پكن در مواجهه با بحران در حوزه انرژي دست به دامان واشنگتن شد
دورخيز امريكا براي وابسته ساختن رقيب
محمدحسين لطف‌الهي
شركت‌هاي بزرگ چين در حوزه انرژي گفت‌وگوهايي جدي را با ايالات متحده آغاز كرده‌اند تا بتوانند واردات گسترده و بلندمدت گاز مايع (LNG) را از اين كشور تضمين كنند. اين اتفاق مي‌تواند گام مهمي در راستاي عبور از بحران كمبود انرژي و سوخت در چين باشد كه اخيرا سبب بروز مشكلاتي جدي در اين كشور شده اما همزمان باعث مي‌شود چين در يكي از حوزه‌هاي استراتژيك و مهم به اصلي‌ترين رقيب اقتصادي خود در دنيا وابسته شود.
خبرگزاري رويترز روز جمعه به نقل از منابعي گزارش داد كه دست‌كم 5 شركت بزرگ چيني از جمله سه شركت سينوپك (كه در حوزه اكتشاف نفت و گاز فعاليت مي‌كند)، شركت ملي نفت دريايي چين (CNOOC) و توزيع‌كنندگان انرژي تحت حمايت دولت‌هاي محلي مانند ژجيانگ در حال گفت‌وگو با صادركنندگان امريكايي به خصوص چنيه‌ره انرژي (CheniereEnergy) و ونتور گلوبال هستند تا بتوانند با آنها درباره صادرات بلندمدت گاز مايع به چين به توافق برسند. بر اساس اين گزارش، گفت‌وگوها ميان طرف‌هاي چيني و امريكايي مي‌تواند به انعقاد قراردادهايي به ارزش ده‌ها ميليارد دلار منجر شود و جهشي جدي در واردات گاز مايع چين از ايالات متحده ايجاد كند. واردات گاز مايع چين در سال 2019 زماني كه تنش‌ها بر سر جنگ تجاري ميان واشنگتن و پكن به بيشترين حد خود رسيده بود براي مدت كوتاهي متوقف شد اما بعد دو طرف دوباره تجارت در اين حوزه را البته در حد و اندازه‌هايي كوچك‌تر نسبت به گذشته آغاز كردند. گفت‌وگوها ميان شركت‌هاي چيني و صادركنندگان امريكايي در ابتداي سال جاري ميلادي آغاز شده بود اما پس از بحران‌هايي كه در تامين سوخت و انرژي در چين پديد آمد اين گفت‌وگوها سرعت گرفت. در حال حاضر چين در تامين برق مشكلاتي جدي را تجربه مي‌كند و علاوه بر سهميه‌بندي برق در برخي مراكز مسكوني و صنعتي، نگران است كه با فرا رسيدن فصل سرما و تشديد استفاده از برق به منظور توليد گرما شرايط بغرنج‌تر شود. از سوي ديگر قيمت گاز طبيعي در آسيا از ابتداي سال 2021 تاكنون بيش از 5 برابر افزايش يافته و كارشناسان احتمال تداوم روند افزايشي قيمت‌ها را مطرح مي‌كنند. يك مقام ارشد صنعتي در پكن به شرط ناشناس ماندن به رويترز گفته «شركت‌ها در چين اكنون با دو چالش عمده مواجهند؛ يكي كاهش عرضه و احتمال تشديد شدن آن با نزديك شدن فصل سرما و ديگري افزايش قيمت انرژي. از همين رو گفت‌وگوها با شركت‌هاي امريكايي از اوايل ماه آگوست سرعت گرفت و قيمت اوليه‌اي كه براي صادرات گاز مايع به چين مطرح شد در حدود 15 دلار براي هر mmbtu (واحد حرارتي) بود.»
در صورت انعقاد قراردادي ميان چين و ايالات متحده براي خريد گاز مايع، اين اولين قرارداد بزرگ دو كشور در اين حوزه پس از سال 2018 خواهد بود. يك تاجر چيني در اين زمينه مي‌گويد: «مردم تا چندي قبل به بازار اعتماد داشتند و تصور مي‌كردند اگر حوزه تامين انرژي به بخش خصوصي واگذار شود، مي‌توان مطمئن بود كه مشكل چنداني در اين حوزه به وجود نخواهد آمد. اكنون اما شرايط تغيير كرده و شهروندان تصور مي‌كنند اين قراردادهاي بلندمدت ميان دولت‌هاست كه مي‌تواند امنيت را در حوزه انرژي تامين كند.» يكي ديگر از عوامل موثر در تمايل شركت‌هاي چيني به همكاري با امريكايي‌ها اين بود كه پيش‌تر واردات گاز مايع از ايالات متحده هزينه به نسبت سنگين‌تري از واردات اين محصول از استراليا يا قطر داشت اما با افزايش ناگهاني قيمت‌ها در آسيا شرايط به نفع صادركنندگان امريكايي تغيير كرد.
