شهروندان از ابتداي دولت سيزدهم چه مطالباتي را از طريق ثبت كارزارهاي آنلاين مطرح كرده‌اند؟
مشكلات اساسي ايرانيان در 100 روز
محمد رهبري| پلتفرم «كارزار» به فضايي جهت بيان مطالبات جمعي از طريق بيان دادخواست‌هاي آنلاين (petition) تبديل شده است. مخالفت با طرح صيانت كه بيش از يك ميليون امضا دريافت كرد، يكي از مهم‌ترين كارزارهايي بود كه در اين پلتفرم ثبت شده است. اما در طول سال جاري ده‌ها و بلكه صدها كارزار ديگر نيز در اين پلتفرم ثبت شده است. مخاطبان پلتفرم كارزار در سال جاري بيشتر چه مطالباتي داشته‌اند؟ پاسخ به اين سوال تصوير به نسبت روشني به ما مي‌دهد كساني كه اميد به شنيده شدن صداي‌شان دارند، عمدتا خواستار چه مطالباتي هستند كه اين امر مي‌تواند مورد توجه سياستگذاران و جامعه‌شناسان و خصوصا مسوولاني باشد كه مي‌خواهند به مردم خدمت كنند.
يكي از روش‌هاي اوليه شناسايي اين مطالبات، تحليل كمي محتواي كارزارها از طريق تحليل كليدواژه‌هاي پرتكرار در كارزارهاي ثبت شده است. با اجراي اين روش، تغييرات كليدواژه‌هاي پرتكرار و مطالبات پرتكرار در سال جاري، خصوصا پيش و پس از آغاز به كار دولت سيزدهم را مي‌توان فهم كرد.
آغاز به كار دولت ابراهيم رييسي از تاريخ 12 مردادماه سال جاري تا حدودي متقارن شد با زمان افزايش توجه به پلتفرم كارزار و به همين جهت تعداد كارزارهاي ثبت شده در پلتفرم كارزار پس از آغاز به كار دولت رييسي رشد حدودا 20 درصدي داشته است. بنابراين به‌طور طبيعي تعداد كليدواژه‌هاي به‌كار رفته در كارزارها نيز بايد افزايش يافته باشد، اما در خصوص كليدواژه‌هاي پرتكرار شاهد كاهش برخي از اين كليدواژه‌ها بوده‌ايم كه در نمودار الف اطلاعات آن آمده است.
همان‌گونه كه در نمودار الف مشخص است، تعداد كليدواژه‌هاي «روستا»، «تعويق»، «كنكور»، «اينترنت»، «قانون» و «دانشجو» در كارزارهاي ثبت شده پس از آغاز به كار دولت ابراهيم رييسي به شدت افت داشته است. كلمات «تعويق» و «دانشجو» در يك دسته معنايي قرار مي‌گيرند كه مربوط به تعويق زمان امتحانات دانشجويان يا مطالبات دانشجويان بوده كه با توجه به تعطيلات تابستان و آغاز ترم تحصيلي تا حد زيادي منطقي است. اما كاهش حدود 40 درصدي كلمه «قانون» در عنوان دادخواست‌هاي ثبت شده، پس از آغاز به كار دولتي ابراهيم رييسي، معناي متفاوتي داشته و شايد نشان از آن دارد كه درخواست براي اصلاح و تغيير قوانين با آغاز دولت رييسي افت پيدا كرده است كه دليل آن را بايد سياست‌پژوهان و جامعه‌شناسان بررسي كنند كه آيا در سطح جامعه نيز چنين اتفاقي افتاده يا خير و اگر افتاده، به چه علت بوده است. كاهش كلمات مربوط به «روستا» و «اينترنت» نيز جاي توجه دارد. مطالبات مربوط به اينترنت و پهناي باند كه در زمان دولت روحاني مورد توجه مخاطبان كارزار بوده، حالا در دولت از اهميت كمتري برخوردار است. به نظر مي‌رسد مطرح شدن طرح صيانت و رويكرد دولت جديد در قبال اينترنت، اميد مخاطبان را براي توسعه و گسترش زيرساخت اينترنت و پهناي بند كمتر كرده است. علاوه بر اين، كاهش كارزارهاي با كليدواژه «روستا» با آغاز به كار دولت رييسي معنادار است كه براي بررسي دلايل آن نياز به بررسي متغيرهاي بيشتري است.
