امريكايي‌ها پيش از آغاز مذاكرات وين به تهديد و گروكشي روي آورده‌اند
جنجال «نقشه جايگزين»
شهاب شهسواري
كمتر از دو ماه بعد از راي اعتماد مجلس به وزير خارجه جديد جمهوري اسلامي ايران، فشارهاي خارجي براي بازگشت ايران به مذاكرات برجامي وين، افزايش يافته است. تهران در اين مدت هنوز نتوانسته به جمع‌بندي نهايي براي زمان از سرگيري مذاكرات وين كه 6 نشست آن از فروردين تا خرداد سال جاري و پيش از برگزاري انتخابات در ايران برگزار شده‌بود، نرسيده است. در برابر، طرف امريكايي ساز جديدي را براي تحت فشار قرار دادن ايران براي بازگشت به مذاكرات كوك كرده است و از «توسل به گزينه‌هاي جايگزين» سخن مي‌گويد. از چهارشنبه هفته گذشته و همزمان با ديدار آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده امريكا با يايير لاپيد، وزير خارجه رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين، اظهارنظرها در مورد «برنامه جايگزين امريكا» به جاي بازگشت به تعهدات برجامي آغاز شده است. رسانه‌هاي امريكايي در اقدامي هماهنگ روز جمعه يادداشت‌هايي را در مورد «ضرورت اعلام گزينه‌هاي جايگزين دولت امريكا براي مقابله با برنامه هستهاي ايران» منتشر كردند.
دولت جمهوري اسلامي ايران، در مقابل سوالات درخصوص زمان بازگشت به مذاكرات وين از عبارت «به زودي» استفاده مي‌كند. مقام‌هاي دستگاه سياست خارجي دولت سيزدهم تا به امروز تاكيد داشته‌اند كه قصد ترك مذاكره ندارند و در حال آماده كردن مقدمات براي از سرگيري مذاكرات وين هستند. در تازه‌ترين اظهارنظر درخصوص پيش‌شرط ايران براي مذاكرات وين، يك نماينده مجلس به نقل از حسين اميرعبداللهيان وزير خارجه گفته است كه ايران قبل از مذاكره منتظر «اقدام جدي امريكا» مي‌ماند. صبح ديروز، عليرضا سليمي، عضو هيات‌رييسه مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاري فارس، مدعي شده است كه وزير امورخارجه در جلسه غيرعلني مجلس گفته است: «سياست جمهوري اسلامي اقدام در برابر اقدام و عمل در برابر عمل است و امريكايي‌ها بايد حسن‌نيت و صداقت خود را نشان دهند و ايالات متحده حتما بايد اقدام جدي قبل از مذاكره را انجام دهد، ضمن اينكه بناي تهران آن است كه مذاكره را از زماني كه ترامپ از برجام خارج شد، دنبال كنند نه موارد ديگر را.»
واكنش‌ها به مذاكره در بروكسل
طي روزهاي گذشته رايزني‌ها در تهران براي از سرگيري مذاكرات برجامي، شتاب بيشتري گرفته است. در ديدارهاي علي باقري كني، معاون سياسي وزير خارجه با انريكه مورا، معاون نماينده عالي سياسي اتحاديه اروپا و پتر لاونسكي، دبير كل وزارت خارجه اتريش، موضوع ازسرگيري مذاكرات بازگشت طرف‌ها به تعهدات برجامي يكي از دستوركارهاي اصلي بود. با اين حال باقري و مورا در تهران اعلام كردند كه به گفت‌وگوهاي‌شان در بروكسل، ادامه خواهند داد ولي حرفي از بازگشت به ميز مذاكرات وين نزده‌اند.
در واكنش به اعلام آمادگي ايران به مذاكره با طرف اروپايي در بروكسل، جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اتحاديه اروپا گفته است كه چنين اقدامي را «چندان ضروري» تشخيص نمي‌دهد، اما آماده ميزباني از طرف ايراني است. ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين و مذاكره‌كننده روسيه در گفت‌وگوهاي برجامي در صفحه توييتر خود نوشت: «البته كه مذاكرات در بروكسل نمي‌تواند جايگزين مذاكرات وين در مورد برجام شود. لازم به گفتن نيست. در عين حال، جلسه آينده در بروكسل، اگر طرف ايراني نياز دارد، مي‌تواند به عنوان مرحله‌اي مقدماتي براي از سرگيري مذاكرات واقعي در وين تلقي شود.»