مقام‌هاي چيني در هفته‌هاي گذشته براي مقابله با بحران كمبود انرژي تصميم گرفتند جهشي جدي در توليد زغال‌سنگ ايجاد كرده و با افزايش توليد و استفاده از اين منبع انرژي، مشكل كمبود برق را حل‌وفصل كنند. اين تصميم هرچند در كوتاه‌مدت باعث جلوگيري از قطعي برق و توقف فعاليت واحدهاي صنعتي مي‌شود اما ضمن افزايش شديد آلودگي هوا سبب مي‌گردد تا چين در دستيابي به اهداف تعيين شده در اسناد بالادستي و همچنين عمل به تعهدات محيط زيستي براي رسيدن به توليد كربن صفر ناكام بماند. از همين رو مقام‌هاي چيني تلاش دارند تا همزمان با استفاده از تمام گزينه‌هاي موجود به منظور تامين انرژي از جمله زغال‌سنگ، در گفت‌وگو با مقام‌هاي امريكايي راه ارزان‌تري براي واردات بلندمدت گاز طبيعي و گاز مايع پيدا كنند.
همزمان با اين تحولات، فشارهاي ايالات متحده عليه ديگر تامين‌كنندگان انرژي در جهان كه در زمره متحدان اين كشور به حساب نمي‌آيند ادامه دارد. ايالات متحده با ايجاد موانع فراوان بر سر راه توسعه خط لوله نورد استريم روسيه مانع از آن شد كه مسكو بتواند مسيري تازه و مستقل از اوكراين براي صادرات گاز به اروپا داشته باشد. از طرفي واشنگتن كوشيد با اعمال تحريم‌هاي گسترده بر سر راه شركت‌هاي روسي مانع از توسعه صنايع روسي در حوزه انرژي و بازاريابي گسترده روس‌ها باشد. همزمان فشارها عليه ونزوئلا و ايران نيز به عنوان دو تامين‌كننده مهم انرژي جهان كه در سايه تحريم‌ها بسياري از مشتريان خود را از دست دادند، ادامه دارد. ونزوئلا به بهانه‌هايي نظير نقض حقوق بشر و تقلب در انتخاباتي كه خوان گوايدو ادعاي پيروزي در آن را مطرح كرد، مشمول تحريم‌هايي گسترده در حوزه نفت و انرژي است و تاثيرگذاري خود را در بازار انرژي تا حد زيادي از دست داده است. ايران نيز پس از خروج دونالد ترامپ، رييس‌جمهور وقت ايالات متحده از برجام در سال 2018 مشمول شديدترين تحريم‌ها شد و فروش نفت، گاز و ساير فرآورده‌هاي پتروشيمي تهران با افتي بسيار محسوس روبه‌رو شد.
در چنين شرايطي چين، هند و ساير قدرت‌هاي اقتصادي جهان براي تامين نيازهاي اساسي خود در حوزه انرژي به جاي خريد از يك بازار آزاد با فروشنده‌هاي مختلف و متنوع تنها با يك گزينه مواجه هستند؛ خريد از ايالات متحده يا متحدان اين كشور. اين وضعيت باعث مي‌شود ابرقدرتي نظير چين علاوه بر اينكه با ضعفي استراتژيك به نام ناتواني در تامين انرژي موردنيازش از داخل دست و پنجه نرم كند، براي پوشش اين ضعف ناگزير باشد تا به اصلي‌ترين رقيب خود يعني ايالات متحده وابسته شود. اين وابستگي به امريكايي‌ها اجازه مي‌دهد از مساله انرژي براي امتيازگيري از چين و ديگر كشورها در ساير حوزه‌ها استفاده كنند. اين رفتار امريكايي‌ها در حالي صورت مي‌گيرد كه آنها مرتبا رقباي خود نظير روسيه را به تلاش براي ايجاد انحصار در تامين انرژي متهم مي‌كنند و استفاده از انرژي به عنوان اهرم فشار را نامشروع مي‌نامند.
همكاري چين و ايالات متحده نكات مثبتي نيز مي‌تواند داشته باشد. اخيرا نگراني‌هاي زيادي پيرامون همكاري‌هاي احتمالي و مثبت ايالات متحده و چين در حوزه مقابله با تغييرات اقليمي ايجاد شده بود و به نظر مي‌آمد با تصميم چيني‌ها مبني بر به‌كارگيري زغال‌سنگ و ناديده گرفتن تعهدات محيط‌زيستي همكاري‌ها در اين زمينه كاملا به خطر بيفتد. با اين وجود، شرايط موجود نشان مي‌دهد هم ايالات متحده مايل است اين همكاري (با توجه به وابسته شدن چين) بيشتر شود و هم چيني‌ها به دليل شرايط بازار از گسترده شدن همكاري‌ها استقبال مي‌كنند.