پيونگ‌يانگ گفت‌وگو مي‌خواهد يا تنش؟
بازي گيج‌كننده شمالي‌ها
محمدحسين لطف‌الهي
سيگنال‌هايي كه از كره شمالي به جهان مخابره مي‌شود، متناقض و گيج‌كننده است. يك روز مقام‌هاي ارشد پيونگ يانگ مواضعي اتخاذ مي‌كنند كه خوش‌بيني‌ها نسبت به آغاز دور تازه‌اي از مذاكرات و تلاش‌هاي ديپلماتيك براي حل و فصل بحران كره زياد مي‌شود و روز ديگر، با آزمايش موشك‌هاي مدرن و رونمايي از نسل جديد تسليحات‌شان در مسير افزايش تنش‌ها گام برمي‌دارند.
تنها در طول يك هفته گذشته، شمالي‌ها از احتمال آغاز دوباره گفت‌وگوها با سئول سخن گفتند و حتي تأكيد كردند كه در حال بررسي فعال‌سازي مجدد خط تلفن قرمز و راه‌هاي ارتباطي ضروري ديگر با همسايه جنوبي هستند. از سوي ديگر چند موشك بالستيك از سوي كره شمالي آزمايش شد، يك موشك مافوق صوت با موفقيت مورد امتحان قرار گرفت و روز پنجشنبه گذشته نيز آنها يك موشك ضدهوايي جديد را به ناوگان پدافندي خود اضافه كردند. پيش‌تر در ماه سپتامبر، آنها يك موشك بالستيك را از روي لانچري كه بر يك قطار قرار داشت شليك كردند و در بيانيه‌اي رفتار رييس‌جمهور كره جنوبي را كه هميشه كشور خود را داعيه‌دار صلح و كره شمالي را برهم‌زننده صلح معرفي مي‌كند، «احمقانه» خواندند.
ناظران معتقدند اين استراتژي دوگانه با هوشمندي از سوي كره شمالي انتخاب شده تا اين كشور بتواند بدون خطر انتقام‌گيري طرف‌هاي مقابل و همچنين بدون از دست رفتن شانس‌هاي جدي براي گفت‌وگو، توان نظامي خود را تقويت كرده و به رخ همسايه جنوبي بكشد. يكي از دلايلي كه اقدامات پيونگ يانگ هوشمندانه معرفي مي‌شود اين است كه آنها كاملا به خطوط قرمز واشنگتن آگاهند و در اين مدت از آزمايش موشك‌هاي بالستيك قاره‌پيما و همچنين آزمايش سلاح‌هاي هسته‌اي جديد خودداري كرده‌اند تا تحريم جديدي عليه كره شمالي اعمال نشود.
يانگ مووجين، استاد مطالعات كره شمالي در دانشگاه سئول دراين‌باره به روزنامه نيويورك تايمز مي‌گويد: «كره شمالي كاملا مراقب است كه هيچ خط قرمزي را رد نكند. آنها در ميان اين همه آزمايش‌هاي موشكي هوشيار بوده‌اند و طوري رفتار كرده‌اند كه نشان مي‌دهد نسبت به گفت‌وگو بي‌علاقه نيستند.»
كارشناسان بر اين باورند كه كره شمالي از اين سياست استفاده مي‌كند تا زمان را به نفع خود ذخيره كند و توان نظامي‌اش را افزايش دهد. اين در حالي است كه مون جائه اين، رييس‌جمهور كره جنوبي به‌شدت خواستار گفت‌وگو با شمالي‌هاست و مي‌خواهد پيش از پايان دوره رياست‌جمهوري‌اش در ماه مه سال 2022 ميراثي قابل توجه در اين زمينه از خود به جاي بگذارد. از طرف ديگر، واشنگتن نيز تمايل زيادي به درگير شدن در مساله كره ندارد و عجله‌اي براي آغاز هرچه سريع‌تر مذاكرات با پيونگ يانگ به خود راه نمي‌دهد.
چوئه سانگ هان، كارشناس اهل كره جنوبي مي‌نويسد: «كيم جونگ اون امروزه خود را در موقعيتي قرار داده كه از شكاف ميان دو متحد [ايالات متحده و كره جنوبي] استفاده مي‌كند.»
كيم جونگ اون، رهبر كره شمالي در سال‌هاي 2018 و 2019 مجموعا سه‌بار با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور وقت ايالات متحده ديدار كرد و كوشيد تا تحريم‌هاي فلج‌كننده‌اي را كه شوراي امنيت سازمان ملل متحد به دليل آزمايش تسليحات هسته‌اي عليه كشورش اعمال كرده لغو كند اما تلاش او راه به جايي نبرد و با همه‌گيري ويروس كرونا و روي كار آمدن دولت جديد در امريكا شرايط عملا به سوي پايان گفت‌وگوها پيش رفت.
