كره شمالي و كره جنوبي در يك روز از موشك‌هاي بالستيك جديد خود رونمايي كردند
مسابقه تسليحاتي مرگبار در شبه‌جزيره
محمدحسين لطف‌الهي
تنها چند روز پس از آزمايش يك موشك كروز از سوي كره شمالي و واكنش‌هاي گسترده به اين اقدام از سوي ايالات متحده و تعدادي از متحدان آسيايي آن، پيونگ‌يانگ اقدام به آزمايش دو موشك بالستيك جديد كرد. اين اولين آزمايش موشك‌هاي بالستيك كره شمالي طي شش ماه محسوب مي‌شد كه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت سازمان ملل متحد عليه اين كشور را نقض مي‌كند.
بازتاب منفي اين دو اقدام كره شمالي خيلي زود در فضاي شبه‌جزيره كره پديدار شد. ساعاتي پس از آزمايش موشك‌هاي بالستيك از سوي پيونگ‌يانگ، سئول اعلام كرد مون‌جائه‌اين، رييس‌جمهور كره جنوبي اين كشور اقدام به آزمايش يك موشك بالستيك پرتاب‌شونده از روي زيردريايي خواهد كرد. اين در شرايطي است كه در حال حاضر تنها كشورهاي ايالات متحده، روسيه، چين، هند، بريتانيا و فرانسه از اين تكنولوژي برخوردارند و با اضافه شدن كره جنوبي به نفع اين كشورها، سئول خط و نشاني جدي براي همسايه شمالي كشيد تا نشان دهد حريفي دست و پا بسته براي شمالي‌ها نيست.
در اطلاعيه‌اي كه از سوي دولت كره جنوبي صادر شده، آمده است كه اين كشور علاوه بر موشك بالستيك پرتاب‌شونده از روي زيردريايي، با موفقيت يك موشك كروز مافوق صوت و يك موشك دوربرد هوا به زمين براي نصب روي KF-21، جنگنده مافوق صوت و ساخت كره جنوبي را توسعه داده است. آنها همچنين به ساخت موشكي بالستيك اشاره كرده‌اند كه «قابليت نفوذ به سنگرهاي زيرزميني كره شمالي را داراست.»
آزمايش موشك‌هاي پيشرفته از سوي دو كره در يك روز كه نشان‌دهنده شديدتر شدن رقابت تسليحاتي در شبه‌جزيره كره است، در شرايطي صورت مي‌گيرد كه مذاكرات خلع سلاح ميان ايالات متحده و كره شمالي همچنان متوقف باقي مانده و چشم‌اندازي هم از آغاز دوباره مذاكرات در كوتاه‌مدت وجود ندارد. روز سه‌شنبه، نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور كره شمالي و سفير ايالات متحده در اندونزي از مقام‌هاي پيونگ‌يانگ خواست كه به ميز مذاكرات خلع سلاح بازگردند و تاكيد كرد واشنگتن «نيتي خصمانه» عليه كره شمالي ندارد. در ماه‌هاي اخير، كشورهاي همسايه نيز تلاش‌هايي را براي از سرگيري مذاكرات ميان پيونگ‌يانگ و واشنگتن صورت داده بودند كه نتيجه‌اي در بر نداشت. ناكامي در وادار كردن كره شمالي به مذاكره و تشديد تنش‌ها و شدت گرفتن مسابقه تسليحاتي باعث شده تا ديگر كشورهاي منطقه احساس نگراني كنند.
به گزارش «اعتماد»، پس از ديدار رهبران ايالات متحده و كره شمالي در ويتنام كه سال 2019 صورت گرفت مذاكرات اين دو كشور متوقف شده است. از يك سو كره شمالي پاسخي به اقدامات گسترده دولت بايدن در فراخواني به مذاكره نداده و از سوي ديگر ايالات متحده حاضر نيست درخواست‌هاي پيونگ‌يانگ در خصوص معافيت‌هاي تحريمي براي شروع مذاكره را بپذيرد.
واشنگتن‌پست درباره اهداف واشنگتن و سئول از آزمايش‌هاي تسليحاتي اخير مي‌نويسد: «شايد زمان انتخاب‌شده از سوي اين دو كشور براي انجام آزمايش سلاح‌هاي پيشرفته اتفاقي باشد اما اين اقدامات به تشديد تنش در منطقه منجر خواهد شد. كره شمالي همچنان تصميم دارد در دوره قرنطينه خودخواسته براي جلوگيري از شيوع ويروس كرونا از تعامل و همكاري با ديگر كشورها در تمام حوزه‌ها خودداري كند و كره جنوبي نيز تصميم دارد در مسير كاهش وابستگي نظامي به ايالات متحده گام بردارد.»
