اثر تغيير اقليم بر پرآب‌ترين استان ايران؛ مازندران
مهدي زارع
مازندران به علت كاهش نزولات آسماني و افزايش دماي هوا در اين سال‌ها با معضل جدي كمبود آب مواجه است. در بازه زماني اول مهر ۱۳۹۹ لغايت ۳۱ فروردين ۱۴۰۰ بر اساس شاخص بارش و تبخير استاندارد طي سال آبي 99 – 1400 حدود ۲۲درصد مساحت استان با خشكسالي خفيف، حدود ۱۸درصد با خشكسالي متوسط، حدود ۱۱درصد با خشكسالي شديد و حدود ۹درصد با خشكسالي بسيار شديد رو‌به‌رو بوده است. همچنين در اين مدت حدود ۳۱درصد از مساحت مازندران با شرايط نرمال مواجه بود، حدود 7درصد ترسالي خفيف داشت و حدود ۲درصد هم ترسالي متوسط را تجربه كرده است. اين خشكسالي‌ها روي زيستگاه پرندگان و موجودات آبزي اثرهاي مخربي دارد. ايجاد سدها روي رودخانه‌ها نه تنها مشكل كم آبي منطقه را حل نكرد، بلكه موجب خشك كردن آب بندان‌هاي منتهي به رودخانه‌ها و تخريب جنگل‌ها يا روستاهاي قديمي شده است. سيلاب 9 شهريور 1397 در گزنك به دليل آب شدن يخ‌هاي دره يخار در ضلع شمال شرقي كوه دماوند اتفاق افتاد. يخچال يخار در شمال شرق قله دماوند، در منطقه بايجان، با شيب تند و داراي قنديل‌هاي يخي آويزان است. كه طول برخي از آنها به بيش از 50 متر مي‌رسد. اين يخچال با مساحت تقريبي 2 كيلومتر مربع حدودا از ارتفاع 4500 متر از سطح دريا شروع و تا ارتفاع 5600 متر ختم مي‌شود. قسمت بالايي آن به بام برفي يا بام يخي مشهور است. رودخانه هراز كه سرچشمه اصلي‌اش قله پالون گردن در البرز مركزي، در غرب بلده نور است, اما شعبه‌هايي نيز از يخچال‌هاي شمالي و شمال شرقي كوه دماوند سيراب مي‌شود. مردم ساكن در دامنه‌هاي كوهستاني بخشي از آب مورد نياز خود را از رودخانه‌هايي تامين مي‌كنند كه سرچشمه آنها يخچال‌ها و يخار‌هاي در حال ذوب شدن كوه‌ها هستند.
عمده اين يخچال‌ها به دليل تغييرات اقليمي در طول قرن حاضر ذوب شده‌اند و به تدريج بخش قابل‌توجهي از اين منابع آبي نيز از بين رفته و مي‌رود. اثر ذوب برف بر سيلاب احتمالي، عمدتا در بهار و تابستان، باعث نگراني بسياري از مردم ساكن در داخل و مجاورت دره‌هاي حاشيه ارتفاعات يخچالي در سراسر جهان مي‌شود. علاوه بر سيل، ذوب سريع برف مي‌تواند باعث زمين‌لغزش شود. در مناطق كوهستاني ذوب برف جزو اصلي رواناب است. در تركيب با شرايط آب و هوايي مانند بارندگي شديد در محل ذوب برف، ممكن است سيلاب به راه بيفتد. در سوييس از پيش‌بيني ذوب برف به عنوان ابزاري براي هشدار سيلاب محتمل و پيش‌بيني رواناب ذوب برف استفاده مي‌شود. كاهش يخچال‌هاي طبيعي يكي از مستقيم‌ترين پيامدهاي گرم شدن كره زمين و يكي از شاخص‌هاي كليدي تغييرات آب و هوا است. اگرچه نويسندگان علت ذوب يخچال طبيعي را مطالعه نكرده‌اند، اما نشان داده‌اند مناطقي كه يخچال‌ها كوچك شده‌اند تغييراتي را در بارش و دماي درازمدت تجربه كرده‌اند كه با تغييرات آب و هوا سازگار است.