الكساندر شلنبرگ متحد قديمي سباستين كورتز، صدراعظم اتريش شد
تقلاي كورتز جوان براي بقا در سياست
كناره‌گيري كورتز تبعاتي براي محافظه‌كاران در اروپا خواهد داشت؟
محمدحسين لطف‌الهي
زماني كه سباستين كورتز 31 ساله به عنوان صدراعظم اتريش انتخاب شد، او توانست سرنوشت حزب خود را كه براي مدت زيادي دچار رخوت شده بود، تغيير دهد و عملكرد او به الگويي براي جريان راست ميانه در اروپا تبديل شد تا ديگر احزاب راست‌گراي اروپايي نيز با توجه به آن كارزارهاي انتخاباتي خود را به راه بيندازند. اكنون چهار سال پس از آن اتفاقات كورتز 35 ساله مجبور شده به دليل آغاز تحقيقات قضايي درباره نقش او در سوءاستفاده از منابع مالي دولتي به منظور بهبود چهره حزبش در يك نظرسنجي استعفا كند و جاي خود را به وزير خارجه و متحد قديمي‌اش، الكساندر شلنبرگ بدهد. سقوط دولت او تنها به اتريش مربوط مي‌شود اما كارشناسان بر اين باورند كه اين سقوط نمادي از شكست راست‌گرايان سنتي در اروپاست.
سباستين كورتز روز شنبه در ميان خبرنگاران ضمن رد اتهامات مربوط به فساد مالي اعلام كرد: «آنچه امروز اتريش به آن نياز دارد، ثبات و آرامش است» و گفت كه استعفا مي‌دهد، چراكه مي‌خواهد براي عبور از بن‌بست و جلوگيري از هرج و مرج راهي پيدا كند. واگذاري قدرت به الكساندر شلنبرگ، در شرايطي اتفاق افتاد كه احتمال مي‌رفت، به دليل تحقيقات قضايي عليه صدراعظم مستقر دولت او با راي عدم اعتماد پارلمان در روز سه‌شنبه مواجه شود و ائتلاف جديدي از احزاب سوسيال دموكرات‌هاي اتريش (SPO)، حزب سبز، نئوليبرال‌ها و حزب راست افراطي آزادي (FPO) دولت تشكيل دهد. كورتز مطمئن بود كه در پارلمان شكست مي‌خورد و از همين‌رو برخلاف وعده‌هاي پيشين مبني بر اينكه كنار نخواهد كشيد و به كار خود ادامه خواهد داد، از مقام صدراعظمي استعفا داد.
از جمله ديگر مزاياي ديگر اين تصميم براي كورتز، اين است كه او با بازگشت به پارلمان از مصونيت پارلماني برخوردار مي‌شود. با اين حال يكي از روزنامه‌هاي اتريشي گزارش داده كه قرار است سباستين كورتز شخصا درخواست لغو اين مصونيت را ارايه دهد تا اين فرصت را داشته باشد كه در دادگاه بي‌گناهي خود را به اثبات برساند.
اتهاماتي كه به استعفاي صدراعظم اتريش منتهي شد روز چهارشنبه بر سر زبان‌ها افتاد؛ زماني كه افسرهاي تحقيقات ضد فساد در اتريش براي بازرسي به دفتر صدراعظم، دفتر حزب مردم، دفتر وزارت دارايي و دفتر يكي از معروف‌ترين رسانه‌ها رفتند. بازرسان به اين موضوع مظنون هستند كه گروهي از سياستمداران محافظه‌كار نزديك به صدراعظم در سال‌هاي ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ از منابع وزارت دارايي براي تبليغ حزب متبوع خود در يك رسانه بزرگ و همچنين تغيير نتايج يك نظرسنجي و بهبود جايگاه حزب در آن بهره برده‌اند.
هرچند سيستم قضايي اتريش از هيچ رسانه خاصي نام نبرده اما روزنامه اوستريخ با صدور بيانيه‌اي اعلام كرد كه تبليغ حزب مردم و بهبود وجهه اين حزب در نظرسنجي‌ها در ازاي دريافت پول از وزارت دارايي را رد مي‌كند. براساس اسناد مالي، اين روزنامه طي دو سال اخير 1.33 ميليون يورو از محل تبليغات براي وزارت دارايي دريافتي مالي داشته است.
با اين حال بازتاب يافتن اين اتهام در جامعه و همچنين انتشار برخي پيام‌هاي ادعايي در پشت پرده ميان صدراعظم و برخي كارگزاران محافظه‌كار نزديك به او كه رقباي سياسي‌شان را با لغات توهين‌آميزي نظير «الاغ» خطاب قرار مي‌دادند، تبعات بدي براي كورتز داشته است. الكساندر فن در بلن، رييس‌جمهور اتريش روز جمعه در اين باره گفت كه استفاده از الفاظ غيرمحترمانه درباره اشخاص و نهادها كار صحيحي نيست و حزب سبز (شريك ائتلافي حزب مردم در دولت) نيز اعلام كرد ديگر سباستين كورتز را شايسته صدراعظمي اتريش نمي‌داند.
سباستين كورتز روز شنبه پاسخ داد كه برخي از اين پيام‌ها در ميان شديدترين جدال‌هاي سياسي نوشته شده و جامعه بدون اطلاع از چارچوب حقيقي اتفاقات، از آنها اطلاع يافته است. او همچنين گفته كه اتهامات مطرح شده «غلط هستند و او قادر است كه بي‌گناهي خود را ثابت كند.»