يكي از كشورهايي كه به‌شدت از اتفاقات اخير در شبه‌جزيره كره احساس خطر مي‌كند، ژاپن است. روز چهارشنبه، يوشيهيده سوگا نخست‌وزير ژاپن آزمايش موشكي كره شمالي را اقدامي «وحشيانه» خواند و اقدامات پيونگ‌يانگ را «ازبين‌برنده صلح در منطقه» توصيف كرد. كازوتو سوزوكي، پژوهشگر ارشد حوزه آسيا و اقيانوسيه در توكيو و عضو پيشين كميته تحريم‌هاي سازمان ملل عليه ايران در اين خصوص مي‌گويد: «اين نوعي رقابت ميان دو همسايه است كه نمايشي تلقي مي‌شود و براساس آن دو كشور مي‌خواهند نشان دهند از قدرت كافي براي مقابله به مثل با هر اتفاقي برخوردارند.» به گفته او، آزمايش‌هاي موشكي متوالي، كار را براي مقام‌هاي ژاپني سخت مي‌كند و قدرت دفاع و بازدارندگي ژاپن و حتي نيروهاي ايالات متحده مستقر در اين منطقه را كاهش مي‌دهد. سوزوكي مي‌افزايد: «اين اقدامات باعث مي‌شود برنامه‌ريزي‌هاي دفاعي بسيار سخت شود و ژاپن كار بسيار سختي براي دفاع از خود در برابر موشك‌هاي كره شمالي پيش رو دارد.»
رسانه‌هاي امريكايي گزارش داده‌اند طي هفته‌هاي اخير چند نشست «در سطوح بالا» ميان مقام‌هاي كشورهاي ايالات متحده، ژاپن، كره جنوبي و چين برگزار شده و اين طرف‌ها تلاش كرده‌اند تا در خصوص چگونگي به ميز مذاكره كشاندن كره شمالي به راه‌حلي مشترك دست پيدا كنند. در حال حاضر، سانگ‌كيم نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در امور كره شمالي به همراه تعدادي از مقام‌هاي كره جنوبي در ژاپن به سر مي‌برند تا در خصوص اين مساله گفت‌وگو كنند. همچنين وانگ‌يي، وزير خارجه چين عازم كره جنوبي شده تا با همتاي كره‌اي خود پيرامون گفت‌وگوهاي به‌تاخيرافتاده هسته‌اي ميان سئول و پيونگ‌يانگ با او به گفت‌وگو بپردازد.
دولت بايدن پيش‌تر اعلام كرده بود براي دستيابي به هدف خلع سلاح كامل هسته‌اي شبه‌جزيره كره نوعي ديپلماسي عملگرايانه را دنبال خواهد كرد اما اين رويكرد دولت امريكا در دعوت به گفت‌وگو و پرهيز از تشديد يا تخفيف تحريم‌ها عليه كره شمالي منتقداني دارد. ليف اريك ايزلي، استاد مطالعات بين‌المللي در دانشگاه سئول به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: «متحدان كره جنوبي به جاي افزايش تحريم‌ها عليه كره شمالي و بيشتر كردن تمرينات نظامي براي ايجاد بازدارندگي در مقابل پيونگ‌يانگ، بر تمايل به گفت‌وگو و همكاري‌هاي بشردوستانه تاكيد مي‌كنند. اين در حالي است كه كره شمالي به عادي‌سازي اقدامات تحريك‌كننده خود مشغول است و چنين رويكردي مي‌تواند توان بازدارندگي در برابر اين كشور را كاهش دهد.» اين نگاه به صورت عملي در مقام‌هاي ارشد كره جنوبي نيز ديده مي‌شود. آنها در سال‌هاي اخير گام‌هاي زيادي براي استقلال نظامي و كاهش وابستگي در اين حوزه به ايالات متحده برداشته‌اند و همچنين موفق شده‌اند موافقت واشنگتن براي كاهش محدوديت‌ها عليه برنامه موشكي كره جنوبي را جلب كنند و همين مساله باعث تشديد رقابت تسليحاتي در شبه‌جزيره كره شده است.
كارشناسان معتقدند رقابت تسليحاتي ميان دو كره تنش را افزايش مي‌دهد و خطرات بسياري به دنبال دارد. در نتيجه هر دو كره بايد بپذيرند كه بايد سرعت رقابت در اين حوزه را كاهش دهند و ديپلماسي فعالانه‌تري را در پيش گيرند اما در ميان بازيگران قدرتمند در مسائل شبه‌جزيره، تنها چين است كه چنين موضعي را به صورت رسمي مطرح مي‌كند و ديگر كشورها به صورت جانبدارانه و يك‌جانبه در مواضع رسمي تنها كره شمالي را محكوم مي‌كنند. وانگ‌يي، وزير خارجه چين روز گذشته در ديدار با چانگ ايو يانگ، وزير خارجه كره جنوبي در اين باره گفت: «اين فقط كره شمالي نيست كه بايد به آزمايش‌هاي نظامي خود پايان دهد، بلكه باقي كشورهايي كه درگير چنين فعاليت‌هاي نظامي شده‌اند نيز بايد چنين كنند.»
