معناي عضويت ايران در سازمان همكاري شانگهاي از نظر اقتصادي چيست؟
زورآزمايي زودهنگام دو حزب دموكرات و جمهوري‌خواه
ندا جعفري
15 سال پس از اولين تلاش‌ها براي عضويت غيرناظر و دايم در سازمان همكاري شانگهاي، روز گذشته سرانجام اين اتفاق رخ داد و از حالا به بعد ايران هم جزو 9 كشور عضو دايم اين سازمان هستند. سازماني كه اصلي‌ترين اعضاي آن، دو عضو دايم شوراي امنيت يعني روسيه و چين بوده‌اند و نقش اصلي و تعيين كننده‌اي در آن دارند. ايران با عضويت دايم در اين سازمان، به بازارهاي گسترده كشورهاي عضو سازمان شانگهاي نيز متصل مي‌شود و در حوزه‌هاي مختلف تجاري، ترانزيت و انرژي به عنوان يك قدرت منطقه‌اي مي‌تواند با اين كشورها تعاملات اقتصادي مثبتي را داشته باشد و با توجه به اينكه اخيرا ايران عضو ناظر اتحاديه اوراسيا شده، حضور در سازمان همكاري شانگهاي مي‌تواند اين روند را تكميل كند كه ايران از ظرفيت‌هاي اقتصادي كشورهاي اين حوزه كه ۶۵ درصد جمعيت جهان و همچنين منابع جهان را در خود جاي داده نيز استفاده كند. كارنامه ۵ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ در تجارت ايران با ۱۱ عضو ديگر سازمان شانگهاي، حكايت از تجارت ۱۲ ميليارد و ۵۰۰ ميليون دلاري دارد؛ چين بيشترين حجم تجارت در ميان اعضا و مغولستان كمترين حجم تجارت را با ايران دارد. آمارهاي گمرك ايران نشان مي‌دهد سال گذشته ميزان تجارت ايران با كشورهاي شانگهاي، ۲۸ ميليارد دلار بوده كه از اين ميزان، صادرات ايران ۱۴ ميليارد و ۶۰۰ ميليون دلار و واردات ايران از اين كشورها ۱۳ ميليارد و ۴۰۰ ميليون دلار بوده است. در اين ميان كارشناسان معتقدند تنها عضويت در اين پيمان براي جهش روابط ديپلماسي اقتصادي كشور كافي نيست و براي ايجاد فرصت‌هاي بزرگ اقتصادي لازم است كه با هر يك از كشورهاي عضو نيز روابط دوجانبه قوي برقرار شود كه انعقاد موافقتنامه‌هاي تجارت ترجيحي، كاهش منطقي نرخ‌هاي تعرفه‌اي به ويژه از سوي ايران و همگرايي در نرخ‌هاي تعرفه كالايي، شناخت دقيق بازارهاي هدف به منظور گسترش صادرات غيرنفتي حائز اهميت است.
اتحادي استراتژيك با اعضاي اصلي
سازمان شانگهاي
موسي احمدزاده، عضو اتاق بازرگاني ايران در مورد عضويت ايران در سازمان همكاري شانگهاي معتقد است پيوستن ايران به عنوان عضو اصلي در سازمان همكاري شانگهاي براي ايران مي‌تواند اتحادي استراتژيك با اعضاي اصلي اين سازمان به همراه داشته باشد كه نه تنها در بخش‌هايي از آسياي مركزي حائز اهميت است بلكه مي‌تواند كمكي در فرآيند پيچيده مذاكرات هسته‌اي كه ساليان سال به طول انجاميده، باشد. اين عضو اتاق بازرگاني ايران در ادامه به «اعتماد» گفت: اتحاد استراتژيك در اين سازمان منجر به تعهد اعضاي آن با يكديگر خواهد شد كه در فرآيند پيچيده مذاكرات با غرب و ديپلماسي اقتصادي و سياسي تاثيرگذار است و شركاي اصلي ما (چين و روسيه) با توجه به قدرتي كه در جهان دارند، مي‌توانند چانه‌زني ايران را در مقابل سياست‌هاي غرب بيشتر كنند.