توماس هوفر، تحليلگر سياسي مستقل در وين در اين خصوص مي‌گويد: «اتهامات اخير عليه صدراعظم اتريش و نزديكان او و انبوهي از شواهد كه طي چند وقت اخير منتشر شده نشان مي‌دهد روشي كه آنها براي پيروزي در انتخابات استفاده كردند و مورد تحسين احزاب راست‌گرا در سراسر اروپا قرار گرفت، در بهترين حالت عميقا غيراخلاقي و در بدترين حالت غيرقانوني بوده است.» به گفته هوفر، آنچه در حال حاضر در اتريش ديده مي‌شود فروپاشي گفتمان محافظه‌كاران در اين كشور است كه تا چندي پيش از آنها به عنوان الگويي از كنترل و مهار احزاب راست افراطي نام برده مي‌شد.
به‌رغم فشار زيادي كه بر حزب مردم اتريش وارد شده، مجموعه اين رخدادها نتوانسته به‌طور كامل سباستين كورتز را از صحنه سياست حذف كند. نشريه امريكايي پوليتيكو در اين باره نوشته است: «از روز پنجشنبه كه حزب سبز اعلام كرد ديگر از كورتز حمايت نخواهد كرد، او چاره ديگري جز كناره‌گيري پيش روي خود نداشت اما به نحوي برنامه‌ريزي كرد كه رهبر حزب قدرتمند خود در پارلمان باقي بماند و اين حزب راست‌گرا نيز كه احياي خود را مديون كورتز است به او وفادار ماند. اين شرايط باعث شده كه برخي بگويند او در همه امور نقش صدراعظم را دارد، اما نه روي كاغذ.» به نوشته پوليتيكو «واضح است كه الكساندر شلنبرگ، ديپلمات كهنه‌كاري كه در سال 2013 و در زمان وزارت خارجه كورتز مشاور اصلي او بود و اكنون جانشين كورتز شده واقعا به او وفادار است و همچنان به او وفادار خواهد ماند.»
نشانه‌اي از دقت اين تحليل را مي‌توان در نشست خبري نخست‌وزير جديد اتريش الكساندر شلنبرگ مشاهده كرد. استفاني ليختنشتاين، خبرنگار مستقر در وين در اين باره در توييتر نوشته است كه شلنبرگ در نشست خبري خود دقيقا مشخص كرد كه كجا ايستاده و چه موضعي دارد. او گفت: «البته كه من به صورت خيلي نزديك با سباستين كورتز كار خواهم كرد. اتهامات عليه او را پوچ و بي‌اساس مي‌دانم. به زودي مشخص خواهد شد كه اين اتهامات بي‌اساس است.» به نوشته اين خبرنگار، با اينكه اين اولين مواجهه شلنبرگ با خبرنگاران به عنوان صدراعظم جديد بود اما اجازه داده نشد كه هيچ سوالي از سوي خبرنگاران مطرح شود.
به گزارش ديلي ميل، سخنگوي وزارت خارجه اتريش اعلام كرد كه سفير اين كشور در فرانسه، جايگزين شلنبرگ در وزارت خارجه خواهد شد؛ مايكل لينهارت، ديپلمات كاركشته اتريشي كه تاكنون سفارت اتريش در فرانسه را برعهده داشته است، در بعدازظهر روز دوشنبه به همراه شلنبرگ، در مراسمي سوگند ياد كرد.
برخي تحليلگران اين وضعيت را دومينوي سقوط راست‌هاي ميانه‌رو در اروپا مي‌دانند. كاترين بن‌هولد تحليلگر نيويورك تايمز در اين باره مي‌نويسد: «در كشور همسايه اتريش يعني آلمان، دموكرات مسيحي‌ها كه مجموعا 52 سال از 72 سال حكومت را در آلمان دراختيار داشته‌اند و طي 16 سال گذشته به صورت پيوسته صدراعظمي از حزب آنها به عنوان رييس دولت فعاليت مي‌كرد، انتخابات را به سوسيال دموكرات‌ها باختند و بدترين نتيجه تاريخ خود را كسب كردند. در فرانسه جايي كه از 1958 و تاسيس جمهوري پنجم به اين سو پنج نفر از هشت رييس‌جمهور محافظه‌كار بودند، راست ميانه سنتي از سال 2007 به اين سو در هيچ انتخابات ملي پيروز نشده است. در ايتاليا نيز كه راست‌هاي ميانه به مدت نيم قرن پس از جنگ جهاني دوم در قدرت شريك بودند در دو دهه اخير رقابت را تا حد زيادي به تندروها و راست‌هاي افراطي باخته‌اند. يكي از معدود رهبران محافظه‌كار باقيمانده در اروپا بوريس جانسون نخست‌وزير بريتانياست كه او نيز وضعيت خوبي ندارد.»
تيموتي گارتون‌اش، استاد تاريخ اروپا در دانشگاه اكسفورد مي‌گويد: «در حقيقت، خطرناك‌ترين پوپوليست‌ها آنهايي هستند كه كمتر از ديگران شبيه پوپوليست‌ها هستند، اين حقيقت افرادي شبيه به جانسون و سباستين كورتز است.»