نزديك يك ماه از شروع كار دولت مي‌گذرد، وزارت ارشاد همچنان بلاتكليف است
تئاتر، قرباني وقت‌كشي مديران
بابك احمدي
گروه‌هاي نمايش سردرگم، مديران سالن‌ها بلاتكليف و تمام فعاليت‌هاي مرتبط با تمرين و ساختنِ تئاتر در كشور روي هواست؛ تنها به اين دليل ساده كه پس از روشن شدن تكليف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در سوم شهريورماه، وضعيت معاون امور هنري و مدير كل هنرهاي نمايشي جديد تا اين لحظه كه بيست‌و‌يك روز از تاريخ دريافت راي اعتماد از مجلس شوراي اسلامي مي‌گذرد، روشن نيست. فعاليت دولت جديد در شرايطي آغاز مي‌شد كه از يك‌سو مسوولان ارشد كشور تاكيد كرده بودند دولت بايد خيلي سريع كارها را به جريان بيندازد و در سوي ديگر، از 6 ماه پيش روشن بود چيدمان قوه اجرايي به چه صورت پيش خواهد رفت. يعني تيم جديد ماه‌ها قبل مي‌دانست كه بايد آماده به دست گرفتنِ امور جاري باشد، حتي اگر نمي‌دانست، بودند جريان‌هاي پشت پرده كه مدت‌ها بود خود را براي اين روز آماده مي‌كردند. بنابراين تا لحظه نگارش اين گزارش، هيچ اقدام موثري در جهتِ روشن‌شدن دوباره چراغ سالن‌هاي نمايش و تمرين گروه‌هاي تئاتري صورت نگرفته است. مشكل ديگري كه اين روزها مشاهده مي‌شود، اين است كه بعضي مديران مياني همچنان دست روي دست گذاشته، كارها را متوقف كرده‌اند و به تغيير مديران ارشد چشم دوخته‌اند. كمااينكه انتظار مي‌رود يا در ظاهرا اين‌طور به نظر مي‌رسد كارها طبق روال انجام شوند، اما طولاني‌شدن بحث واكسيناسيون مردم و به‌طور طبيعي هنرمندان موجب شده قدرت عمل و اختيار حتي از مديران ارشد وزارت ارشاد سلب شود. اينجا است كه سرعت عمل در تعيين و معرفي مديران ضروري جلوه مي‌كند؛ اتفاقي كه انتظار مي‌رفت به سرعت صورت گيرد اما اوضاع به سمتي پيش مي‌رود كه ظاهرا بايد ماه‌هاي ابتدايي 6 ماهه دوم سال 1400 را هم به كل از دست رفته دانست. خبرگزاري ايسنا در همين رابطه گزارشي منتشر كرده و در گفت‌وگو با مديران سالن‌هاي تئاتر به بررسي موضوع پرداخته است. اظهارنظرهاي موجود نشان مي‌دهد همه منتظر اتخاذ تصميم جدي توسط مقام اصلي وزارت ارشاد هستند، تصميمي كه با اقتصاد و جسم و جانِ جامعه تئاتر نسبتِ مستقيم برقرار مي‌كند. «از آنجاكه در يكي، دو هفته آينده ايام سوگواري ماه صفر را در پيش داريم، به نظر مي‌رسد بسياري از نمايش‌هايي كه در نوبت اجرا بودند، تا پايان اين ماه منتظر بمانند. با اين حال حق اين گروه‌هاست كه از حالا وضعيت اجراي خود را بدانند تا در مدت زمان باقيمانده، بدون شتابزدگي نمايش‌هاي خود را آماده اجرا كنند. فراموش نكنيم يك گروه نمايشي در شرايط فعلي به اندازه كافي دل‌نگراني دارد و خوب نيست با تصميم‌هاي خلق‌الساعه، دلواپسي جديدي به مجموعه نگراني‌هاي او اضافه كنيم.» تئاتر شهر از جمله مجموعه‌هايي بود كه حتي تلاش كرد تمرين گروه‌هاي نمايشي متوقف نشود، اما با اوج‌گيري گونه «دلتا»، اين سالن نيز ناچار به تغيير موضع شد. حالا به نظر مي‌رسد روند تزريق واكسن به يك‌باره در كشور تغيير كرده و به شكلي ناگهاني چندين مركز براي واكسيناسيون عمومي اعلام شده است. شايد با تغيير استراتژي رخداده بتوان نسبت به شروع كار مهم‌ترين سالن تئاتر دولتي كشور اميد بست. ابراهيم گله‌دارزاده مدير مجموعه تئاتر شهر در اين باره گفته «هنوز ابلاغيه‌اي بابت بازگشايي سالن‌ها به ما نرسيده ولي پيش‌بيني‌مان اين است كه به زودي اين اتفاق رخ بدهد، چون اوضاع در حال بهتر شدن و ثبات بيشتر است و بعد از اجرايي شدن واكسيناسيون عمومي، گروه‌هاي نمايشي با اعتماد بيشتري مي‌توانند به اجراي آثار خود بپردازند.»