تسهيل در بازگشت به اقتصاد جهاني
احمدزاده خاطرنشان كرد: اين موضوع مي‌تواند براي اقتصاد ايران نيز مفيد باشد تا به اقتصاد جهاني برگردد و تسهيلگر اين مساله باشد و با توجه به اينكه ايران به لحاظ استراتژيك و ژئوپليتيك در منطقه مهمي واقع شده و براي حفظ امنيت و صيانت از مرزهاي ايران نيز مفيد است، تهديدات منطقه‌اي كه همواره براي ايران وجود داشته را كمتر خواهد كرد.
او ادامه داد: اين پيمان با توجه به تحريم‌هاي غرب و ايالات متحده در خصوص فعاليت‌هاي هسته‌اي و موشكي كه تاكنون براي ايران محدوديت‌هايي را به همراه داشته است مي‌تواند مسير جديدي را براي ما باز كند تا مشكلات ايران حل شود كه در نهايت امنيت منطقه‌اي را نيز به دنبال خواهد داشت. احمدزاده تصريح كرد: پيوستن به اين سازمان با توجه به تحولات منطقه‌اي وجهاني به خصوص در خاورميانه (خصومت ميان ايران، عربستان) قدرت چانه‌زني ايران را افزايش مي‌دهد و با دفاع شركاي ما در اين سازمان عدالت منطقه‌اي به ايران بازخواهد گشت.
اين عضو اتاق بازرگاني ايران ادامه داد: كشورهايي مانند تركيه و مصر ، يا عربستان از رقباي ايران به شمار مي‌روند كه اصلا نمي‌خواهند ايران به لحاظ ژئوپليتيك از آنها پيشي بگيرد و گاهي هم مي‌بينيم كه تركيه با همكاري قطر و عربستان با ما وارد مسابقه مي‌شود. احمدزاده با بيان اينكه با پيوستن به اين سازمان مي‌توان به اهداف و استراتژي‌هاي كشور نزديك شد، گفت: گسترش همكاري‌ها با روسيه و چين با توجه به اينكه در شوراي امنيت حضور دارند به لحاظ اقتصادي و سياسي مي‌تواند بسيار موثر باشد تا در لغو تحريم‌هاي ايران كمك كنند.
ايران بهشت فرصت‌هاست
اين فعال تجارت خارجي با بيان اينكه ايران بهشت فرصت‌هاست، افزود: اتحاد با اين كشورها مي‌تواند منجر به ثبات اقتصادي در كشور شود، در شرايطي كه به درستي از ظرفيت‌ها و پتانسيل‌هاي ايران استفاده نشده اين امر مي‌تواند منجر به فرصت‌هاي جديد شود. او افزود: متاسفانه در بخش ديپلماسي اقتصادي ايران اصلا خوب عمل نشده چرا كه متخصص و رايزن‌هاي اقتصادي قوي نداشته‌ايم و به اعتقاد من بايد در اين زمينه بازنگري شود تا بتوان سودآوري، بهره‌وري و رشد اقتصادي براي كشور ايجاد كرد. احمدزاده خاطرنشان كرد: در ساليان گذشته همان اندازه كه براي حفظ مرزهاي كشور در سياست خارجه كار شد تا ايران در آشوب‌هاي منطقه‌اي و بحران‌هاي پيراموني دچار تزلزل نشود به همان ميزان در ديپلماسي اقتصادي كار نشد و متاسفانه با اين عملكرد ضعيف امروز از كشورهايي نظير تركيه عقب افتاده‌ايم.
نيازمند افرادي هستيم
تا سرمايه‌گذاري‌هاي جديد را شكار كنند
او با بيان اينكه ضرورت دارد تا دولت جديد نقاط ضعف و قوت مسوولان اقتصادي را بررسي كند تا اشتباهات گذشته تكرار نشود، گفت: اين افراد بايد بتوانند ظرفيت‌هاي كشور را بشناسند تا براي رشد اقتصادي ايران بتوانند سرمايه‌گذاري‌هاي جديد را شكار كنند تا باعث سوددهي بيشتر شود. اين فعال حوزه تجارت خارجي با بيان اينكه هدف اصلي بايد نجات ايران از اقتصاد گل‌آلود باشد، گفت: متوازن ساختن تجارت بين‌الملل يكي از اهداف كشورهايي است كه با يكديگر روابط متقابل دارند و بايد ارتباط با اعضاي سازمان همكاري شانگهاي به گونه‌اي باشد تا به رشد اقتصادي ايران منجر شود و قدرت ايران را به ديگر كشورها نشان دهيم. در صورتي كه اين ارتباط موثر نباشد فرصت‌هاي جديد به دست نخواهد آمد و نارضايتي مردم را به دنبال خواهد داشت.
