. احمد مسعود، فرزند احمدشاه مسعود، از رهبران جهادي پيشين افغانستان كه دهه‌ها به عنوان سمبل مقاومت در برابر اشغال اتحاد جماهير شوروي و حاكميت طالبان بر افغانستان در دهه 1990 شناخته مي‌شد، مسووليت رهبري و هماهنگي گروه‌هاي مردمي و نظامي براي مقاومت در برابر طالبان را در اين ولايت برعهده گرفته است. ولايت پنجشير به دليل شرايط جغرافيايي منطقه‌اي مناسب براي مقاومت چريكي محسوب مي‌شود و به همين دليل در طول سال‌هاي اشغال افغانستان توسط شوروي و در پي آن سلطه اول طالبان بر افغانستان، از سوي احمد شاه مسعود به عنوان مركز مقاومت انتخاب شده بود و تا پيش از ترور او در سال 2001 از سلطه طالبان در امان مانده بود. حالا فرزند او در كنار برخي سران سياسي و نظامي افغانستان، بار ديگر اين منطقه را براي مقاومت در برابر سلطه طالبان برگزيده‌اند. امرالله صالح، معاون اول رييس‌جمهور پيشين كه خود را براساس قانون اساسي جاري افغانستان رييس‌جمهوري قانوني مي‌داند، در كنار گروهي از نظاميان ارتش افغانستان در پنجشير مستقر شده‌اند. نيروهاي خيزش مردمي سه شهر در شمال كابل را كه در تصرف طالبان بوده، پس گرفته و ۶۰ طالب را نيز كشته يا زخمي كرده‌اند. بسم‌الله خان محمدي، وزير دفاع دولت اشرف غني كه بر خلاف رييس دولت از كشور فرار نكرده است، در توييتر خود نوشت: نيروهاي محلي و مخالف طالبان افغانستان اعلام كردند كه مناطق «پل حصار»، «ده صالح» و «بنو» را در بغلان واقع در شمال كابل پس گرفته‌اند. پل حصار ولايت بغلان در همسايگي دره پنجشير در شمال شرق كابل است كه آخرين ولايتي است كه هنوز به دست نيروهاي طالبان نيفتاده است. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه تاييد كرد كه يك نيروي مقاومت مسلحانه در افغانستان در حال شكل‌گيري است و كماندوهاي افغان آموزش‌ديده توسط نيروهاي انگليسي به مقاومت مسلحانه عليه طالبان در دره پنجشير ملحق شده‌اند. همچنين گفته مي‌شود كه منطقه اندراب در بغلان نيز هدف بعدي نيروهاي مقاومت افغانستان باشد البته ديگر گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه اين منطقه پيش از اينها توسط نيروهاي مقاومت افغانستان پس گرفته شده است.
رايزني‌ها براي تسليم پنجشير
رييس‌جمهور پيشين و رييس شوراي آشتي ملي افغانستان ديروز با بزرگان ولايت پنجشير ديدار كردند. عبدالله عبدالله رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان و حامد كرزي رييس‌جمهور پيشين افغانستان روز جمعه با گروهي از بزرگان و فرماندهان ولايت پنجشير كه به كابل سفر كرده بودند، ديدار كردند. گزارش دقيقي در مورد جزييات اين ديدار منتشر نشده است. عبدالله عبدالله در شبكه اجتماعي فيس‌بوك با انتشار عكسي از اين ديدار نوشت: صحبت و تبادل نظر با علما، بزرگان و فرماندهان ولايت پنجشير. روز شنبه، شبكه خبري الجزيره از ملاقات اين هيات با احمد مسعود، فرمانده مقاومت مردمي در پنجشير خبر داد. به نوشته الجزيره، احمد مسعود شروط خود براي همكاري با طالبان براي تشكيل حكومت جديد را به اطلاع اين هيات رسانده است. پيش از اين منبعي در طالبان اعلام كرده بود ولايت پنجشير قادر نيست نيمي از يك روز را هم در مقابل طالبان مقاومت كند. اين منبع افزود: اما ما مي‌خواهيم اين كار به‌صورت مسالمت‌آميز انجام شود و چنانچه اين اتفاق نيفتد، مسووليت عواقب اين تصميم بر عهده رهبران اين منطقه خواهد بود. همزمان ويديويي در شبكه‌هاي اجتماعي منتشر شده است كه خليل حقاني از اعضاي ارشد طالبان، احمدشاه مسعود را شهيد خطاب مي‌كند و مي‌گويد كه جاي احمد مسعود در كابينه خالي است.