امروز و فرداي ايرانشهر
نام تماشاخانه ايرانشهر در جريان برگزاري جشنواره تئاتر دانشگاهي به عنوان جدي‌ترين مجموعه رسمي حامي اين رويداد مطرح شد، اما بلافاصله بعد از برگزاري مراسم اختتاميه، اين مجموعه نيز به سكوت و تعطيلي رفت. مجيد رجبي، معمار مديرعامل خانه هنرمندان ايران هم درباره بازگشايي مجموعه‌هاي فرهنگي گفته است «متاسفانه هنوز از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نه ابلاغيه‌اي درباره از سر‌گيري فعاليت‌هاي نمايشي آمده و درباره فعاليت‌هاي تجسمي نيز تعيين تكليفي انجام نشده است. نيمه اول مهرماه با ايام سوگواري همزمان خواهد بود. به همين دليل براي انجام فعاليت‌هاي خود بعد از اين مقطع زماني، برنامه‌ريزي كرده‌ايم و در تدارك هستيم كه از اواسط مهرماه بتوانيم فعاليت‌هاي خود را در تماشاخانه ايرانشهر و خانه هنرمندان ايران ازسر بگيريم.» به اين ترتيب به نظر مي‌رسد نگاه رجبي معمار هم نسبت به تداوم تزريق دوز اول و دوم واكسن مثبت است و احتمال مي‌دهد امور از نيمه مهرماه طوري شود كه بتوان درها را به روي مردم و گروه‌ها گشود. «با گروه‌هايي كه پيش از اين متقاضي اجرا بوده‌اند، مشغول رايزني هستيم تا در صورت آماده بودن، بتوانيم اجراهاي خود را انجام دهيم. البته پروتكل‌هاي بهداشتي را با سختگيري بيشتري اعمال خواهيم كرد و ظرفيت كمتري را براي سالن‌هاي نمايشي در نظر خواهيم گرفت چراكه با وجود تندتر شدن روند واكسيناسيون، همچنان آمار روزانه قربانيان كرونا بالاست. ضمنا مشغول تدارك برپايي نمايشگاه‌هاي‌مان نيز هستيم چون در اين بازه زماني، بخش بزرگي از برنامه‌هاي‌مان لغو شدند.»
تئاتر كودك و نوجوان بيشتر آسيب مي‌بيند
حسين موذن، مدير تالار هنر تعطيلي اخير كرونايي را سبب خير ديده است، چون به گفته او «بخشي از بازسازي اين تالار اجرايي شده»؛ اتفاقي كه بعد از حدود چهل سال صورت گرفته و طبق گزارش موذن «سيستم پرده تالار» حالا عوض شده است. سيستم پرده تالار قبلا به صورت دستي بوده ولي از اين پس ديگر مكانيزه باز و بسته مي‌شود. «سال گذشته هم سرويس‌هاي بهداشتي و اتاق‌هاي گريم را بازسازي كرديم و اگر بتوانيم صندلي‌ها و سيستم موتورخانه را هم بازسازي كنيم، ديگر اين تالار نونوار خواهد شد كه اميدواريم پيگيري‌هاي ما در اين زمينه به نتيجه برسد.» حسين موذن نيز مشابه مديرعامل خانه هنرمندان ايران پيش‌بيني مي‌كند «تالار هنر» بتواند در روزهاي مياني و پاياني مهرماه شروع به كار كند. «كار ما
در قياس با سالن‌هاي ديگر سخت‌تر است، چون براي حضور در ديگر سالن‌ها، مخاطب، خودش تصميم‌گيرنده است ولي از آنجاكه مخاطب ما گروه سني كودك و نوجوان است، خانواده براي او تصميم‌گيري مي‌كند. ضمن اينكه بسياري از خانواده‌ها براي حضور فرزندان‌شان در مكان‌هاي عمومي دلواپسي دارند. به ويژه اينكه تعطيلي اخير سالن‌هاي تئاتر به دنبال شدت گرفتن كروناي دلتا، اين حساسيت را بيشتر هم كرد زيرا به گفته كارشناسان، اين نوع كرونا كودكان را هم درگير مي‌كند.» مدير تالار هنر به نكته مهمي اشاره مي‌كند كه ظاهرا در فرآيند تصميم‌گيري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در شرايط كنوني جايگاه و اعتبار چنداني ندارد. «پيش از تعطيلات اخير، به تدريج اعتمادسازي داشت صورت مي‌گرفت و كم‌كم شاهد حضور تماشاگران بوديم ولي حالا كارمان سخت‌تر شده و اعتمادسازي دوباره، نيازمند زمان بيشتري است. در هر حال اميدواريم با تسريع در روند واكسيناسيون و مهار شدن كرونا، شرايط براي حضور كودكان در مكان‌هاي عمومي فراهم‌تر شود. در هر حال فعلا بخشي از برنامه‌هاي ما مبهم است؛ هم جدول اجراهاي‌مان به دليل تعطيلات كرونايي دستخوش تغيير شده و هم اطلاعي از برنامه‌ريزي‌هاي مديران جديد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نداريم.»
