روايت نامتعارفي از نقاشي در گالري اعتماد برپا است
اعتماد به جهان كودكانه در خلق هنري
آرزو جعفريان
يادداشت‌هاي روزانه، عنوان نمايشگاه نقاشي سروناز علم‌بيگي در گالري اعتماد از دو منظر قابليت توجه داشت؛ نخست روح و تكنيكي كه در آثار به كار رفته بود و دوم از منظر كيوريتوري. نقاشي‌هاي علم‌بيگي با وجود تحصيلات آكادميك هنرمند كه پيداست ساخت‌وساز يا فضاي انتزاعي را خوب بلد است، از هر دوي اين مسيرها دوري و تبري جسته و مانند يك كودك با همان خطوط كج و ناصاف و فيگورها و اشكال كمينه‌گرا و ساده‌سازي شده به آفرينش اثر هنري دست زده است. نقاش كه اتفاقا دست‌كم ۲۰سال است از فضاي رسمي گالري‌ها دور شده و در سينماي مستند به موفقيت‌هاي بين‌المللي جالب توجهي مانند جايزه بهترين فيلم جشنواره بين‌المللي فيلم مستقل آسيا و جايزه بهترين فيلم هنري جشنواره بين‌المللي اسپات لايت هر دو با مستند «تومارولند» در سال ۱۳۹۷ دست يافته است با نقاشي‌هايي بازگشته كه در زمره روايت‌هاي كليشه‌شده از نقاشي در گالري‌ها نيست. علم‌بيگي سبك ساده، رها و صميمي خود را دارد و خوانش‌هاي اجتماعي‌اش از دنياي پيرامون را با ادبيات نقاشانه‌اي طرح مي‌كند؛ گويي كودك هوشمندي مشاهدات خود را بدون قضاوت مطرح مي‌كند. خود در اين باره مي‌گويد: «من از نقاشي هرگز دور نبودم، تنها آنچه مي‌كشيدم را نمايش نمي‌دادم چون همان‌طوركه در كتاب يادداشت‌هاي روزانه گفته‌ام، تصور مي‌كردم نقاشي بايد چيز ديگري باشد. شناخت دنياي مستند به من خيلي كمك كرد كه با خودم و دنياي درونم نزديك و همسو بشوم. از اين رو حالا بي‌هيچ ترس از قضاوت مي‌دانم معناي واقعي نقاشي ناب كشيدن چيست.»
به حتم براي اين حركت در مسير خلاف جريان آب، نوع ارايه و قالبي كه براي نمايش مهندسي شد بسيار حائز اهميت است، كاري كه بهزاد حاتم چهره آشناي هنر تجسمي كه پيش از انقلاب در مجله‌هاي رودكي و تماشا، نقد هنري مي‌نوشت، پوسترها و بروشورهاي تالار رودكي و چندين مجله را طراحي كرده است و از ۱۳۵۰ش به گردآوري آثار برگزيده هنرمندان معاصر ايران پرداخت و موسس گالري ۱۰ هست به خوبي از پس آن برآمد. حاتم در دوره تازه فعاليت‌هايش در تجسمي سلسله‌نمايشگاه‌هايي ذيل عنوان كلي «ديدار هنرمند» شكل داده است كه از مهر ۹۸ با نمايش عكس‌هاي ژوبين ميراسكندري در گالري آب انبار آغاز شد، اما به جهت پاندمي كرونا با وقفه طولاني روبه‌رو شد و اكنون با نمايشگاه نقاشي‌هاي علم‌بيگي دومين برنامه خود را در گالري اعتماد امتداد داده است.
درباره فلسفه چنين نمايشگاهي و تيتر جذاب «ديدار با هنرمند» آن هم در اين روزگاران كه ديدارها با وقفه‌هاي طولاني روبه‌رو است و روزها و فرصت‌هايي باهم ديدار كردند از دست مي‌رود بايد در مقال مفصل ديگري پرداخت اما ديدار با سروناز علم بيگي با توجه به كانسپت كودكانه هنرمند بسيار مورد توجه قرار گرفت. كيوريتور نمايشگاه، ۶۸ نقاشي علم‌بيگي در گالري اعتماد را نشانه و شاهدي مي‌گيرد تا سيستم آموزش هنر در مراكز آكادميك را به نقد بكشد و در بخشي از كتاب ۱۴۰ صفحه‌اي اين پروژه مي‌نويسد:
«سروناز علم‌بيگي يكي از آن نمونه‌هاي كمياب هنرمنداني است كه توانسته است از هفت‌خوان آموزش هنر كه بيشتر هنرمندان را راهي گورستان استعدادهاي هنري مي‌كند و از ناهنرمندان، گالري پركن مي‌سازد، بگذرد و به خود بازگردد. او اينك نيروي آن را بازيافته است كه مانند روزگار كودكي‌اش با دست و دل و سري آزاد بگذارد نقاشي از درونش بيرون بريزد. رهايي آن را يافته است كه روزها يك چيز، با يك رنگ بكشد، يا كه امروز نگرش ديروزش را نداشته باشد و چيزي ديگر بكشد، با رنگي ديگر. توانايي آن را يافته است كه چيزهايي بكشد كه خود نداند، چيست. آزادي آن را يافته است كه آنچه را كشيده با رنگ بپوشاند و دوباره بر آن نقاشي بكشد و نقاشي بكشد... او يكي از آن نمونه‌هايي است كه يادآور مي‌شوند كه هنر چيزي نيست كه در جايي باشد و تو براي رسيدن به آن بايسته است كه هنرمند شوي. نه. هنرمند است كه هست و هنر آن است كه از درون او زاده مي‌شود. شادمانم كه آموزش هنر نتوانست او را راهي گورستان هنرمندان كند. اينك كودك آزاده مدادرنگي به دستي كه نامش سروناز علم‌بيگي بود، بازگشته و در اوج آفرينش در كنار ماست. هنرمندي كه سر و دل و منش او در برابر همه‌چيز واكنش نشان مي‌دهد و هر رويدادي در جهان و هر چه ديگر كه مي‌بيند يا بر او مي‌گذرد، در خواب يا بيداري، يادداشتي روي بوم او مي‌شود، گذر كرده از پندارپردازي‌هاي شاعرانه و پرشور او.»
