تهران و كاراكاس «سند همكاري ۲۰ ساله» امضا خواهند كرد
هدف‌گذاري اقتصادي زير سايه تحريم‌ها
محمدحسين لطف‌الهي
يك ابرتانكر ايراني روز شنبه 16 اكتبر با 2 ميليون بشكه نفت سنگين، آب‌هاي ونزوئلا را ترك كرد و عازم ايران شد. تنها دو روز بعد از اين اتفاق، وزير امور خارجه ونزوئلا به تهران سفر كرد و حسين اميرعبداللهيان، همتاي ايراني او مي‌گويد دو طرف آماده‌اند تا به زودي يك «سند همكاري ۲۰ ساله» براي تقويت روابط دو جانبه تدوين كنند.
فليكس پلاسنسيا گونزالس، وزير امور خارجه ونزوئلا كه براي ديدار با مقام‌هاي ايراني و گفت‌وگو درباره روابط دوجانبه كاراكاس و تهران به ايران سفر كرده روز دوشنبه با حسين اميرعبداللهيان وزير امور خارجه و ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور ايران ديدار و گفت‌وگو كرد. اين سفر در حالي صورت گرفت كه تنها دو روز پيش از آن، خبرگزاري رويترز گزارش داده بود توافق‌هاي اقتصادي ميان تهران و كاراكاس به‌رغم تحريم‌هايي كه از سوي ايالات متحده عليه هر دو كشور اعمال شده، در حال اجراست و روز شنبه يك ابرنفتكش با پرچم ايران به همراه دو ميليون بشكه نفت خام سنگين ونزوئلا كه توسط شركت نفت دولتي آن كشور ارايه شد، آب‌هاي اين كشور را ترك كرده و رهسپار آب‌هاي ايران است. انتقال اين محموله بخشي از توافق شركت‌هاي ملي نفت ونزوئلا و ايران است كه براساس آن ميعانات گازي ايران با نفت خام ونزوئلا مبادله مي‌شود. بنا بر اين گزارش، ابرنفتكش «دينو ۱» كه تحت مالكيت شركت ملي نفتكش ايران است و توسط آن شركت اداره مي‌شود، شامگاه جمعه در بندر خوزه، كه متعلق به شركت ملي نفت ونزوئلا است، عمليات بارگيري را به پايان رساند.
به گزارش «اعتماد»، از سال 2018 ميلادي و در پي خروج دونالد ترامپ رييس‌جمهور وقت ايالات متحده از توافق هسته‌اي با ايران، واشنگتن تصميم گرفت تا ضمن بازگرداندن تحريم‌هاي گذشته عليه تهران در چارچوب سياست فشار حداكثري اقدام به وضع و اعمال مجموعه‌اي جديد از تحريم‌ها كند. اين تحريم‌ها كه بسياري از صنايع ايران از جمله صنعت نفت و سيستم پولي و بانكي كشور را هدف قرار مي‌داد، باعث شد فروش نفت و محصولات پتروشيمي ايران افت محسوسي را تجربه كند و تهران براي مقابله با اين سياست تصميم گرفت مسير دور زدن تحريم‌ها را در پيش بگيرد. همزمان با اين تحولات، پس از انتخابات رياست‌جمهوري جنجالي سال 2018 در ونزوئلا و در پي اتفاقاتي كه به طرح ادعاي تقلب از سوي خوان گوايدو، رهبر مخالفان و به رسميت شناختن او به عنوان رييس‌جمهور از سوي ايالات متحده منجر شد، واشنگتن تحريم‌ها عليه ونزوئلا و دولت مادورو را شدت بخشيد و باعث شد بحران اقتصادي در اين كشور تشديد شود. در پي اين تحريم‌ها اقتصاد ونزوئلا 38درصد كوچك‌تر شد و صادرات نفت اين كشور به پايين‌ترين سطح خود طي 77 سال گذشته رسيد. در چنين شرايطي ايران و ونزوئلا به عنوان دو كشور عضو «باشگاه تحريم‌شدگان» تصميم گرفتند تا با ناديده گرفتن تحريم‌هاي ايالات متحده با يكديگر تجارت كرده و به هم براي عبور از اين چالش كمك كنند.
