دوراهي واكسن

زهرا چوپانكاره

در ماه مه (خرداد) بحث در آلمان داغ شده بود: آيا واكسيناسيون كودكان و جوانان در برابر كرونا بايد انجام شود؟ مجوزهاي اضطراري تزريق به گروه سني 12 تا 18 سال براي واكسن فايزر و بعدتر مدرنا از راه رسيده بودند و حالا در جوامع غربي كه با وجود واكسيناسيون گسترده هنوز بايد بخش‌هاي گسترده‌اي از مردم را قانع مي‌كردند كه براي رسيدن به ايمني جمعي بايد به روند واكسيناسيون اعتماد كنند، ناگهان موضوع واكسن كودكان هم به ميان آمده بود. همان زمان دويچه ووله نوشت: «روديگر فون كريز از اعضاي كميسيون دايمي واكسيناسيون آلمان در پاسخ به اين سوال راديوي آلمان (دويچلندفونك) كه آيا خطر بيماري بيشتر از عوارض جانبي احتمالي واكسيناسيون نيست؟ گفت اين واكسن «آب نبات» نيست كه بين كودكان پخش كنيم بلكه يك عمل پزشكي بر بدن آنها است.» اما در همان گزارش اشاره شده بود كه ميزان موافقان علمي واكسيناسيون كودكان و نوجوانان در مجامع علمي عدد قابل توجهي است. كساني كه فكر مي‌كنند كرونا اگر هم تاثير حاد ناگهاني بر روي كودكان نداشته باشد به صورت عوارض جانبي بلندمدت خودش را در آنها بروز مي‌دهد. در همان گزارش به نقل از آلنا بويكس، رييس شوراي اتيك (اخلاق) آلمان آمده بود: «مهم‌ترين استدلال براي واكسيناسيون افراد ۱۲ تا ۱۵ سال اين است كه آنها نيز مي‌خواهند و حق دارند كه از خود در برابر بيماري كرونا محافظت كنند.» چند روز قبل شركت فايزر درخواست مجوز اضطراري‌اش را براي واكسن كودكان 5 تا 11 سال به سازمان غذا و داروي امريكا ارايه كرد. اين يعني گام ديگري به سوي واكسيناسيون جمعي حتي در ميان كودكان زير 12 سال. گام‌هايي كه ممكن است جدي‌تر هم بشوند. تاكنون رضايت والدين يكي از شروط مهم براي واكسيناسيون كودكان بوده است اما حدود 10 روز پيش روزنامه واشنگتن‌پست گزارش داد كه بنا بر تازه‌ترين اعلام فرمانداري كاليفرنيا، به محض صدور مجوز دايمي (و نه اضطراري) واكسن‌هاي موجود در اين كشور از سوي سازمان غذا و دارو، تمامي دانش‌آموزاني كه مي‌خواهند به صورت حضوري در كلاس‌هاي درس شركت كنند، ملزم به تزريق واكسن خواهند بود. در ايران آموزش و پرورش در اواخر شهريور ماه اعلام كرد: «رضايت والدين از شروط تزريق واكسن به گروه سني زير 18 سال است.» حالا با ورود واكسن‌هاي بيشتر و شروع اعلام گروه‌هاي سني دانش‌آموزي براي دريافت واكسن اين انتخابي است كه پيش روي والدين و سرپرستان كودكان و دانش‌آموزان ايراني قرار گرفته است: آيا واكسيناسيون كودكان و جوانان در برابر كرونا بايد انجام شود؟ مادر ابوالفضل از طرفداران تزريق واكسن است اما اينكه دلش مي‌خواهد فرزند دبيرستاني‌اش زودتر واكسن تزريق كند يك مساله است و اينكه پس از تزريق واكسن بتواند به مدرسه برگردد يا نه مساله‌اي ديگر: «اگر به خود من باشد دلم مي‌خواهد كه مدرسه حضوري باشد. اما اگر اين بيماري كنترل نشود و كسي بخواهد رعايت نكند، نه اصلا دوست ندارم.» تجربه تلخي از اين رعايت نكردن‌ها و نگفتن‌ها داشته: «در آن چند روز اول محرم يك بنده خدايي كرونا داشت و اصلا رعايت نكرد و هيچ‌كس هم نمي‌دانست. بعدا از دهان خود اين پسر در رفت كه هم من و هم پدرم كرونا داشتيم. پسرم روز عاشورا كرونا گرفت و همه خانواده‌مان گرفتند و ريه‌هاي من درگير شد. در اين شرايط اگر مدارس باز نشوند خيلي بهتر است.» اگر ساير دانش‌آموزان هم واكسن بزنند خيالش راحت مي‌شود: «به نظرتان واكسن زدن به تنهايي كافي است؟ اين‌طوري نيست كه واكسن بزنند و بگوييم تمام شد؛ حجم (نفرات) كلاس‌ها بايد كم شود، هواكش مناسب در كلاس داشته باشند. همه آن مسائل بهداشتي كه مي‌گويند بايد رعايت شود وگرنه فقط يك واكسن خالي چه فايده‌اي دارد؟» پسرش كلاس يازدهم است و منتظرند تا كمي فاصله ميان درگيري‌اش با بيماري ايجاد شود تا بتواند واكسن بزند. ابوالفضل خودش هم مي‌گويد فقط نمي‌تواند به واكسن زدن براي بازگشت به مدرسه اطمينان كند چون شاهد بوده كه آشنايان واكسن‌زده‌شان هم بعد از تزريق مبتلا شده‌اند و حتي موارد فوت هم داشته‌اند. براي همين است كه او هم مانند مادرش تاكيد دارد كه از انبوه دانش‌آموزان در كلاس‌هاي درس هم بايد كاسته شود. در عين حال در اين دو سال حس كرده است كه جاي خالي حضور واقعي معلم در درس‌هايي مثل رياضي و فيزيك چقدر پررنگ بوده: «به نظرم اينكه هر كي دلش خواست بزند و هر كه خواست واكسن نزند راه درستي نيست. همه بچه‌ها بايد واكسن بزنند.»

