اسلام‌شناس دانشگاهي
محمدابراهيم آيتي در روستاي گازار بيرجند زاده شد. پدرش شيخ محمد قائني (د ۱۳۴۲) پيش‌نماز گازار بود. او از هفت سالگي به مكتب رفت و مقدمات ادب عرب را تا پايان كتاب هدايه نزد پدر فرا گرفت. در اين اوان پدرش درگذشت و او نزد ملاعبدالله گازاري و ملا ابراهيم بويگي به خواندن شرح الفيه ابن مالك و سيوطي و شرح جامي مشغول شد. آيتي در سيزده سالگي با اجازه مادر براي ادامه تحصيل به بيرجند سفر كرد و در مدرسه معصوميه بيرجند، حاشيه ملاعبدالله، بخشي از شرح شمسيه، شرح نظام، مغني‌اللبيب، مطول تفتازاني، معالم‌الاصول، تبصره علامه حلي و شرح لمعه را نزد مدرساني چون شيخ محمدباقر بيرجندي، شيخ محمدحسين آيتي، شيخ غلام‌رضا فاضل و... تلمذ كرد.
آيتي در ۱۸ سالگي به مشهد رفت و در مدرسه باقريه، دروس سطح حوزه را نزد استاداني همچون شيخ هاشم قزويني، شيخ مرتضي قزويني، سيدحسين سبزواري، اديب نيشابوري و شيخ حسن پايين خياباني فرا گرفت. او به مدت دو سال نيز در درس خارج فقه و اصول ميرزا مهدي اصفهاني حاضر شد و نيز از درس شرح منظومه آقا ميرزا مهدي شهيدي عسكري بهره برد و درس شرح منظومه را نزد ميرزا مهدي بن آقا بزرگ حكيم فرا گرفت. وي در اين زمان به تحصيل علم هيات، زبان انگيسي، تاريخ و تفسير نيز پرداخت و تبحر پيدا كرد. نيز متون عالي فلسفه قديم از قبيل شرح‌الاشارات و كتاب الشفاي بوعلي و الاسفار الاربعه صدرالمتالهين ملاصدراي شيرازي را فرا گرفت. با آغاز دوران سخت‌گيري‌هاي عصر رضاشاه به نيروهاي مذهبي و تعطيلي حوزه‌هاي علميه، آيتي به زادگاهش بازگشت و از ۱۳۲۰ تا ۱۳۲۹ ش در آنجا به وعظ، تبليغ و تدريس پرداخت. سپس راهي تهران شد.
آيتي در مهر ۱۳۳۴ش، دعوت بديع‌الزمان فروزان‌فر، رييس دانشكده معقول و منقول و موسسه وعظ و تبليغ اسلامي دانشگاه تهران را پذيرفت و در آن دانشكده به تدريس تاريخ اسلام، تاريخ تمدن اسلام، فقه و فقه الحديث در مقاطع گوناگون پرداخت. او همزمان با تدريس، در دانشگاه ادامه تحصيل داد و در سال ۱۳۴۰ ش در رشته فلسفه اسلامي از دانشكده معقول و منقول دانشگاه تهران دكترا گرفت. پايان‌نامه او در موضوع مقولات و آراي مربوط به آن بود. آيتي همچنين با دوستان علاقه‌مند به امور فرهنگي، به نشر كتاب روي آورد و با همكاري آنان سازماني به نام شركت انتشار را تاسيس كرد. سال‌هاي ۱۳۲۹ تا ۱۳۴۱ با همكاري محمد ابراهيم آيتي و استاد شهيد مطهري محفلي به صورت ماهانه در تهران برگزار مي‌شد كه به نام «انجمن ماهانه ديني» شهرت پيدا كرد. در اين انجمن سخنراني به سخنراني مي‌پراختند. كساني چون شهيد بهشتي و آيت‌الله طالقاني نيز در اين انجمن حضور داشتند. سخنراني‌هايي ايراد مي‌شد كه بعدها به صورت سه جلد كتاب به نام گفتار ماه منتشر شد. آيتي در ۵۱ سالگي بود كه در حالي كه به جلسه تفسير قرآن در شميرانات مي‌رفت، اتومبيلش به تير برقي كه به خاطر تعريض خيابان در وسط جاده مانده بود، برخورد كرد. او چندين روز در بيمارستان بستري شد. تلاش پزشكان و دعاي دوستداران كارگر نشد و آيتي در روز ۱۷ مهر ۱۳۴۳ش جان به جان‌آفرين تسليم كرد. پيكر او پس از تشييع باشكوه در تهران به قم حمل شد و به دستور آيت‌الله مرعشي نجفي در قبرستان ابوحسين به خاك سپرده شد.