مرور برنامه سالن‌هاي تئاتري بعد از رفع چندباره محدوديتهاي كرونايي
اميد نيم‌بند نا اميدان
بابك احمدي
همزمان با سرعت گرفتن ناگهاني واكسيناسيون شهروندان و حركت بعضي نقاط كشور از رنگ قرمز (شدت ابتلا و مرگ و مير زياد) به نارنجي، دستور بازگشايي مجدد سالن‌هاي تئاتر صادر شد. قبل از اعلام و ابلاغ اطلاعيه جديد اداره كل هنرهاي نمايشي، وضعيت به شكلي بود كه گروه‌ها و هنرمندان نمي‌دانستند براي چه تاريخي بايد آماده باشند، بعضي كه توان پرداخت هزينه هنگفت تمرين را نداشتند (فقط اجاره پلاتوي تمريني چيزي بين ساعتي 60 تا 70 هزار تومان است) عطاي همه چيز را به لقايش بخشيدند، آن دسته هم كه در خود امكان ادامه تمرين ديدند، بدون در اختيار داشتن تصويري روشن از فردا فقط به اميد زنده ماندن در وانفساي بيكاري و بي‌پناهي به تمرين ادامه دادند؛ حداقل هسته اوليه زندگي را حفظ كردند. مجموع عواملي موجب شد در وهله اول ريسك اجرا بالا باشد و در سوي ديگر، مديران با چراغ قوه به جست‌وجوي گروه‌هاي آماده اجرا بگردند. نگاهي به برنامه‌هاي اعلامي سالن‌ها و اظهارات مديران در روزهاي اخير نشان‌دهنده وجود يك سردرگمي است. ثبت و ضبط اين گفته‌ها و ارايه شماي كلي از نمايش‌هايي كه قرار است در سالن‌ها روي صحنه بروند، گذشته از پيام و اطلاعاتي كه به همراه دارد بايد به ما گوشزد كند كه اگر دو ماه ديگر با پيك چندم ويروس مواجه شديم و تمام فعاليت‌ها به محاق تعطيل رفت، دوباره به همين سيكل معيوب دچار مي‌شويم؛ برنامه‌ريزي و آينده‌نگري كجاست؟
ميزان آمادگي گروه، اولويت تماشاخانه «ايرانشهر»
حسين مسافرآستانه، دبير شوراي سياستگذاري تماشاخانه ايرانشهر خبر مي‌دهد كه اجراهاي اين تماشاخانه هفته اول مهر ماه از سر گرفته مي‌شوند. او درباره وضعيت اجراهاي اين تماشاخانه بعد از بازگشايي سالن‌هاي دولتي تئاتر به ايسنا مي‌گويد: «در حال حاضر دو گروه كه اجراي‌شان متوقف شده بود، براي اجرا در تالار ناظرزاده‌كرماني و يك گروه براي اجرا در سالن سمندريان اعلام آمادگي كرده‌اند كه يكي از اين نمايش‌ها، كار كهبد تاراج است.» او با اشاره به تغييراتي كه كرونا به جدول اجراهاي تماشاخانه ايرانشهر تحميل كرده، ادامه مي‌دهد: «كرونا برنامه‌هاي ما را دستخوش تغييرات بسياري كرد. فعلا مشغول رايزني و گفت‌وگو با گروه‌هاي نمايشي هستيم و در حال حاضر اولويت ما جدول برنامه‌ها نيست، بلكه آمادگي گروه‌هاي نمايشي براي اجراي آثار است و هر گروه به نسبت آمادگي‌اش، در جدول اجراها قرار خواهد گرفت.» به اين ترتيب فعاليت تماشاخانه ايرانشهر با نمايش‌هاي «اسطرلاب» به كارگرداني صدرا صباحي و «غلامرضا لبخندي» ساخته كهبد تاراج آغاز مي‌شود.
شروع ضعيف «تئاترشهر» فقط با يك نمايش
به هر ترتيب شايد اين انتظار كه سالن‌هاي كوچك و متوسط چندان در زمينه برنامه‌ريزي فعال عمل نكنند، بي‌راه نباشد (كه هست)، اما اينكه مهم‌ترين مجموعه تئاتري پايتخت (حداقل در زمينه معماري و تاريخ تئاتر) با وجود سه سالن فقط ميزبان يك گروه نمايش شود، ديگر كمي جاي سوال دارد. اين وضعيت در حالي رخ مي‌دهد كه سالن‌هاي دولتي تئاتر جهان در دوران كرونا بسيار فعالانه عمل كردند. بعضي از آنها با پخش آنلاين نمايش‌هاي ضبط شده جان دوباره گرفتند.