گزينه ديگر امريكا چيست؟
موضوع استفاده از «نقشه جايگزين» سه هفته پيش در گزارش پايگاه خبري اكسيوس از مذاكرات محرمانه جيك سوليوان، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا و ايال هولاتا، مشاور امنيت ملي نخست‌وزير رژيم اشغالگر فلسطين مطرح شد. در آن زمان اكسيوس برنامه جايگزين امريكا را «اعمال تحريم‌هاي بيشتر در صورت تاخير ايران در بازگشت به مذاكرات» عنوان كرده بود. اما در طول روزهاي بعد، استفاده از عبارات «نقشه جايگزين» و «گزينه‌هاي ديگر» از سوي مقام‌هاي امريكايي به شكل مبهمي به گمانه‌زني‌ها در مورد اين گزينه‌ها دامن زد.
پنج روز بعد از اظهارات وزير خارجه امريكا، مبني بر آمادگي براي «توسل به گزينه‌هاي ديگر» و اظهارات مشابه راب مالي نماينده ويژه او در امور ايران، درخصوص اقدامات همزمان «سازگاري با واقعيت‌هاي جديدي... كه به موجب آن مجبوريم همه گزينه‌ها را براي مقابله با برنامه هستهاي ايران مدنظر قرار دهيم»، مساله راه‌حل جايگزين امريكا به جاي مذاكرات همچنان سوژه تحليل‌ها و مباحث رسانه‌ها در مورد مذاكراتي است كه هنوز ميان ايران و ۱+۴ با امريكا آغاز نشده است. آنتوني بلينكن وزير خارجه امريكا كه در مراسم سالگرد امضاي توافق‌هاي عادي‌سازي روابط امارات و بحرين با رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين سخن مي‌گفت، از همكاري با اسراييل براي يافتن «نقشه جايگزين (Plan B)» خبر داد و براي چندمين‌بار در ماه‌هاي اخير اظهار داشت كه صبر امريكا براي رسيدن به توافق «بي‌پايان نيست.»
بلومبرگ در يادداشتي به نوشته ايلاي ليك، روزنامه‌نگار ضدايراني، با عنوان «امريكا نقشه جايگزيني ندارد» نوشته است كه اظهارات اخير مقام‌هاي امريكا در مورد «آمادگي براي توسل به گزينه‌هاي ديگر» مشابه ادبيات دولت اوباما همزمان با مذاكراتي بود كه به برجام منتهي شد. اين نويسنده ضدايراني نوشته است كه استفاده از اين عبارات براي «اطمينان دادن به متحدان منطقه‌اي امريكا در مورد آمادگي براي استفاده از گزينه نظامي در مقابل ايران» است. با اين حال ليك در يادداشت خود براي بلومبرگ گفته است كه امريكايي‌ها در واقع نقشه جايگزيني به جاي مذاكرات ندارند. اين روزنامه‌نگار ضدايراني از اقدامات تروريستي رژيم اسراييل براي حملات خرابكارانه به تاسيسات هستهاي ايران حمايت كرده است و اين اقدامات را «نقشه جايگزين واقعي» توصيف كرده است. همزمان با اين مقاله، واشنگتن‌پست هم در يادداشتي مشابه به قلم جاش روگين، مدعي شده است كه «برجام مرده است» و «ايران قصدي براي بازگشت به مذاكرات ندارد.» در اين يادداشت نوشته شده است: «تكرار اين ادعا كه در حال كار كردن روي گزينه‌ها هستيم و ديد و بازديد با متحدان كافي نيست. تيم بايدن بايد به سرعت تصميم بگيرد و اين تصميم را اعلان كند كه دقيقا چه برنامه عملي براي جلوگيري از سرعت و شدت گرفتن برنامه هستهاي ايران دارد.»
بورل: نمي‌خواهم به نقشه جايگزين فكر كنم
جروزالم پست، در گزارشي با تيتر «همزمان با تلاش امريكا براي بسيج كردن متحدان براي تندگويي در قبال ايران، اتحاديه اروپا نقشه جايگزيني ندارد» به اظهارات روز جمعه نماينده عالي سياست خارجي اروپا در واشنگتن در مورد بازگشت ايران به مذاكرات وين پرداخته است. جوزپ بورل گفته است كه «زمان بازگشت به ميز مذاكره فرا رسيده است. من نمي‌خواهم به نقشه دوم فكر كنم زيرا هيچ نقشه دومي كه من مي‌توانستم تصور كنم، طرح خوبي نخواهد بود.» مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در اين نشست خبري اظهار داشت: «زمان براي بازگشت ايران به مذاكرات محدود است و دولت جديد جمهوري اسلامي وقت كافي براي مطالعه پرونده و آموزش تيم مذاكره‌كننده خود داشته است.» بورل در ادامه مدعي شد تهران نه تنها در مورد اينكه چه زماني مذاكرات غيرمستقيم خود را با امريكا ازسر مي‌گيرد مبهم است، بلكه حتي به بازه زماني مورد درخواست امريكا براي مذاكرات مقدماتي در بروكسل، پايبند نبوده است.