براي سالگرد درگذشت عباس بلوكي‌فر، هنرمند نقاشي قهوه‌خانه‌اي
جريان هنري كه هر روز كمرنگ و كمرنگ‌تر مي‌شود
نقاشي قهوه‌خانه‌اي سبكي از نقاشي است كه امروزه به دلايل مختلفي از نگاه هنرمندان مهجور مانده است. در گزارش حاضر به بهانه درگذشت عباس بلوكي‌فر، يكي از پيشكسوتان اين عرصه، نگاهي بر دلايل مهجور ماندن اين سبك و نقش اين هنرمند در اين حوزه خواهيم داشت. به گزارش ايسنا، نقاشي قهوه‌خانه‌اي يكي از سبك‌هاي نقاشي است كه تا پيش از ورود به دوره مدرن و زماني كه نه تلويزيوني وجود داشت و نه تلفن همراهي مورد استقبال هنرمندان و عامه مردم بود؛ اين در حالي است كه امروزه به دلايل مختلفي اين سبك مهجور واقع شده است. نرگس عشقي، نقاش قهوه‌خانه‌اي كه مدت‌هاي پيش آثارش در كافه فلسفه به نمايش گذاشته شده بود، درباره دلايل مهجور ماندن اين سبك به ايسنا گفته بود: «در حال حاضر با توجه به نبود پايگاهي جامع و به تبع آن عدم دسترسي آحاد مردم به هنر نقاشي خيالي‌نگاري و هنرمندان اين رشته، مخاطبان آن صرفا شامل توريست‌ها، مجموعه‌داران و علاقه‌مندان اين حوزه است. همچنين يكسونگري هنرمندان در خلق آثار با مضامين مشابه از علل ديگر كاهش استقبال از اين نقاشي است.»
فارغ از دلايل مختلفي كه امروزه در كنار هم باعث شده‌اند تا اين سبك سنتي مهجور واقع شود، هنرمنداني وجود داشته‌اند كه در راستاي اعتلاي اين سبك تلاش‌هاي قابل توجهي كرده‌اند. عباس بلوكي‌فر يكي از اين هنرمندان محسوب مي‌شود. او يكي از هنرمندان آخرين نسل از بازماندگان جريان نقاشي قهوه‌خانه‌اي بود كه در سال ۱۳۷۵ تصميم گرفتند در فرهنگسراي نياوران مدرسه‌اي براي اين هنر راه‌اندازي كنند تا خون تازه‌اي در رگ‌هاي آن جريان يابد. حركتي كه به دليل نبود حمايت، ناكام ماند و امروز با درگذشت اين هنرمندان، نقاشي قهوه‌خانه‌اي سال‌هاست دچار خلئي بزرگ شده است.
عباس بلوكي‌فر يكي از صاحب‌نظران نقاشي قهوه‌خانه‌اي است كه آثارش شالوده‌اي از شخصيت و اعتقادات مذهبي او را به نمايش مي‌گذارد. اين هنرمند كه مذهب در زندگي‌اش از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بود، براي نشان دادن اين جايگاه از هنرهاي مذهبي استفاده كرده كه در بيشتر آثارش نيز اين نكته قابل مشاهده است. اگرچه نقاشي قهوه‌خانه‌اي با هنرمندان بزرگي مثل حسين قوللرآغاسي و محمد مدبر به اوج شكوفايي خود رسيد، اما از دل اين استادان شاگرداني چون عباس بلوكي‌فر نيز تربيت شدند كه نه تنها بر هنر معاصر تاثير گذاشتند، بلكه به اعتلاي اين سبك از نقاشي نيز كمك قابل توجهي كردند. بلوكي‌فر كه متولد سال ۱۳۰۳ در شهر تفرش بود، ۷۰ سال در راستاي اعتلاي نقاشي قهوه‌خانه‌اي تلاش كرد و در نهايت دار فاني را وداع گفت. او همچنين آموزش در اين زمينه را از ۱۰ سالگي آغاز كرده بود و ۵۱ سال زمان برد تا در حوزه نقاشي قهوه‌خانه‌اي به مقام استادي برسد.
