خطر استراتژي رويارويي اسراييل براي خاورميانه
اردوان اميراصلاني
اختراع دشمن مفيد در سياست مانور شناخته شده‌اي براي توجيه لفاظي امنيتي و انحراف افكار عمومي داخلي يا بين‌المللي از مسائل واقعي كشور و دفاع از منافع خودي است. رويارويي بدون اعمال فشار بر دشمن و در حالت ايده‌آل اجتناب يا غلبه بر او، ابزار تحميلي حكومت براي ايجاد فضاي تنش دايمي و دسترسي به اهدافي غير از جنگ را ميسر مي‌سازد.
كره شمالي به دليل ايجاد تنش و رويارويي با جامعه بين‌المللي، به‌طور متناقض به جلب توجه براي دريافت كمك‌هاي بشردوستانه و همچنين متحد ساختن جمعيت خود با رژيمي شكننده مشهور است. بايد يادآور شد كه در عربستان سعودي نيز محمد بن سلمان با استفاده از همين استراتژي براي تحكيم قدرت مستبدانه خود ايران را به عنوان دشمني كه بايد شكست بخورد، قلمداد كرده است. در بازي رويارويي دايمي، اسراييل از گذشته استاد اين استراتژي بوده است. با توجيه اظهارات رييس‌جمهور پيشين ايران محمود احمدي‌نژاد كه خواستار نابودي و حذف اسراييل از روي نقشه شده بود، مدت‌هاست كه ايران از سوي دولت يهود به عنوان دشمن شناخته مي‌شود. قطعا روابط ميان تل‌آويو و تهران به‌طور غيرقابل انكاري مخدوش است. با اين حال، در لفاظي‌هاي اسراييل نسبت به تنها قدرت بزرگ خاورميانه كه قادر به رقابت با اسراييل است، خشونت و ثبات بي‌نظيري وجود دارد. كافي است سخناني را كه ابراهيم رييسي و نفتالي بنت در سپتامبر گذشته در مجمع عمومي سازمان ملل ايراد كردند را با هم مقايسه كنيم. در حالي كه رييس‌جمهور ايران به رسم پيشينيان خود به اشارات معمولي و مختصر به اشغال سرزمين‌هاي فلسطين و سرنوشت تحميل شده به نوار غزه توسط «رژيم اشغالگر صهيونيستي» بسنده كرد، تقريبا يك‌سوم سخنان نخست وزير اسراييل به اتهاماتي نظير جنايات رژيم ايران، ادعاي سلطه بر منطقه خطرات پيشرفت‌هاي هسته‌اي ايران و نقش امريكا در پيشرفت منطقه و مذاكرات براي توافقات چند جانبه تحت حمايت امريكا اختصاص يافت.
تضاد ارايه شده توسط نفتالي بنت رهرو صادق راه بنيامين نتانياهو، حاكي از وسواسي كاملا حساب شده است. اين امر به شكل محسوسي در افزايش بودجه دفاعي اسراييل (58 ميليارد شكل يا تقريبا 17 ميليارد دلار براي سال 2022 كه 1.5 ميليارد آن صرفا به آمادگي تسليحاتي عليه ايران اختصاص مي‌يابد) براي حملات مختلف دولت عبري عليه تهران در دو سال گذشته و حتي تسريع و توسعه طرح‌هاي تهاجمي نمايان است. علاوه بر تاكيد بر قدرت نظامي، افزايش بودجه تسليحاتي حاكي از آن است كه اين كشور همچنان به سياست‌هاي خصمانه خود در قبال همسايگان پايبند است.
در واقع اسراييل منافع زيادي در حفظ تنش دايمي با ايران دارد. كسي حق ندارد اسراييل را به برهم زدن توازن منطقه از طريق سياست خارجي تهاجمي متهم سازد يا از سياست داخلي جدايي‌طلبانه يا اشغال غيرقانوني سرزمين‌هاي فلسطيني انتقاد كند، زيرا در ذهن رهبران پياپي اسراييل مشكل واقعي خاورميانه ايران است. در اين راستا، خنثي كردن هرگونه نزديكي ديپلماتيك ميان ايران و ايالات متحده براي دولت يهود به منظور حفظ موقعيت خود به عنوان تنها متحد ممتاز واشنگتن در منطقه ضروري است.
با اين حال، اين وضعيت با ايجاد فضايي مملو از بي‌ثباتي سياسي، اجتماعي و اقتصادي كه منجر به ظهور تروريسم، روابط تجاري ناموفق و احتمالا كشاندن واشنگتن به جنگ‌هاي منطقه‌اي بي‌پايان مي‌شود همانند دامي براي ديپلماسي و منافع امريكا محسوب مي‌شود. در صورت لزوم ايالات متحده به خوبي مي‌داند چگونه شور و اشتياق متحدانش در خاورميانه را براي تضمين اهداف خود، چه در رابطه با ايران و چه با ساير كشورها فرو نشاند. عربستان سعودي بهاي آن را پرداخته است. عدم حمايت كامل دولت بايدن از تمايلات عربستان به جنگ عليه ايران سرانجام اين كشور را به كانال‌هاي ديپلماتيك بازگرداند و از زمان ازسرگيري مذاكرات بين دو كشور با ميانجيگري عراق موفقيت‌هاي نسبي نيز حاصل و اين ابتكار با استقبال خوبي مواجه شده است. هر دو كشور به خوبي مي‌دانند كه از حفظ ثبات منطقه و روابط صلح‌آميز بيشتر سود مي‌برند تا جنگ و در اين مورد به خصوص به نظر مي‌رسد كه سياست واقعي غالب است.
آيا دولت عبري مي‌تواند همين خرد را از خود نشان دهد؟ به تبعيت از كره شمالي، تصور اينكه اين كشور از لفاظي و زرادخانه نظامي خود دست بكشد، دشوار است و با وجود فشارهاي امريكا اين امر تا حد زيادي به سياست جهاني اسراييل تبديل شده است. در واقع، خاتمه دشمن‌سازي از ايران اسراييل را وادار به تغيير موضع در قبال مناقشه فلسطين كرده و اين كشور را بيشتر در معرض نفوذ ايالات متحده در اين زمينه قرار مي‌دهد.
در نهايت، مساله‌اي كه اكنون مطرح است استراتژي رويارويي به نام منافع داخلي است كه در دوران جنگ سرد مرسوم بود و ايالات متحده هنوز هم در مقابل چين از آن استفاده مي‌كند. اما اكنون اين استراتژي در مقابل بلوغ سياسي و استراتژيك معين منسوخ به نظر مي‌رسد. اعتقاد به رويارويي حتمي اشتباهي رايج در روابط بين‌الملل است، اما عادت‌هاي بد قديمي به سختي از بين مي‌روند.