از سوي ديگر، تعداد كليدواژه «انتصاب» در كارزارهاي ثبت شده پس از آغاز به كار دولت ابراهيم رييسي بيش از 3 برابر و عبارت «جناب آقاي» نزديك به 2 برابر نسبت به قبل از آن رشد داشته است كه بيانگر درخواست انتصاب برخي افراد در دولت جديد است. البته اين رشد لزوما به معناي جذب امضاي فراوان نيست و چه بسا بسياري از كارزارهايي كه داراي چنين محتوايي هستند، در جذب امضاي كافي موفق نشده باشند. اما افزايش اين قبيل كارزارها نشان مي‌دهد كه برخي افراد در سطح محلي يا ملي به دنبال فشار بر انتصابات دولت رييسي به صورت سازماندهي‌شده بوده‌اند تا بتوانند با جذب امضا خود را مورد حمايت گروه‌هاي مردمي نشان دهند.
كليدواژه مهم ديگري كه در ماه‌هاي اخير و پس از آغاز به كار دولت سيزدهم رشد داشته كليدواژه «همسان‌سازي» است كه بيانگر افزايش مطالبات در زمينه همسان‌سازي حقوق اقشار مختلف از جمله فرهنگيان است. به‌طور كلي رشد كليدواژه‌هاي مربوط به «فرهنگيان» و «بازنشستگان» نشان از آن دارد كه اين دو قشر مهم در جامعه ايراني مطالبات مهمي از منظر دريافت «حقوق» در اين ايام داشته‌اند و تمام اين كليدواژه‌ها در ماه‌هاي اخير نسبت به ماه‌هاي ابتدايي سال رشد داشته است. همچنين كليدواژه‌هاي «كرونا» و «واكسيناسيون» نيز در ماه‌هاي اخير رشد معناداري داشته كه بيانگر تقاضاي مخاطبان كارزار براي واكسيناسيون عمومي است.
اما به‌طور كلي كدام كليدواژه‌هاي معنادار در سال جاري بيشترين تكرار را در ميان كارزارهاي ثبت شده در پلتفرم كارزار داشته است؟ نمودار ب به خوبي گوياي اين امر است.
مطابق با اين در سال جاري كليدواژه‌ها «حمايت» پرتكرارترين كليدواژه را در ميان كليدواژه‌هاي «معنادار» داشته و تعداد به‌كارگيري آن در كارزارهاي ثبت شده بيشتر از كليدواژه «اعتراض» بوده است. اينكه تعداد كارزارهاي حمايتي بيش از كارزارهاي اعتراضي بوده، نكته مهمي است اما به نظر مي‌رسد كارزارهاي اعتراضي در جمع امضا بيشتر توجهات را به خود جلب كرده باشند.
كليدواژه‌هاي «استان»، «دانشگاه»، «آزمون»، «حقوق» و «استخدام» نيز از جمله كليدواژه‌ها مهمي هستند كه در سال جاري در ميان كارزارهاي ثبت شده پرتكرار بوده‌اند كه نشان از مطالبه افزايش حقوق و همچنين مطالبات استاني و دانشگاهي پرتكرار در سال جاري دارد و بي‌توجهي به آنها، خصوصا مطالبات مربوط به افزايش حقوق، مي‌تواند در بلندمدت تبعاتي داشته باشد.
نكته مهمي كه در ميان اين كليدواژه‌ها نبايد از آن غافل شد، پرتكرار بودن كليدواژه «آب» در ميان عناوين كارزارهاي ثبت شده است. در حالي كه بسياري از كارزارها به موضوعات دانشجويان، انتصابات يا حقوق و دستمزد اقشار مختلف اختصاص دارد، پرتكرار بودن كليدواژه «آب» نشان از بحراني بودن مساله آب در سراسر كشور دارد.
در يك جمع‌بندي كلي مي‌توان ادعا كرد كه نمودار ب به خوبي مسائل اصلي جامعه ايراني را نشان مي‌دهد. جز كارزارهاي مربوط به انتصابات كه احتمالا نوعي اراده سياسي و شخصي پشت‌شان بوده، مسائل اقتصادي از جنس حقوق و دستمزد، موضوعات زيست‌محيطي خصوصا بحران آب در كنار موضوعات مربوط به دانشگاه، نشان مي‌دهد كه چه مسائلي بيشترين دغدغه ذهني گروه‌هاي مختلفي از مردم، از جمله آنهايي را كه اميد به شنيده شدن صداي‌شان دارند، شكل مي‌دهد. البته ذكر اين نكته ضروري است كه كليدواژه‌هاي كارزارهاي ثبت شده نشان‌دهنده حمايت عمومي نيست و چه بسا بسياري از اين موارد امضاهاي محدودي دريافت كرده باشند.