ابراهيم گله‌دارزاده، مدير مجموعه تئاترشهر روز گذشته اعلام كرد اين مجموعه تئاتري فعاليت‌هاي خود را از ۳۱ شهريور و به مناسبت هفته دفاع مقدس شروع مي‌كند. او در اين باره به خبرگزاري مهر گفته است: «مجموعه تئاترشهر فعاليت خود را با اجراي نمايش «تن‌ها» به كارگرداني عليرضا معروفي كه از آثار برگزيده جشنواره تئاتر مقاومت است، آغاز مي‌كند. بنا بر اين بود كه همزمان با هفته دفاع مقدس رپرتوآري از آثار دفاع مقدس در مجموعه تئاتر شهر برگزار شود كه با توجه به تعطيلي نسبتا طولاني اخير كرونايي گروه‌ها نتوانستند خود را براي اجرا در اين ايام آماده كنند. طبق برنامه‌ريزي‌هايي كه داريم امكان اجرا در تئاترشهر براي اين آثار فراهم خواهد شد تا در فرصت مناسب در جدول اجراهاي مجموعه قرار بگيرند.» گله‌دارزاده با اشاره به اينكه تسريع در واكسيناسيون اميد و اعتماد مخاطبان را افزايش داده اظهار اميدواري مي‌كند: «ثبات در اجراهاي تئاتري ادامه پيدا كند و بدون تعطيلي نمايش‌ها به صورت مداوم اجرا داشته باشند. به دليل اينكه تعطيلي‌هاي اخير كرونايي طولاني شد گروه‌هايي كه در حال تمرين بودند با مشكلات متعددي از جمله حضور بازيگران در پروژه‌هاي تصويري مواجه شدند و به اين دليل خواستار تغيير و جابه‌جايي در نوبت اجرا هستند. فعلا در حال رايزني هستيم و بسته به آمادگي گروه‌هاي ديگر نمايش‌هاي مجموعه نيز معرفي مي‌شوند.»
سالن «انتظامي»، يك نمايش و چند پروژه مجازي
خانه هنرمندان ايران در هفته‌هاي تعطيلي سالن‌هاي تئاتري، بي‌برنامه نماند و ايده‌هايي براي حفظ ارتباط با مخاطبان مجموعه حداقل از طريق فضاي مجازي درنظر گرفت. اگرچه اين برنامه‌ها تداوم پيدا نكرد و مدتي است متوقف شده، اما به هر ترتيب همين رويكرد نشان مي‌داد مسوولان و برنامه‌ريزان مجموعه تلاش دارند فعالانه عمل كنند. روز گذشته خبر رسيد كه سالن انتظامي تماشاخانه قرار است با نمايش «عصر طويلگي» نوشته عليرضا غفاري و طراحي و كارگرداني عماد سالكي آغاز به كار كند. نمايشي كه براي اجرا از نيمه دوم مهر آماده شده بود و اجرايش چندين بار طي ۲ سال اخير به دليل شرايط كرونايي به تعويق افتاد.
تالار «مولوي» براي هر دو سالن برنامه دارد
مسوولان مركز تئاتر مولوي نيز اعلام كرده‌اند با توجه به خارج شدن پايتخت از وضعيت قرمز كرونايي، در تلاشند كه از پايان هفته جاري ۲ نمايش در سالن‌هاي اصلي و كوچك اين مجموعه به صحنه برود. اميرحسين حريري، مدير اين سالن تئاتري درباره از سرگيري فعاليت‌هاي اجرايي به خبرنگار مهر گفته است: «به محض اينكه اطلاعيه از سرگيري فعاليت سالن‌هاي تئاتري و خروج تهران از وضعيت قرمز كرونايي منتشر شد با مديران دانشگاه تهران براي از سرگيري فعاليت مركز تئاتر مولوي گفت‌وگو داشتيم و قرار بر اين شد كه اين مجموعه نيز ميزباني از اجراهاي تئاتري را از سر بگيرد. پيش از تعطيلات اخير كرونايي قرار بود از تير ماه ۲ اثر نمايشي كه مجوزهاي لازم از شوراي ارزشيابي و نظارت اداره كل هنرهاي نمايشي وزارت ارشاد را دريافت كرده بودند در مركز تئاتر مولوي به صحنه بروند كه به دليل اعمال محدوديت‌ها اين امر ميسر نشد. حالا با گروه‌ها رايزني‌هايي انجام داده‌ايم كه آثار خود را روي صحنه ببرند.» حريري با اشاره به حضور نمايش «گورباني» در سالن اصلي و «اولئانا» در سالن كوچك مركز تئاتر مولوي، زمان به صحنه رفتن اين دو نمايش را «اواخر هفته جاري» اعلام كرده است. «البته گروه‌ها درخواست دارند كه زمان كافي براي تمرين و تبليغات در اختيار داشته باشند و ما هم با تلاش مضاعف سعي مي‌كنيم شرايط را براي حفظ سطح كيفي و همچنين تبليغات اجراها فراهم كنيم.» با توجه به تعدد نمايش‌هاي مانده در صف اجرا، مدير سالن مولوي اشاره مي‌كند: «يك نمايش ديگر هم در حال طي كردن مراحل مورد نياز براي دريافت مجوزهاي لازم است تا به عنوان نمايش سوم در مركز تئاتر مولوي روي صحنه برود.» او ضمن اظهار اميدواري از اينكه ديگر با تعطيلي و محدوديتهاي كرونايي در تئاتر مواجه نشويم، متذكر شد: «اگر قرار باشد اين اتفاق مجددا رخ دهد و اجراها نيمه‌كاره بمانند هم لطمه شديدي به گروه‌ها وارد مي‌شود و هم مخاطب اعتماد خود را نسبت به تئاتر و سالن‌هاي تئاتر از دست مي‌دهد.»
