18 مهر ماه، روز «زاينده‌رود» است
روزي براي «زنده‌رود»
گروه اجتماعي| ديروز، روز «زنده‌رود» بود. در منابع مكتوب، زاينده‌رود به عنوان بزرگ‌ترين و پرآب‌ترين رودخانه فلات مركزي ايران معرفي شده است. رودي با وسعت حوزه‌اي 41 هزار و 500 كيلومتر مربع كه از كوه‌هاي زاگرس مركزي سرچشمه گرفته و به تالاب گاوخوني مي‌ريزد. 20 بهمن 1389، زاينده‌رود در رديف 118 جدول ميراث طبيعي ثبت شده ايران قرار گرفت.
آن وسعتي از زاينده‌رود كه در شهر اصفهان در جريان بود، از سال 1386 خشكيد كه تاثير اين اتفاق تلخ براي شهر توريست‌پذير اصفهان، تبعات منفي بي‌شمار داشت علاوه بر آنكه براي ساكنان اصفهان هم كه با خاطره تلاطم اين رود زيبا، نسل اندر نسل رشد كرده بودند، آثار رواني فراوان ايجاد كرد و بسياري از ساكنان حاشيه رود را وادار به مهاجرت كرد. در حالي كه استقرار صنايع بزرگ از جمله ذوب‌آهن اصفهان، پالايشگاه نفت اصفهان، پتروشيمي اصفهان، صنايع شيميايي، فولاد مباركه سپاهان، شركت نفت سپاهان و بسياري از صنايع آب‌بر همچون نيروگاه‌ها در مسير انتقال آب زنده‌رود از دلايل خشكيدن زاينده‌رود عنوان مي‌شد، الگوي كشت نامناسب در پايين دست رود، كشت نامناسب با اقليم منطقه مانند كشت برنج در استان اصفهان و شهرستان‌هاي لنجان، زرين‌شهر، باغ‌بهادران از ديگر دلايل موثر در خشكيدن زاينده‌رود بود اما مهم‌ترين دليل خشكيدن رودخانه، چيزي نيست جز انتقال آب رودخانه به استان يزد كه از اواخر دهه 70 آغاز شد و در سال‌هاي بعد هم ادامه يافت. در حالي كه به دنبال اقدامات حواشي انتقال آب به استان يزد، كشاورزان و دامداران كه از اين اقدامات متضرر شده و در واقع، معيشت خود را دچار نابودي مي‌ديدند، اعتراضات گسترده داشتند، كميته پيگيري مسائل و مشكلات زاينده‌رود تشكيل شد كه در نهايت با پيگيري‌هاي اعضاي اين كميته، نمايندگان مجلس و مسوولان استان اصفهان، شوراي عالي آب مصوبات نه‌گانه‌اي را به نفع زاينده‌رود به تصويب رساند.
روزي براي زنده‌رود
۱۸ مهر ماه سال ۱۳۸۲ از سوي تشكل‌هاي زيست‌محيطي استان اصفهان و استان چهارمحال و بختياري به عنوان «روز نكوداشت زاينده‌رود» نامگذاري شد. نخستين تجمع و راهپيمايي به اين مناسبت در ۱۸ مهر ماه همان سال توسط تشكل‌هاي زيست‌محيطي استان اصفهان در كنار بستر خشك زاينده‌رود در شهر اصفهان برگزار شد در حالي كه شركت‌كنندگان در اين راهپيمايي اين شعار را سر دادند: «زاينده‌رود را زنده، كامل و هميشه مي‌خواهيم.» از زمان خشك شدن زاينده‌رود زيبا، هر ساله، مردم اصفهان هر بار با رهاسازي آب در بستر خشك‌شده در نقاط مختلف مانند پارك ناژوان، ۳۳پل، خواجو، پل‌جويي و پل ورزنه، نظاره‌گر جريان يافتن زندگي در طول اين رودخانه حيات‌آفرين هستند و با گرفتن عكس هيجان خود را با ديگران به‌اشتراك مي‌گذارند. خبرگزاري ايسنا، ديروز در گزارشي به مناسبت اين بزرگداشت ملي، به نقل از رضوان‌السادات شريف‌نيا؛ كارشناس و فعال حوزه آب نوشت: «اين رودخانه تنها يك كانال آبرساني نيست كه هر زمان بتوان جريان آب در آن را قطع يا وصل كرد بلكه يك زيست‌بوم داراي حق‌آبه محيط زيستي است كه نقش مهمي نيز در تغذيه سفره‌هاي آب زيرزميني دارد؛ سفره‌هايي كه خشك شدن آنها باعث فرونشست زمين شده است و بسياري از سازه‌ها و زيرساخت‌ها از جمله سازه‌هاي تاريخي اصفهان را تهديد مي‌كند. در چنين شرايطي بستن جريان اين رودخانه به همراه برداشت‌هاي كنترل نشده از آب زيرزميني مي‌تواند پيامدهاي متعددي را از جمله فرونشست زمين به همراه داشته باشد، با اين حال آنچه به عنوان مهم‌ترين كاركرد زاينده‌رود مطرح مي‌شود، نقش آن در تامين آب شرب بسياري از شهرها و روستاها است و همين مساله باعث شده كه به بهانه ذخيره آب براي مصارف شرب جريان اين رودخانه قطع و تنها گاهي براي مصارف كشاورزي رهاسازي شود. البته طرح‌هاي انتقال آب نمي‌تواند راه‌حل نجات زاينده‌رود باشد، در كشور ما براي جبران كمبود آب زاينده‌رود تصميم گرفته شد كه آب را از يك حوضه پايدار مانند كارون انتقال دهند اما اين طرح‌هاي انتقال آب نه تنها تاكنون به پايداري زاينده‌رود كمكي نكرده بلكه به تضعيف پايداري كارون نيز منجر شده است. راه نجات زاينده‌رود مشخص است، چراكه علاوه بر موسسات تحقيقاتي و دانشگاهي، مجلس و ساير نهادهاي كليدي نيز مطالعاتي در اين زمينه انجام داده‌اند اما متاسفانه به‌جاي حل ريشه‌اي اين مشكلات صرفا به راه‌حل‌هاي موقتي بسنده مي‌شود كه در بلندمدت به زيست‌بوم آسيب وارد مي‌كند و زاينده‌رود را به سمت ناپايداري بيشتر مي‌كشاند.»