حكومت جديد با گفت‌وگو يا با انتخابات؟
«ملا عبدالغني برادر» از بنيانگذاران طالبان و رييس دفتر سياسي طالبان در قطر با هدف مذاكره براي تشكيل دولت جديد افغانستان وارد كابل شد. او كه بعد از ملا هيبت‌الله آخوند، رهبر طالبان، نفر دوم ساختار سياسي اين گروه شناخته مي‌شود، پيش از اين در دوحه رياست هيات مذاكره‌كننده افغانستان با نمايندگان امريكا و نمايندگان دولت افغانستان در مورد فرآيند سياسي را بر عهده داشت. خبرنگار الجزيره به نقل از منبعي در طالبان گفت كه عبدالغني برادر رييس دفتر سياسي طالبان در قطر، پنجشنبه شب وارد كابل شد و در حال مذاكره براي تشكيل دولت جديد است. ملاعبدالغني برادر معاون سياسي طالبان چند روز پيش از قطر عازم «قندهار» در جنوب افغانستان شده بود. ابتدا قرار بود كه مذاكرات براي تشكيل دولت جديد در افغانستان در دوحه پايتخت قطر ادامه پيدا كند، اما با ورود ملا عبدالغني برادر آخوند و هيات 9 نفره همراهش به خاك افغانستان به نظر مي‌رسد كه ادامه گفت‌وگوها در مورد آينده افغانستان در خاك اين كشور ادامه پيدا كند. در طول روزهاي گذشته، انس حقاني، از اعضاي ارشد گروه تروريستي شبكه حقاني، وابسته به طالبان، مذاكرات با نمايندگان سياسي ارشد افغانستان را براي تشكيل يك حكومت جديد پيش مي‌برد. انس حقاني، برادر ناتني سراج‌الدين حقاني، رييس كنوني شبكه حقاني و معاون رهبر طالبان، طي يك هفته گذشته با حامد كرزي، رييس‌جمهور پيشين، عبدالله عبدالله، رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان و گلبدين حكمتيار، رهبر حزب اسلامي افغانستان ديدار و رايزني كرده است. حامد كرزي، عبدالله عبدالله و گلبدين حكمتيار، به پيشنهاد آقاي كرزي، شورايي با عنوان شوراي رهبران سياسي افغانستان براي هدايت گفت‌وگوهاي سياسي با طالبان تشكيل داده‌اند. روز شنبه، عبدالرحمان منصور، سرپرستي كه گروه شبه‌نظامي طالبان براي اداره امور كابل، پايتخت افغانستان تعيين كرده است، براي گفت‌وگو به ديدار حامد كرزي و عبدالله عبدالله رفت. براساس بيانيه دفتر رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان، در اين ديدار، آقاي عبدالله بر لزوم حفظ امنيت جاني و مالي شهروندان كابل به سرپرست معرفي‌شده از سوي گروه شبه‌نظامي طالبان براي اداره امور كابل تاكيد كرده است.