دستاورد ايران در پيمان‌هاي قبلي اندك بود
حميد حسيني، عضو ديگر اتاق بازرگاني ايران در مورد عضويت ايران در سازمان همكاري شانگهاي معتقد است كشورهاي خاورميانه از معدود كشورهايي هستند كه كمترين پيمان منطقه‌اي، اقتصادي، سياسي و امنيتي بين‌شان برقرار است و قدرت‌هاي بزرگ علاقه‌اي ندارند تا اين كشورها تحت اين پيمان با يكديگر در ارتباط باشند.
او در ادامه به «اعتماد» گفت: پيش از انقلاب، ايران در پيمان «سنتو» با كشورهاي عراق، تركيه و پاكستان حضور داشت، يا در پيمان «اكو» نيز حضور داشت اما چندان از ظرفيت‌هاي اين پيمان‌ها بهره نبرديم و مدتي هم عضو D8 بوديم كه با كشورهاي اسلامي نظير تركيه، پاكستان، بنگلادش و... هم‌پيمان بوديم هر چند تلاش‌هايي صورت گرفت اما دستاوردي به همراه نداشت.
كشورهاي غرب آسيا علاقه‌مند به عضويت
در اين پيمان هستند
حسيني با بيان اينكه هر اقدامي در جهت عضويت ايران در پيمان‌هاي منطقه‌اي مثبت خواهد بود، افزود: چند سالي است كه ايران عضو ناظر پيمان شانگهاي است. البته اين پيمان بيشتر پيماني سياسي، امنيتي و مرزي است كه كشورهاي آسياي ميانه، روسيه و چين كه با يكديگر هم‌مرز هستند و براي حل و فصل كردن مسائل مرزي‌شان با يكديگر وارد اين پيمان شده‌اند. او با بيان اينكه بسياري از كشورهايي كه روابط بهتري با روسيه و چين دارند عضو اين پيمان نيستند، ادامه داد: اين پيمان مي‌تواند در راستاي توافق نامه 25 ساله ايران و چين موثر باشد و با توجه به آينده اقتصادي چين بسياري از كشورهاي ديگر به خصوص كشورهاي غرب آسيا علاقه‌مند هستند تا عضو پيمان شانگهاي باشند و عضويت ما در اين پيمان مي‌تواند اين اختيار را به ما بدهد كه در صورت عدم توافق ما اين كشورها نتوانند عضو اين پيمان شوند. حسيني خاطرنشان كرد: حضور روساي جمهور و وزراي خارجه و هيات‌هاي همراه در اين رويداد مي‌تواند منجر به توسعه روابط بين‌الملل ايران شود و اين عضويت اقدام خوبي است كه از سال‌هاي قبل شروع شد تا اعضاي پيمان شانگهاي قانع شوند كه ما نيز مي‌توانيم با عضويت‌مان به تقويت و توسعه همكاري‌هاي اين پيمان كمك كنيم. اين عضو اتاق بازرگاني ايران ادامه داد: چند عضو اين پيمان عضو «بريكس» هم هستند يعني كشورهايي كه به شدت در حال توسعه هستند، مانند (چين، اندونزي، برزيل و روسيه) و عضويت در شانگهاي مي‌تواند راه همكاري‌هاي ايران و حتي عضويت احتمالي ايران در «بريكس» در صورت لغو تحريم‌ها را نيز به دنبال داشته باشد. حسيني تصريح كرد: ضمن آنكه مساله آينده افغانستان و مساله حضور طالبان در اين كشور براي كشورهاي روسيه، هند، پاكستان، ازبكستان و ساير اعضاي اين پيمان حائز اهميت است و اين پيمان به تبادل نظر اين كشورها در خصوص استقرار يك دولت ملي در افغانستان كه همه جريان‌ها و گروه‌ها در آن حضور داشته باشند، كمك خواهد كرد و يك پيام مهم براي طالبان است كه اگر درصدد حاكميت جناحي بر افغانستان هستند بايد در ابتدا نگراني كشورهاي همسايه را برطرف كنند.