اولويت با كدام قرائت
تنها راه ارتباطي تركيه به درياي خزر و دو سوي آن است و هر تغيير در آن اهميت تاريخي خواهد داشت. امپراتوري عثماني كه در پي ارتباط زميني با ازبكان عليه دولت صفوي بود، قرن‌ها براي اين منظور به عبث كوشيد. اين اتفاقات به ويژه باتوجه به اينكه در بستر ترويج نوعي پان‌تركيسم تهاجمي رخ داده، حساسيت‌هاي بيشتري را برانگيخته است. مسوولان مربوطه ايراني متاسفانه طي سال‌ها دركي از زمينه‌سازي‌ها براي رقم زدن چنين تحولاتي نداشتند، يا اگر داشتند دست به اقدامات كم‌هزينه لازم مثل ائتلاف‌سازي، كاهش تنش در حوزه‌هاي بي‌اهميت، كار موثر روي افكار عمومي و زمينه‌سازي‌هاي اقتصادي نزدند. رزمايش در مرز كه اين روزها شايد براي بازگرداندن آب رفته به جوي انجام مي‌شود، مي‌تواند بسيار پرهزينه باشد و قاعدتا نبايد توسل به آن لازم مي‌شد. مرزهاي آبي جنوبي نيز طي يكي، دو سال گذشته بيش از پيش از جانب تعرض‌هاي اسراييل تحت فشار است. سفر اخير وزير خارجه اسراييل به بحرين مشكلاتي را كه از اين جهت وجود دارد، بار ديگر آشكار كرد. حضور فزاينده اسراييل در اطراف ايران در بستر حضور رو به كاهش امريكا در منطقه نيز قابل توجه است. هرگاه طي 5 دهه گذشته كشورهاي منطقه متوجه همكاري با اسراييل شده‌اند، كار اطلاعاتي و نظامي وجه غالب در آن همكاري‌ها بوده است. اين‌بار نيز با توجه به كاهش حضور امريكا در منطقه و نيز با توجه به ناكارآمدي‌ها و ناشي‌گري‌هاي امريكا در افغانستان و تا حدودي عراق، بعيد نيست بُعد اطلاعاتي و نظامي همكاري برخي اعراب با اسراييل غلبه داشته باشد. عراق نيز همسايه ديگري است كه به ويژه با توجه به انتخابات 18 مهر بايد مورد توجه باشد. آنچه كه به انقلاب تشرين در عراق مشهور شده، طي دو سال گذشته لطماتي را به روابط ايران و عراق وارد كرده است. اكنون سوال اين است كه اين انقلاب به چه شكل خود را در انتخابات آتي بازتاب خواهد داد. مساله اصلي اين است كه همسايگان ما درگيري ايران در خاورميانه و نيز در تنشي طولاني، عميق و گسترده با قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي را فرصتي تاريخي براي تضعيف ايران دانسته‌اند. يك‌بار انقلاب و تسخير سفارت امريكا فرصتي تاريخي به عراق صدام براي جبران تحقير توافق 1975 داد كه نتيجه آن يك جنگ مصيبت‌بار 8 ساله بود. بقيه همسايگان ما نيز هميشه دچار وسوسه‌اي مشابه بوده و تمايل داشته‌اند از فرصت فرسايش توان ايران در نزاع‌هاي بي‌پايان و بي‌حاصل بهره برده و شبح ايران قدرتمند در منطقه را عقب بزنند. در شرايطي كه دولت سيزدهم اعلام كرده كه به همسايگان اولويت مي‌دهد، مهم اين است كه چه قرائتي از اين اولويت مدنظر است. تنها قرائت درست كاستن از تنش‌هاي بي‌حاصل در مناطق دوردست و افزودن بر توان اقتصادي و ديپلماتيك ايران براي بازگرداندن آب‌هاي رفته به جوي در مناطق همجوار است.