تنش نظامي چين و تايوان، نگراني‌ها درباره استفاده چين از گزينه نظامي را افزايش داده است
الحاق تايوان به چين؛ روياي در دسترس «شي»
محمدحسين لطف‌الهي
از اول اكتبر مصادف با روز ملي چين كه 25 جنگنده چيني با عبور از مرزهاي هوايي تايوان، وارد حريم هوايي اين جزيره شدند تا امروز، هر روز و هر شب پرواز جنگنده‌هاي چيني بر فراز حريم هوايي اين منطقه و به منظور آنچه از سوي مقام‌هاي چيني «شناسايي» خوانده مي‌شود، ادامه دارد. روز دوشنبه هفته گذشته با ورود 56 جنگنده چيني به حريم هوايي تايوان، تعداد اين جنگنده‌ها به بالاترين حد خود رسيد و پكن چالشي جدي براي سيستم دفاع هوايي تايوان ايجاد كرد.تلاش جنگنده‌هاي تايواني براي عقب راندن و دور نگه داشتن جنگنده‌هاي چيني بي‌فايده بوده و دولت ايالات متحده هشدار داده است اقدام چيني‌ها در نقض مكرر حريم هوايي تايوان نوعي «فعاليت نظامي تحريك‌آميز» بوده و «صلح و ثبات منطقه‌اي» را به خطر مي‌اندازد. ناظران معتقدند با تشديد اين درگيري‌ها، توازن قوا پيرامون تايوان به‌طور كلي تغيير خواهد كرد و اين جزيره از بن‌بستي چند دهه‌اي وارد فاز جديد و خطرناكي در مناسبات منطقه‌اي خواهد شد.تايوان 70 سال است كه در برابر خواسته پكن مبني بر پيوستن به چين مخالفت كرده و اكنون اين منطقه به كانون تقابل دو ابرقدرت جهاني يعني چين و ايالات متحده تبديل شده است. تحليلگران مي‌گويند سرنوشت و آينده اين جزيره پتانسيل اين را دارد كه نظم منطقه‌اي را به كلي به چالش بكشد. دني راسل، دستيار سابق وزير خارجه ايالات متحده در توصيف وضعيت فعلي مي‌گويد: «عايق زيادي روي سيم‌كشي روابط دو طرف باقي نمانده و هر آن امكان دارد يك اتصالي همه چيز را به هم بريزد.» به گفته او، «تصورش زياد سخت نيست كه اتصال ميان دو سيم بي‌عايق همه چيز را به آتش بكشد.»
روزنامه نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: «چين براي اولين‌بار نمايشي از توانايي خود براي فتح نظامي تايوان به راه انداخته و ايالات متحده كه مي‌خواهد از هر تهاجمي به اين جزيره جلوگيري كند، تسلط نظامي خود بر اين منطقه از جهان را فرسوده و كم‌توان مي‌يابد. تايوان هم حتي به‌رغم اينكه مردم آن مقاومت قابل توجهي در برابر ايده پيوستن به چين دارند و در اين مسير متحد هستند، اما آمادگي نظامي بالايي براي مقابله به مثل با اقدامات چيني‌ها ندارند.» به نوشته اين روزنامه، هر سه طرف مايل نيستند كه وارد يك جنگ نظامي شوند اما اقداماتي انجام مي‌دهند كه خطر محاسبه اشتباه و تشديد بي‌اعتمادي را زياد مي‌كند.يكي از موارد موثر در تغيير سياست پكن، سياست‌هاي دولت دونالد ترامپ در قبال تايوان بود. در يك مورد، در اكتبر 2020 سازمان‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده در گزارشي رسمي اعلام كردند كه رهبران چين نگرانند كه ايالات متحده به اين منطقه حمله كند و طرح‌هايي براي مقابله با اين حمله احتمالي آماده كرده‌اند. هرچند نشانه‌اي جدي از آماده‌سازي ارتش ايالات متحده براي چنين عملياتي ديده نشد، اما نگراني طرف چيني به اندازه‌اي جدي بود كه ژنرال مارك ميلي، رييس ستاد مشترك ارتش امريكا در تماسي با همتاي چيني خود كوشيد آنها را از عدم قصد امريكا براي حمله به تايوان مطمئن كند.ايوان مديروس، عضو شوراي امنيت ملي امريكا در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما معتقد است: «مساله تايوان به يك موضوع حياتي در روابط چين و ايالات متحده تبديل شده و اگر نگوييم درام اصلي پيرامون اين جزيره است، مي‌توان تصريح كرد كه دست‌كم يكي از سالن‌هاي اصلي تئاتر روابط چين و امريكا درگير اين نمايش شده است.»
