مخالفت با واكسن چقدر است؟
عباس عبدي
يكي از پرسش‌هاي متعارف اين است كه آيا همه مردم علاقه‌اي به زدن واكسن دارند؟ اگر نه دلايل آنان چيست؟ و آيا زدن واكسن را بايد اجباري كرد؟ اين پرسش پيش از اينكه در ايران مطرح شود، در كشورهاي غربي با شدت بيشتري طرح شده و حتي كار به درگيري و زد و خورد خياباني ميان موافقان و مخالفان يا با دولت كشيده است. وجود چنين پديده‌اي اصولا غيرطبيعي نيست. در هر حال وارد كردن يك ماده بيروني به داخل بدن نيازمند دلايل متقن است. البته به‌طور كلي نوعي فوبياي واكسن هميشه بوده و هست و خواهد بود. فقط هم عليه واكسن نيست، عليه نظريه تكامل، عليه كروي بودن زمين و دفاع از مسطح بودن آن نيز از مجموعه اين ايده‌هاست. نمونه اين افراد در امريكا عموما از طرفداران ترامپ هستند و در اينجا نيز اغلب آنان طرفدار دين مناسكي و غيرمفهومي‌اند. در هر حال ميزان مخالفت با واكسن كرونا طي يك‌سال گذشته تغيير كرده است. يكي از نظرسنجي‌هايي كه در حدود ۱۳ ماه پيش در ۲۷ كشور جهان انجام شد، نشان داد كه به‌طور ميانگين ۲۶ درصد مردم جهان با زدن واكسن مخالف هستند. البته اين رقم در چين بسيار اندك و در روسيه نزديك به ۵۰ درصد بوده است. اين ۲۶ درصد هر كدام دلايل خاص خود را داشته‌اند. بيش از ۵۶ درصدشان از عوارض جانبي واكسن ترس داشته‌اند، ۲۹ درصدشان به اثربخشي آن شك داشته‌اند، تعداد قابل توجهي از بيماري كرونا نگراني نداشته‌اند و... اين نگرش پس از گذشت يك‌سال و زدن واكسن تعديل شد، زيرا هم اثربخشي آن آشكار شد و هم عوارض آن بسيار ناچيز و در حد صفر بود و هم اينكه خطرات كرونا در اين فاصله بيش از گذشته براي مردم جهان مشهود شد. مردم ايران چه نگاهي به واكسن داشتند يا اكنون دارند؟
اينجا هم مخالفت‌هايي با واكسن هست. مخالفان رسانه و تريبون هم دارند. ضديت با بديهيات جزو برنامه‌هاي آنان است. تنها با رد بديهيات مي‌توانند ديگر سياست‌هاي ساده‌لوحانه خود را توجيه كنند. در ايران مخالفت با واكسن قدري از ميانگين جهاني كمتر بود. در بهمن سال ۱۳۹۹، نظرسنجي ملي نشان داد كه 5/21 درصد مردم علاقه‌اي به زدن واكسن ندارند. البته آن زمان هنوز واكسن در حد مناسبي در جهان استفاده نشده بود. لذا تصوري از اثربخشي آن يا ميزان زيانبار بودنش وجود نداشت. اين نگرش با همين رقم دقيقا در موج پنجم نظرسنجي پژوهشگاه وزارت فرهنگ در ارديبهشت ۱۴۰۰ تكرار شد. ولي آخرين نظرسنجي انجام شده از سوي ايسپا نشان مي‌دهد كه اين رقم به 2/14 درصد رسيده است. چرا مخالفت كمتر شده؟ طبعا مردم هم اثرات واكسن را ديده‌اند و هم خطرات كوويد-۱۹ را بيشتر حس كرده‌اند. كمتر كسي در ايران است كه تحت تاثير فوت يكي از نزديكان يا آشنايان خود به دليل كوويد قرار نگرفته باشد. به ويژه در موج پنجم كه هم بسيار طولاني شده و هم ارقام مرگ و مير بالاست.
در نظرسنجي ايسپا از مردم پرسيده شده كه آيا واكسن زده‌ايد؟ كه 2/14 درصد گفته‌اند تمايلي به زدن واكسن ندارند. ولي اين همه ماجرا نيست، زيرا مردم بر اساس واكسن‌هاي موجود در ايران نظر داده‌اند. لذا در پرسش بعدي از همه پرسيده شده كه «اگر قرار بود از ميان واكسن‌هاي موجود در دنيا خودتان انتخاب كنيد، كدام را انتخاب مي‌كرديد؟» در اينجا كساني كه گفته‌اند به هيچ‌وجه واكسن نمي‌زنند، فقط 4/4 درصد است و حدود ۳۰ درصد از مردم نيز نام واكسن‌هايي را برده‌اند كه به‌طور رسمي در ايران توزيع و استفاده نمي‌شود. به عبارت ديگر مخالفت با اصل واكسن در ايران خيلي اندك است و اگر هم مخالفتي وجود دارد، در صورت واردات واكسن‌هاي ديگر، مردم از آنها استفاده خواهند كرد.
اكنون گفته مي‌شود كه ظرفيت تزريق واكسن در مراكز مربوط، بيش از تقاضاي جامعه است و اين را به عدم استقبال جامعه از واكسن ربط مي‌دهند، در حالي كه درست نيست. اين ناشي از عدم استقبال نيست. ماه‌هاي گذشته تقاضا بسيار بالا بود و نبايد با آن مقايسه كرد، زيرا عرضه بسيار كم بود و اوضاع مرگ و مير و ابتلا هم خيلي خراب بود. به علاوه انتشار خبر ورود فايزر و جانسون‌اند جانسون، موجب شد كه برخي منتظر استفاده از آنها شوند و عجله‌اي براي زدن واكسن نكنند. همچنين عرضه فراوان واكسن موجب شده است كه خيال مردم از دسترسي به آن راحت شود و عجله‌اي در زدن واكسن نكنند و منتظر واكسن‌هاي ديگر بمانند.
البته عوامل ديگري هم در ايران بر اين روند اثر منفي گذاشت كه مهم‌ترين آن سياسي كردن واكسن اعم از واردات يا توليد داخل بود. با همه اينها به نظر مي‌رسد كه برخلاف سر و صداي فراوان عده‌اي، تقاضا براي واكسن زياد است. مخالفان واكسن هم در خلوت واكسن مي‌زنند، ولي منافع آنان در اين است كه در ظاهر با آن مخالفت كنند. كساني كه عليه پزشكي نوين شعار مي‌دهند ولي براي درمان بيماري خود عازم لندن مي‌شوند!!