سالن‌هاي خصوصي كم‌فروغ اما شگفتي‌ساز!
پس از اعلام وضعيت قرمز در تهران و به تبع آن تعطيلي سالن‌هاي دولتي، گروهي از سالن‌هاي خصوصي تصميم گرفتند هر طور شده به كار خود ادامه دهند. نكته اينجاست كه فقدان برنامه‌ريزي صحيح و فاصله زياد مديران بعضي سالن‌ها با فرهنگ و هنر موجب شد آنها تصميم بگيرند به هر شكل ممكن كسب درآمد كنند. روندي كه دهه‌ها قبل به شكلي در لاله‌زار پساكودتا يا دهه 70 خورشيدي تجربه شد؛ اجاره دادن سالن به افراد غيرمتناسب با تئاتر. اين مورد در ماه‌هاي اخير با روشن كردن چراغ سالن‌هاي تئاتر براي بازارياب‌هاي فضاي مجازي يا اصطلاحا «influencer»ها رقم خورد تا مديران بعضي سالن‌هاي خصوصي شگفتي‌ساز دوران محدوديت‌ها و تعطيلي‌هاي كرونايي لقب بگيرند. سالن تئاتر «شهرزاد»، عمارت «نوفل لوشاتو»، سالن «هامون»، تماشاخانه «سپند»، سالن «مهرگان» و سالن «ديوار چهارم» هر يك با تمهيدي اين دوره را پشت سر گذاشتند. در اين ميان عمارت نوفل‌لوشاتو به نوعي فعال‌ترين مجموعه از حيث ميزباني گروه‌هاي نمايشي تلقي مي‌شود. حالا خبر رسيده نمايش «دروغ» نوشته فلوريان زلر به كارگرداني مسعود صالحي ساعت 18 روز ۲۸ شهريور، درست تاريخ رفع محدوديتهاي كرونايي در عمارت نوفل لوشاتو روي صحنه مي‌رود. ساناز روشني، مرتضي خدمتلو، زهره فضلي، منوچهر رمضاني بازيگران «دروغ» هستند. «قصه شهرزاد به روايت سنمار» به كارگرداني حامد شيخي و «نت آخر» ساخته حسين تبريزي نيز از جمله نمايش‌هايي هستند كه در سالن «شهرزاد» به صحنه مي‌رود. در اين ميان سالن هامون همچنان تعطيل است و گروه‌هاي كارگردانان شناخته اقبال چنداني به بازگشت روي صحنه نشان نمي‌دهند. مخرج مشترك آنچه در سالن‌ها به صحنه آمده نشان مي‌دهد، عده‌اي بدون تماشاگر نيز نمايش اجرا مي‌كنند (هيچ يك از نمايش‌ها موفق به فروش بليت چنداني نشده‌اند و مهمانان دعوتي عمده حاضران در سالن را تشكيل مي‌دهند) كه اين بيشتر با هدف رزومه‌سازي اتفاق مي‌افتد و عده‌اي چون در شرايط عادي امكان دريافت سالن ندارند، اين فرصت را غنيمت شمرده‌اند.
با تمام اين تفاسير بايد منتظر ماند و ديد كه اميد ايجاد شده در نتيجه شروع و ادامه فعاليت‌هاي نمايشي در دل گروه‌ها تا چه زمان پايدار مي‌ماند. آيا اميد نيم‌بند نااميدان بار ديگر نقش برآب مي‌شود؟