بلوكي‌فر، پيشكسوت نقاشي قهوه‌خانه‌اي داراي اعتقادات مذهبي قوي‌اي بود كه براي نشان دادن اين عقايد در آثارش از هنر مذهبي استفاده مي‌كرد. وي كه همواره از شيفتگي خود به امام حسين(ع) مي‌گفت، درباره انعكاس نفرت از اشقيا در آثارش گفته بود: «ما نقاش‌ها كاري نداريم كه شمر چه جوهره‌اي داشته، هميشه او را با هيات و هيبتي ناساز و نفرت‌انگيز تصوير مي‌كنيم و امام حسين(ع) را حتي در گودال قتلگاه، پس از آن همه زخم كه بر خون آغشتن و آن همه زخم كه بر پيكر شريفش وارد آمده بود، تميز، آراسته و به دور از ذره‌اي گرد و غبار، با طراوت و بشاش مجسم مي‌سازيم، چون نقاشي ما با قلب‌مان سر و كار دارد و هنرمان با عشق به ائمه در هم آميخته است.» بنابراين سبك بلوكي‌فر در تصويرپردازي وقايع مذهبي سبك قهوه‌خانه‌اي محسوب مي‌شود كه به ضرورت محل برگزاري و نمايش تابلوهايش نيز از پيروان و استادان اين سبك دانسته مي‌شود.
اين هنرمند كه به ضرورت محل برگزاري و نمايش تابلوهايش نام نقاش قهوه‌خانه‌اي را به خود گرفته است، در گفت‌وگويي با فصلنامه هنر كه در سال ۱۳۶۲ منتشر شده بود درباره آينده جايگاه اين سبك گفته بود: «من اميدوارم كه فرهنگ ما هر چه سريع‌تر به اصل خود بازگردد و جايگاه خود را بيابد و در حال حاضر هم ناظر اين كوشش هستيم ولي در زمان گذشته حتي در گفت‌وگوهاي جداگانه‌اي كه با چندين روزنامه و مجله داشتيم، آنها معتقد بودند كه اين نقاشي مربوط به گذشته است و ديگر جايي براي ابراز وجود ندارد و نقاشان ما قديمي هستند و داراي يك انديشه كهنه و قديمي. در حالي كه حدود بيست سال از آن زمان مي‌گذرد و مي‌بينيم كه اين نقاشي همچنان راه گذشته‌اش را ادامه مي‌دهد و حتي بعضي از جوانان هم گرايشاتي به اين سبك نشان داده‌اند و حداقل خوشحال مي‌شوند كه مطالبي در اين مورد بدانند و اين همان بازگشت به اصل است و من از اين بابت خوشحال هستم و اميدوارم كه اين نقاشي همچنان ادامه پيدا كند.»
او كه با تصويرپردازي از واقعه عاشورا به يكي از نقاشان صاحب‌نظر در اين سبك تبديل شده بود، با به تصوير كشيدن واقعه بزرگ كربلا در قالب نگاره‌هاي ايراني به نام نقاشي قهوه‌خانه‌اي زمينه‌ساز يادآوري ارزش‌هاي مذهبي شد. از اين جهت مي‌توان گفت كه بلوكي‌فر در اين سبك اگرچه از دل استادان بزرگ‌تري بيرون آمده، اما از جايگاه قابل توجهي برخوردار است. از بلوكي‌فر، صرف‌نظر از تابلوهاي متعددي كه به خارج از كشور انتقال يافته، ده‌ها تابلو نفيس و ارزنده در موزه‌هاي داخلي نگهداري مي‌شود يا نزد مجموعه‌داران خصوصي محفوظ است كه از ميان آنها مي‌توان به تابلوهاي «روز عاشورا» و «قيام مختار» اشاره كرد.
علاوه بر اين نمايشگاه‌هاي متعددي به منظور نمايش آثار قهوه‌خانه‌اي و تجليل از اين هنرمند نيز برگزار شده‌اند كه براي مثال مي‌توان به نمايشگاه نقاشي قهوه‌خانه‌اي در نگارخانه آزادي اشاره كرد كه در نوزدهم شهريور سال ۱۳۸۱ برگزار شد.