در اوايل سال 2020، ونزوئلا كه ماه‌ها بود از كمبود سوخت رنج مي‌برد و با مشكلات فني در بهره‌برداري از پالايشگاه‌هايش مواجه بود از ايران درخواست كمك كرد و تهران نيز ضمن ارسال تجهيزات پالايشگاهي در ماه مه همان سال چند محموله سوخت را آشكارا و بدون پنهانكاري براي ونزوئلا ارسال كرد تا همكاري‌هاي اقتصادي دو كشور زير سايه تحريم‌ها شكلي علني و آشكار به خود بگيرند. ماه گذشته نيز رويترز از يك توافق ميان تهران و كاراكاس كه براساس آن ميعانات گازي ايران با نفت خام ونزوئلا مبادله مي‌شود، پرده برداشت و در گزارشي نوشت كه هدف از اين مبادله‌ها برطرف كردن كمبود شديد رقيق‌كننده‌ها است كه باعث شده توليد و صادرات نفت ونزوئلا كاهش پيدا كند. در اوايل سال 1400 نيز ايران ناو-بندرِ مكران را به همراه يك ناو نظامي ديگر به آب‌هاي ونزوئلا اعزام كرد و نشان داد كه همكاري‌هاي تهران و كاراكاس مي‌تواند جنبه نظامي نيز پيدا كند. دولت ابراهيم رييسي اميدوار است با «ديپلماسي اقتصادي قوي‌تر» به نسبت گذشته و از طريق همكاري گسترده‌تر و تقويت روابط دوجانبه با كشورهاي همسايه و همچنين كشورهاي دوست، تحريم‌هاي ايالات متحده را «خنثي» كرده و مشكلات اقتصادي كه گريبانگير ايران شده است را رفع كند. حسين اميرعبداللهيان روز دوشنبه در نشست خبري مشترك با فليكس پلاسنسيا گونزالس همتاي ونزوئلايي خود گفت: «در اين ديدار تاكيد كرديم كه نقشه راه ۲۰ ساله بين دو كشور ايران و ونزوئلا تدوين شود. قبل از پايان سال ميلادي كميسيون مشترك اقتصادي دو كشور برگزار مي‌شود و در اين كميسيون در مورد نقشه راه همكاري‌هاي ۲۰ ساله دو كشور رايزني و گفت‌وگو مي‌كنيم.» به گفته او، قرار است نيكلاس مادورو رييس‌جمهور ونزوئلا در ماه‌هاي آينده سفري به تهران داشته باشد و در جريان آن سفر سند همكاري‌هاي ۲۰ ساله تهران و كاراكاس به امضاي وزراي خارجه دو كشور خواهد رسيد. وزير امور خارجه ايران همچنين از پيشرفت‌ها در همكاري‌هاي اقتصادي ميان دو كشور و انتظاراتش از آينده همكاري‌ها صحبت كرد: «روابط دو كشور مسير رو به رشدي را طي مي‌كند. دو كشور در زمينه‌هاي فني، اقتصادي، تجاري، علمي، فناوري، معدن و انرژي مي‌توانند اين همكاري‌ها را گسترش دهند و پتانسيل خوبي بين دو كشور در اين زمينه وجود دارد. در مسير همكاري‌هاي دوجانبه بين ايران و ونزوئلا اكنون كالاهاي ايراني در شهرهاي مختلف ونزوئلا در دسترس مردم اين كشور قرار دارد، اين فرصت خوبي براي تجار ايراني براي گسترش همكاري‌ها و فعاليت‌هاي‌شان در ونزوئلاست. متقابلا زمينه‌ها و فرصت‌هايي براي سرمايه‌گذاري در ايران وجود دارد كه تجار ونزوئلايي مي‌توانند از آن استفاده كنند. اين زمينه‌ها فراهم شده است كه جزييات آن اطلاع‌رساني مي‌شود.» او سياست امريكا در قبال ونزوئلا را نيز «غيرسازنده» خواند و تاكيد كرد تهران همچنان از مادورو و «نهادهاي قانوني» در ونزوئلا حمايت مي‌كند. در ديدار رييس‌جمهور ايران با وزير خارجه ونزوئلا، ابراهيم رييسي نيز بر ضرورت گسترش همكاري‌هاي اقتصادي ميان دو كشور و تمايل ايران به تقويت روابط با ونزوئلا تاكيد كرد. ابراهيم رييسي در اين ديدار با اشاره به اين موضوع كه امريكاي لاتين و به ويژه ونزوئلا جزو «اولويت‌هاي ديپلماسي اقتصادي» جمهوري اسلامي ايران است از مصمم بودن ايران براي تقويت روابط با اين كشور گفت. او افزود: «براي توسعه مناسبات دوجانبه بايد برنامه روشن و بلندمدت طراحي شود تا چشم‌انداز روابط به سمت تقويت حداكثري حركت كند. با برنامه همكاري‌هاي بلندمدت ميان دو كشور، چشم‌انداز روشني براي گسترش و تعميق روابط وجود دارد.» فليكس پلاسنسيا گونزالس نيز از ايران به عنوان كشور مهم و تاثيرگذار منطقه نام برد و گفت: «جمهوري بوليواري ونزوئلا در كنار ايران به دفاع از چندجانبه‌گرايي و مقابله با مداخله امريكا متعهد است. تدوين برنامه روابط بلندمدت دو كشور مي‌تواند در تحقق هدف گسترش روابط دو كشور موثر باشد و ونزوئلا آماده توسعه روابط در همه زمينه‌ها با جمهوري اسلامي ايران است.»
ايالات متحده نگران است كه همكاري‌هاي اقتصادي تهران و كاراكاس باعث تقويت موضع نيكلاس مادورو طي گفت‌وگوها با مخالفان شود و شرايط او و حاميانش را براي انتخابات آينده بهتر كند.
تحليلگران بر اين باورند كه همكاري ميان كشورهايي كه مشمول تحريم‌هاي ايالات متحده هستند، مي‌تواند ابزار تحريم را تضعيف كرده و استفاده امريكا از اين ابزار را محدود كند. پوليتيكو چندي پيش در اين خصوص نوشت: «تهران و كاراكاس به تقويت همكاري‌هاي اقتصادي، سياسي و حتي نظامي در سايه تحريم‌هاي امريكا ادامه مي‌دهند و در طولاني مدت گسترش اين همكاري‌ها ميان كشورهايي كه مشمول تحريم هستند -كه چين و روسيه را نيز شامل مي‌شود- مي‌تواند باعث شود كارايي تحريم‌ها كاهش يابد.»