در چنين وضعيتي سران كره جنوبي و امريكا اميدوار بودند ضربات اقتصادي شديدي كه كره شمالي به دليل تحريم و شيوع كرونا متحمل مي‌شود باعث شود اين كشور پاي ميز مذاكره بيايد و گفت‌وگوها آغاز شود اما كيم جونگ اون نشان داد حتي در چنين شرايطي هم پيونگ يانگ دست از سياست‌هاي اصلي‌اش برنمي‌دارد.
دولت بايدن بارها اعلام كرده آماده مذاكره بدون شرط با كره شمالي است اما كيم جونگ اون در پاسخ مي‌گويد تا زماني كه قانع نشود امريكا حاضر است دست از رفتارهاي «خصمانه» خود بردارد و تحريم‌ها عليه كره شمالي را لغو كند، با اين كشور وارد مذاكره نخواهد شد. رهبر كره شمالي روز چهارشنبه نيز در اين باره صحبت كرد: «ايالات متحده مي‌گويد از ارتباط ديپلماتيك و آغاز گفت‌وگوهاي بدون پيش‌شرط حمايت مي‌كند اما اين تنها ترفندي براي فريب دادن جامعه جهاني و پنهان كردن اقدامات خصمانه آنهاست.»
ليف اريك ايزلي، استاد مطالعات بين‌المللي در تحليل صحبت‌هاي رهبر كره شمالي مي‌گويد: «اين كشور علاقه‌اي به مذاكرات خلع سلاح هسته‌اي و دريافت مزايا در ازاي رعايت قطعنامه‌هاي سازمان ملل متحد ندارد. آنها مي‌خواهند قانون جهان را به نفع خود بازنويسي كنند و به ديگران بقبولانند كه آنها نيز بايد به عنوان يكي از قدرت‌هاي هسته‌اي به رسميت شناخته شوند.
كره جنوبي براي كشاندن امريكا و كره شمالي به ميز مذاكره ابتكاراتي دارد و براي نمونه از ايالات متحده خواسته شرايط را براي ارسال كمك بشردوستانه به پيونگ يانگ فراهم كند. روز پنجشنبه سونگ كيم، نماينده ويژه رييس‌جمهور امريكا در ديدار با همتايان خود از ژاپن و كره جنوبي در اين زمينه گفت كه واشنگتن از كمك‌هاي بشردوستانه به كره شمالي به عنوان انگيزه‌اي براي آغاز مذاكرات حمايت مي‌كند. تحليلگران اما شك دارند كه اين راهكار بتواند موثر باشد.
كلسي داون‌پورت در مقاله‌اي كه در نشريه موسسه كنترل تسليحات در واشنگتن منتشر شده به يكي از تبعات اين سياست كره شمالي اشاره مي‌كند: «يافته‌هاي تحقيقاتي انستيتو آسيا در سئول نشان مي‌دهد روندي كه پس از ايجاد بن‌بست در مذاكرات آغاز شد سبب گشت كه مطالبه ساخت بمب اتمي در كره جنوبي افزايش يابد و به رقم 69 درصد برسد كه يك ركورد جديد در اين زمينه است. اين در حالي است كه در سال 2018 و در حالي كه اميد بيشتري به نتيجه‌بخش بودن گفت‌وگوها و مذاكرات وجود داشت، اين رقم 55 درصد بود.» به نوشته داون‌پورت «از سال 2020 يك مطالبه ديگر نيز در ميان كره‌اي‌ها شكل گرفت. 61 درصد آنها خواستار اين بودند كه سلاح‌هاي هسته‌اي تاكتيكي ايالات متحده به شبه جزيره كره بازگردانده شود تا به عنوان يك عامل بازدارنده در مقابل كره شمالي مورد استفاده قرار گيرد.»
اين شرايط حتي مي‌تواند روي نتايج انتخابات سال آينده كره جنوبي نيز تأثير بگذارد. در ماه مارس يكي از كانديداهاي اصلي انتخابات آينده اعلام كرد كه از بازگشت سلاح‌هاي هسته‌اي امريكا به كشورش استقبال مي‌كند. هونگ جون پيو، كانديداي محافظه‌كار گفته است كه اگر در انتخابات پيروز شود براي انعقاد يك توافق هسته‌اي با واشنگتن اقدام خواهد كرد و از امريكايي‌ها خواهد خواست سلاح‌هاي هسته‌اي‌شان را به كره جنوبي بازگردانند. كانديداي حزب مون جائه اين اما مخالف اين موضع است و باور دارد در صورت بازگشت سلاح‌هاي هسته‌اي به كره جنوبي، اعتبار سئول براي طرح موضوع خلع سلاح هسته‌اي در گفت‌وگو با كره شمالي زير سوال مي‌رود.