دانشجويان به حال خود رها شده‌اند
جز اجراي نمايش «در انتظار گودو» به كارگرداني اميررضا كوهستاني در فضاي باز مجموعه «باغ‌كتاب» تهران، اگر حال و هواي تئاتر جريان داشت، بيشتر پاي دانشجويان در ميان بود، به خصوص در قالب جشنواره تئاتر دانشگاهي با تمام افت‌وخيزها و مشكلاتي كه از نظر اجرايي داشت، همچنين نام «تالار مولوي» به عنوان تنها پايگاه رسمي اين رويداد مطرح مي‌شد. اما اميرحسين حريري مدير تالار مولوي درباره بازگشايي اين تالار كه جزو زيرمجموعه‌هاي دانشگاه تهران است، توضيح مي‌دهد «با اينكه واكسيناسيون در مقايسه با قبل روند خيلي بهتري پيدا كرده و پرسنل و استادان مراكز دانشگاهي و همين‌طور جمع بزرگي از دانشجويان، واكسينه شده‌اند، هنوز دستورالعمل صريحي درباره بازگشايي مجموعه‌هاي فرهنگي ابلاغ نشده است. ما نيز همچون ديگر مراكز منتظر تصميم‌گيري‌ها هستيم البته نبايد فراموش كنيم كه در ترم جديد تحصيلي هم همچنان بخش عمده‌اي از كلاس‌ها به صورت غير‌حضوري برگزار مي‌شود و تنها بخشي از فعاليت‌هاي دوره‌هاي تكميلي به صورت حضوري خواهد بود مگر اينكه بعدتر تصميم‌هاي جديدي گرفته شود.»
او نيز مانند ديگر مديران سالن‌ها امكان تصميم‌گيري را از دست داده است. «از آنجاكه مركز هنرهاي نمايشي به عنوان مرجع صدور مجوز نمايش‌ها به‌طور مستقيم با ستاد ملي مقابله با كرونا در ارتباط است، منتظر تصميم‌گيري دوستان اين مركز هم هستيم.» اما قادر آشنا، مدير كل هنرهاي نمايشي طي روزها و هفته‌هاي پس از شيوع گونه جديد ويروسِ كرونا در كشور، موضع خود را به صراحت بيان كرده و گفته است حاضر نيست تصميمي بگيرد كه در نتيجه‌اش، حتي يك هنرمند يا تماشاگر آسيب ببيند. پس با درنظر گرفتن اين قيد، فعلا چندان نبايد به اعلام شروع فعاليت‌ها اميدوار باشيم.
مشكل ديگري كه اين روزها مشاهده مي‌شود، اين است كه بعضي مديران مياني همچنان دست روي دست گذاشته، كارها را متوقف كرده‌اند و به تغيير مديران ارشد چشم دوخته‌اند. كمااينكه انتظار مي‌رود يا در ظاهرا اين‌طور به نظر مي‌رسد كارها طبق روال انجام شوند، اما طولاني‌شدن بحث واكسيناسيون مردم و به‌طور طبيعي هنرمندان موجب شده قدرت عمل و اختيار حتي از مديران ارشد وزارت ارشاد سلب شود. اينجاست كه سرعت عمل در تعيين و معرفي مديران ضروري جلوه مي‌كند؛ اتفاقي كه انتظار مي‌رفت به سرعت صورت گيرد اما اوضاع به سمتي پيش مي‌رود كه ظاهرا بايد ماه‌هاي ابتدايي 6 ماهه دوم سال 1400 را هم به كل از دست رفته دانست.