چيو كو- چنگ، وزير دفاع تايوان روز چهارشنبه هفته گذشته در پاسخ به سوال يكي از قانونگذاران درباره تنش‌هاي كنوني نظامي با پكن در پارلمان اين كشور گفت: «اوضاع كنوني بدترين حالت ممكن در طول ۴۰ سال گذشته از زمان پيوستن من به ارتش تايوان است. همچنين خطر بروز اقدامي اشتباه در سراسر تنگه حساس تايوان وجود دارد.» او به كميته بررسي پارلماني مسوول رسيدگي به هزينه‌هاي ويژه نظامي به ارزش ۸.۶ ميليارد دلار براي تسليحات ساخت تايوان شامل ناو و موشك تاكيد كرد: «براي من به عنوان يك فرد نظامي فوريت رويارويي و رسيدگي به تنش موجود وجود دارد.» وزير دفاع تايوان همچنين اعلام كرد، چين در حال حاضر توانايي حمله به تايوان را دارد و تا سال ۲۰۲۵ قادر به حمله در مقياس كامل خواهد بود.برخي گمانه‌زني‌ها مبتني بر اين ايده مطرح مي‌شود كه شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور كنوني چين كه ارتشي قوي در اختيار دارد و براي دور سوم رياست خود بر جمهوري خلق چين دورخيز كرده، ممكن است براي اشغال تايوان اقدام كند و با اين اقدام حكومت خود را در دوره بعدي تضمين كند. نشانه‌هايي از اين تمايل نيز در صحبت‌هاي مقام‌هاي چيني ديده مي‌شود. به گزارش خبرگزاري شينهوا، شي جين‌پينگ روز شنبه طي سخنراني خود به مناسبت گراميداشت صدودهمين سالگرد انقلاب ۱۹۱۱ كه به دو هزار سال حكومت امپراتوري در چين پايان داد، گفت كه «تجزيه‌طلبي تايوان» بزرگ‌ترين مانع براي اتحاد چين و يك خطر پنهان جدي براي ملت است، كساني كه تاريخ خود را فراموش مي‌كنند، به ميهن خود خيانت مي‌كنند و مي‌خواهند كشور را تجزيه كنند، از سوي مردم طرد خواهند شد و تاريخ آنها را محاكمه خواهد كرد. مساله تايوان منحصرا از امور داخلي چين است و هيچ‌گونه دخالت بيگانگان در آن مجاز نيست.» اين اظهارات رييس‌جمهور چين خيلي زود با واكنش دفتر رييس‌جمهور تايوان مواجه شد. در بيانيه‌اي كه دفتر رييس‌جمهور تايوان منتشر كرد، آمده است: «مردم ما آشكار و با صداي بلند پيشنهاد براي پيوستن به چين و زيستن زير سايه يك كشور دو سيستم سياسي را رد كرده‌اند و نمي‌خواهند تجربه هنگ‌كنگ را تكرار كنند. ما ترجيح مي‌دهيم به جاي آن از شيوه زندگي دموكراتيك خود دفاع كنيم.» يكي از اصلي‌ترين نگراني‌هاي چين، همكاري‌هاي نظامي ايالات متحده و تايوان است. «ژائو ليجيان» سخنگوي وزارت امور خارجه چين روز جمعه به افزايش اقدامات تحريك‌آميز كشورهاي غربي عليه پكن هشدار داد. به نوشته وبگاه وزارت امور خارجه چين، ليجيان در نشستي خبري درباره افشاگري روزنامه «وال استريت ژورنال» در خصوص تعليم نيروهاي تايواني توسط امريكايي‌ها متذكر شد: «اصل چين واحد، بنيان سياسي روابط امريكا و چين است.» او در ادامه گفت: روابط چين و امريكا به اقدامات متعددي از سوي واشنگتن از جمله قطع روابط ديپلماتيك، فسخ قراردادهاي دفاعي با تايوان و خروج ارتش امريكا از اين جزيره بستگي خواهد داشت. ليجيان متذكر شد: امريكا فقط مي‌تواند در زمينه‌هايي از جمله تجاري و فرهنگي با تايوان تعامل داشته باشد و فروش تسليحات و همكاري نظامي با آن، به روابط پكن و واشنگتن خدشه وارد مي‌كند.روز سه‌شنبه هفته گذشته، جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده گفته بود در تماس با همتاي چيني‌اش دو طرف بر «پايبندي به توافق تايوان» تاكيد كرده‌اند. از زمان برقراري روابط ديپلماتيك ايالات متحده و چين در 1979، امريكايي‌ها موضع چين در خصوص اينكه تايوان بخشي از خاك اين كشور است پذيرفته‌اند اما هيچ‌گاه آن را به‌طور رسمي به رسميت نشناخته‌اند.تحليلگران بر اين باورند كه تقابل نظامي چين و تايوان هزينه‌هاي سياسي سنگيني براي پكن دارد، اما گزينه نظامي به گزينه‌هاي روي ميز رييس‌جمهور چين اضافه شده است. اوريانا اسكيلار ماسترو، استاد دانشگاه استنفورد در اين باره مي‌گويد: «اشغال يك كشور 24 ميليون نفري و در اشغال نگه داشتن آن كار ساده‌اي نيست و نياز به برتري نظامي قابل توجهي دارد. اين جنگ اقتصاد و روابط بين‌المللي چين را با چالشي جدي مواجه خواهد كرد. با اين وجود زماني كه صداهاي ميانه‌رو در چين نيز از ضرورت الحاق صلح‌آميز تايوان به اين كشور صحبت مي‌كنند يعني شرايط نسبت به گذشته متفاوت شده. فكر مي‌كنم گزينه نظامي اكنون واقعا يك گزينه است.»به گزارش رويترز، جيك ساليوان، مشاور امنيت ملي امريكا روز جمعه به مدت شش ساعت با يانگ جيچي، ديپلمات ارشد چيني و مدير كميسيون مركزي سياست خارجي حزب كمونيست چين در زوريخ، سوييس به صورت رودررو و در نشستي غيرعلني ديدار و گفت‌وگو كرد. ساليوان پس از ديدارها در ناتو و اتحاديه اروپا به خبرنگاران در بروكسل گفت: «مذاكرات از اين نظر مفيد بود كه فرصتي واقعي بود تا واقعا ديدگاه‌ها و مقاصد مختلف خود را براي يكديگر مطرح كنيم». او ادامه داد: «اين جلسه راهي بود تا تمام تلاش‌هاي خودمان را براي ايجاد شرايطي انجام دهيم كه در آن اين رقابت بين ايالات متحده و چين كه يك رقابت شديد است، با مسووليت‌پذيري اداره شود و به درگيري يا رويارويي منجر نشود.»