براي سال‌ها چنين رقابتي ميان دو كره جريان داشته اما از سال 2017 به اين سو با گسترش زرادخانه هسته‌اي كره شمالي و همچنين هراس جنوبي‌ها از احتمال خروج نظاميان ايالات متحده از شبه‌جزيره در دوره رياست‌جمهوري ترامپ باعث شد به‌طور فزاينده‌اي بر شدت اين رقابت افزوده شود و سئول براي كاهش وابستگي نظامي به واشنگتن سياست‌هاي تازه‌اي اتخاذ كند.براساس داده‌هاي مالي مربوط به كره جنوبي در دهه گذشته، از زمان روي كار آمدن مون‌جائه‌اين به‌طور ميانگين سالانه 7 درصد به بودجه نظامي اين كشور افزوده شده كه اين رقم در دولت پيشين به‌طور ميانگين 4.1 درصد بوده است. يوك‌سوك‌جون، تحليلگر موسسه دفاع ملي كره بر اين باور است كه بعد از شكست ديپلماسي مدنظر دولت ترامپ در قبال پيونگ‌يانگ، سئول مي‌خواست مطمئن شود كه در نگاه رقيب يك «اردك نشسته» نيست و به همين دليل تلاش كرد تا با افزايش بودجه نظامي بر قدرت بازدارندگي خود بيفزايد.براي سال‌ها سياست واشنگتن مبتني بر جلوگيري از آغاز رقابت موشكي ميان دو كره بود اما در سال 2010، زماني كه كره شمالي به يك جزيره جنوبي حمله موشكي كرد، به درخواست سئول اين سياست ايالات متحده تغيير كرد. براساس دستورالعمل مورد توافق واشنگتن و سئول در سال 1979 مقرر شده بود كه ساخت موشك‌هايي با برد بيش از 300 كيلومتر و كلاهك‌هايي با وزن بيش از 500 كيلوگرم براي كره جنوبي منع شود. چانگ‌يون‌وو، مشاور امنيت ملي وقت رييس‌جمهور كره درباره دلايل برداشته‌شدن اين محدوديت‌ها مي‌گويد: «در آن زمان و در پي حمله موشكي كره شمالي نگراني‌هاي زيادي در جنوب پديد آمد. ما به امريكايي‌ها گفتيم اگر به ما اجازه ندهيد كه با تهديدهاي موشكي و هسته‌اي رو به رشد كره شمالي مقابله كنيم، مطالبه ساخت بمب هسته‌اي در ميان شهروندان ما به‌شدت رشد مي‌يابد و ديگر امكان ايستادگي در برابر اين خواسته وجود نخواهد داشت.» او مي‌افزايد: «به آنها يادآور شديم كه ممكن است به صورت يك‌جانبه نسبت به كنار گذاشتن اين محدوديت‌ها اقدام كنيم.»در پي اين فشارهاي سياسي، واشنگتن موافقت كرد كه به شرط رعايت محدوديت وزن كلاهك (500كيلوگرم) كره جنوبي اجازه داشته باشد موشك‌هايي با برد نزديك به 800 كيلومتر طراحي كند. در اين توافق همچنين اين اجازه صادر شد كه در موشك‌هايي با برد كمتر كره جنوبي بتواند كلاهك‌هايي قوي‌تر و سنگين‌تر را استفاده كند. پس از آن بود كه كره جنوبي با پايبندي به محدوديت‌هاي مدنظر واشنگتن، موشك‌هايي با برد بيشتر كلاهك‌هاي بزرگ‌تر از جمله Hyunmoo-2A، Hyunmoo-2B و Hyunmoo-2C را آزمايش كرد اما اين شرايط نيز پايدار نماند و در سال 2017 وقتي كره شمالي اولين موشك قاره‌پيماي خود را آزمايش كرد، دونالد ترامپ محدوديت كلاهك را به‌طور كامل لغو كرد. در پي اين چراغ سبز از سوي كاخ سفيد، كره جنوبي ظرف كمتر از دو سال از موشك Hyunmoo-4 رونمايي كرد و مدعي شد مي‌تواند هر هدفي را در خاك كره شمالي كه تهديدي عليه امنيتش باشد، نابود كند.
در كره شمالي نيز وضعيت مشابهي وجود دارد. كيم‌جونگ‌اون كه از زمان قدرت گرفتن در پيونگ‌يانگ درصدد ايجاد يك قدرت بازدارنده فوق‌العاده از طريق توسعه موشكي به ويژه موشك‌هايي كه توان شليك به اهدافي در خاك ايالات متحده را داشته باشد برآمده بود، هر بار كه با پاسخي از سوي جنوب روبه‌رو مي‌شد وعده مي‌داد توان موشكي را بيش از پيش توسعه خواهد داد.