من را مطمئن كنيد
با اين حال وقتي صحبت از گروه‌هاي سني پايين‌تر در ميان است، حساسيت‌ها هم بيشتر مي‌شود. حميده، مادر يك دختر 12 ساله است. اولين جوابي كه به سوال آيا حاضريد دخترتان واكسن بزند مي‌دهد اين است: «نه!» بعد مي‌گويد كه ذهن خودش هم خيلي درگير اين سوال بوده: «مي‌دانيد كه چه نقل قول‌هاي متفاوتي در مورد واكسن مطرح شده. حتي بعضي از بزرگسالان هم مخالف تزريق براي خودشان هستند. با اين حال من وقتي اوضاع اروپايي‌ها را ديدم كه بعد از واكسن چقدر بهتر شد و مرگ و مير پايين آمد، خودم واكسن را زدم. اما چون يك بحث‌هايي هست كه اين واكسن مشكلات هورموني ايجاد مي‌كند، براي دخترم كه در سن بلوغ است خيلي درگيرم كه بزنم يا نه. وقتي واكسن دانش‌آموزي را اعلام كردند چون به سن دخترم نرسيده بود خوشحال شدم كه لااقل فعلا نبايد به اين قضيه فكر كنم.» با اين حال در حال توضيح دادن اين را هم مي‌گويد كه اگر در اين مدت پيش‌رو بتواند بيشتر بخواند و در مورد ايمني واكسن مطمئن‌تر شود اجازه تزريق واكسن براي دخترش را مي‌دهد. اين سوال و دغدغه حالا به انبوه بحث‌هاي والدين اضافه شده: «همين حالا سر رفتن و نرفتن به مدرسه هم كلي بحث است. يك عده‌ مي‌گويند بگذاريد بچه‌ها بروند مدرسه، يك عده هم سفت ايستاده‌اند كه نه فعلا مدرسه نمي‌فرستيم.» خودش مي‌گويد جزو گروه دوم است چون دخترش با كلاس‌هاي آنلاين خوب پيش رفته و مي‌گويد مشكلي در يادگيري نداشته و براي همين تا خيالش بابت شرايط همه‌گيري و امنيت مدرسه راحت نشود ترجيح مي‌دهد دخترش به همان روند نزديك به دو سال گذشته ادامه دهد. بعد بحث اجبار و اطمينان به ميان مي‌آيد: «به نظرم اجازه ندارند واكسن را براي دانش‌آموزان اجباري كنند. تا زماني كه آنقدر به دولتمان اطمينان نداريم كه تحقيقات علمي‌اش كامل است و از تمام جوانب اطمينان دارند، حق تصميم‌گيري براي سلامت بچه‌هاي ما را ندارند.» تمام تاكيدش اين است كه براي واكسن زدن به دخترش بايد مطمئن شود، بايد مجاب شود. فكر مي‌كنيد اين اطمينان را چه كسي، چه مرجعي مي‌تواند به شما بدهد؟ «اگر سازمان بهداشت جهاني بگويد اين واكسن‌ها همه‌جوره رويشان آزمايش شده و براي فلان گروه‌هاي سني بدون خطر است، فكر مي‌كنم با اطمينان مثلا 80 درصد واكسن را (به دخترم) مي‌زنم.» فقط بايد مطمئن باشد كه دقيقا همان واكسني كه اين مرجع جهاني مي‌گويد در كشورمان به همان شكل و با همان استانداردها در دسترس خواهد بود. ذهن مادرها و پدرها در تمام ماه‌هاي گذشته با انبوهي از دوراهي‌ها و سوالات درگير بوده است: كودكان و كرونا از همان ابتداي پاندمي هزار و يك مساله پيدا و پنهان بر سر راه‌شان گذاشته است: مدرسه بروند يا نروند، از خانه خارج بشوند يا نشوند، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را ببينند يا نبينند، ويروس براي‌شان خطر جدي دارد يا ندارد؟ در خانه‌نشيني مبتلا به استرس و افسردگي مي‌شوند يا نمي‌شوند؟ و حالا بايد در دو راهي تازه تصميم ديگري بگيرند: واكسن بزنند يا نزنند؟ پاسخ اين سوال پاسخ به سوالي در مورد حدود 15 ميليون دانش‌آموز است به اضافه خانواده‌هاي‌شان. سوالات و دغدغه‌هاي ميليون‌ها نفر بايد با جزييات مطرح شوند و با دليل و سند به آنها پاسخ داده شود. هر قدر هم صحبت از ايمني جمعي در ميان باشد، مادرها و پدرها فرزندشان را فردي يگانه در اين جامعه مي‌بينند و براي واكسن زدن به اين فرد يگانه بايد مطمئن شوند.