حكومت شورايي متشكل از اعضاي طالبان
اما منابعي در طالبان، قبل از به نتيجه رسيدن گفت‌وگوها از تشكيل شورايي براي حكومت بر افغانستان سخن مي‌گويند، شورايي كه غالب اعضاي آن احتمالا از ميان طالبان هستند و رهبري آن بر عهده ملا هيبت‌الله رهبر طالبان و رياست اجرايي آن بر عهده يكي ديگر از مقام‌هاي بلندپايه اين گروه خواهد بود. وحيدالله هاشمي، از اعضاي بلندپايه طالبان، چهارشنبه گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاري رويترز گفته است كه اين شوراي تصميم‌گيرنده، از سوي ملا هيبت‌الله، رهبر گروه طالبان، رهبري خواهد شد. او در اين باره افزوده است: «در آينده درباره اينكه چگونه خواهد بود بحث نشده است، شايد ما شورايي داشته باشيم. رييس شورا، همان‌طوركه شما رييس‌جمهور مي‌ناميد، ما آن را «رييس الوزرا» مي‌گوييم. ما وزيراني خواهيم داشت و همه وزيران از سوي اين شورا و توسط رييس شورا گماشته خواهند شد. اميرالمومنين (معروف به مولوي هيبت‌الله اخندزاده) رهبر ما است- رهبر مذهبي و همچنين سياست بخشي از دين است. اما او هنوز نقش رييس‌جمهور را بازي نمي‌كند، نقش برجسته‌تري را ايفا مي‌كند. ما يك نفر خواهيم داشت، يا شايد معاون او نقش رييس‌جمهور را بازي كند.» اين اظهارات در حالي بيان مي‌شود كه در مورد حيات رهبر طالبان ترديدهايي وجود دارد. ملا هيبت‌الله، از دو سال پيش كه شايعه شد در يك حمله هوايي كشته شده است، تاكنون هيچ پيام صوتي يا تصويري منتشر نكرده است و تمامي پيام‌هاي او به صورت مكتوب از طريق رسانه‌هاي طالبان بازنشر شده‌اند. با اين حال به گزارش فارس، يك مقام طالبان به نام احمدالله وثيق، گفته است كه رهبر اين گروه زنده است و در شرايط مناسب به كابل سفر خواهد كرد.
طالبان از زمان آغاز تصرف كابل تاكنون چند مقام از جمله سرپرست امور كابل و وزير فرهنگ و اطلاع‌رساني خود را معرفي كرده است. ذبيح‌الله مجاهد، در يكي از نخستين اقدامات خود روز گذشته از تشكيل كميته 3 نفر براي بررسي و رفع مشكلات رسانه‌هاي افغانستان در كابل خبر داد. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي طالبان در توييتر خود نوشت: براي اطمينان بيشتر رسانه‌ها در كابل، يك كميته 3 نفره تشكيل شده است. وي افزود: يك عضو از كميسيون فرهنگي، معاون مجمع دفاع از رسانه‌ها و يك پليس كابل عضو اين كميته بوده و آنها به مشكلات رسانه‌ها در شهر كابل رسيدگي خواهد كردند.
هنوز هيچ كشوري طالبان را به رسميت نمي‌شناسد
يك هفته پس از سقوط پايتخت افغانستان، هنوز هيچ كشوري براي به رسميت شناختن حكومت ادعايي امارت اسلامي افغانستان توسط طالبان پا پيش نگذاشته است. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه روز پنجشنبه در يك نشست خبري تاكيد كرد كه طالبان هنوز بر سراسر افغانستان تسلط ندارد و مسكو آماده است تا فرآيند گفت‌وگو براي تشكيل حكومت آينده افغانستان را از طريق ساز و كار مسكو يا تروييكاي توسعه‌يافته با حضور روسيه، چين، امريكا، هندوستان، پاكستان و ايران پيگيري كند. اورسلا ون در لاين رييس كميسيون اروپا نيز روز شنبه تاكيد كرد كه اتحاديه اروپا به‌رغم آنكه به تماس‌هاي فني خود با طالبان ادامه مي‌دهد اما قصد ندارد اين گروه را به رسميت بشناسد.