سروناز علم‌بيگي درباره ديدگاه خاص كيوريتور نمايشگاه مبني بر رويگرداني از آموزش و بازگشت به نقاشي كودكي معتقد است: «به نظرم آموزش چيز بدي نيست. اين را مي‌گويم تا اشتباه برداشت نشود. اينكه چطور آموزش داده بشود تا چشمه خلاقيت كه بسيار حساس است خشك نشود يا شاگرد تبديل نشود به يك كپي ضعيف از استاد، خيلي مهم است. دنيا كلا جايي براي آموزش است و اين يادگيري هرگز متوقف نمي‌شود. مهم تنها كودكانه نقاشي كردن نيست. آنچه اهميت دارد اين است كه آن كودك چه مي‌كشد، چه مي‌بيند و چطور مي‌خواهد پيرامونش را تفسير كند. يا چه چيزي از فيلتر ذهن و روح او بيرون مي‌آيد. بيشتر شبيه به يك بزرگسال با تجربه است به نظر من كه مي‌تواند با دنياي درون خود ارتباط برقرار كند و صادقانه يا چنانكه تعبير مي‌شود، كودكانه خود را ابراز كند.»
جالب اينجاست كه حاتم و علم‌بيگي را يك پروژه بينارشته‌اي تجسمي و فيلم به هم مي‌رساند، سال ۱۳۹۶ بهزاد حاتم نمايش بزرگ پرويز تناولي و شيرهاي ايران در موزه هنرهاي معاصر تهران را در دست دارد و براي ساخت مستند «نقطه و شير» درباره انديشه و نگاه پرويز تناولي به اين فيلمساز مي‌رسد؛ فيلمي كه در جشنواره‌هاي مختلف به نمايش درآمد و ستايش شد.
علم‌بيگي درباره اين همكاري توضيح مي‌دهد «من و بهزاد حاتم ديدگاه‌مان به هنر بسيار شبيه به هم است. بنابراين همكاري با او بسيار زيبا و آموزنده است. حاتم ذهن بسيار جديد و تجربه‌گرايي دارد و از ايده‌هاي متفاوت استقبال مي‌كند. من خيلي صميمي ايده‌هايم را براي او بازگو مي‌كنم و ما بارها درباره آن ايده صحبت مي‌كنيم. به نظرم بهره‌مند بودن از هم‌صحبتي‌هايي كه بشود راحت و بدون سانسور ايده‌هاي هنري را با آنها مطرح كرد خيلي به هنرمند كمك مي‌كند.»
اين هنرمند جوان درخصوص برنامه‌هاي آينده‌اش مي‌گويد «نزديك‌ترين برنامه‌اي كه پيش رو دارم، مجموعه‌اي به نام «برف و لك‌لك» است. اين‌كار نيز در كيوريتوري بهزاد حاتم برگزار مي‌شود. فكر نمي‌كنم تا به امروز نمونه‌اي مشابه آن داشته‌ايم. همكاري بسيار متفاوتي است بين من و هنرمندان بزرگ و بنام ايران. از كارهاي ديگرم فيلم جديدي است كه شروع كرده‌ام كه برنده بهترين پروژه در جشنواره لايپزيگ ۲۰۲۱ شده است و اما نقاشي! در ميان تمام اين كارها مي‌آيد و يادداشتي براي من مي‌گذارد! و مي‌رود.»
به حتم براي اين حركت در مسير خلاف جريان آب، نوع ارايه و قالبي كه براي نمايش مهندسي شد بسيار حائز اهميت است؛ كاري كه بهزاد حاتم چهره آشناي هنر تجسمي كه پيش از انقلاب در مجله‌هاي رودكي و تماشا، نقد هنري مي‌نوشت، پوسترها و بروشورهاي تالار رودكي و چندين مجله را طراحي كرده است و از ۱۳۵۰ش به گردآوري آثار برگزيده هنرمندان معاصر ايران پرداخت و موسس گالري ۱۰ هست به خوبي از پس آن برآمد. حاتم در دوره تازه فعاليت‌هايش در تجسمي سلسله‌نمايشگاه‌هايي ذيل عنوان كلي «ديدار هنرمند» شكل داده است كه از مهر ۹۸ با نمايش عكس‌هاي ژوبين ميراسكندري در گالري آب‌انبار آغاز شد، اما به جهت پاندمي كرونا با وقفه طولاني روبه‌رو شد و اكنون با نمايشگاه نقاشي‌هاي علم‌بيگي دومين برنامه خود را در گالري اعتماد امتداد داده است.