آبان آلوده نفس تهراني‌ها را به شماره انداخت
نورا حسيني |اولين روز آذر ماه آلوده‌ترين روز تهران در سال 1400 بود. شاخص آلودگي به 165 رسيد و تهران در ميان شهرهاي آلوده جهان با دو رتبه ارتقا نسبت به روز قبل به جايگاه 7 رسيد. اما نهادهاي تصميم‌گير واكنشي به هواي آلوده تهران نداشتند. عباس شاهسوني، رييس گروه سلامت هوا و تغيير اقليم مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت به رسانه‌ها گفته است كه كارگروه كاهش آلودگي هوا چند بار در استانداري تشكيل شده است اما تصميمات‌شان نتوانسته آلودگي هوا را به صورت جدي كاهش دهد. تصميمات جزيي بوده است به‌طور مثال روشن نبودن اتوبوس‌ها در پايانه‌ها يا آتش نزدن نخاله‌ها. تصميماتي كه شاخص نيستند و نمي‌تواند وضعيت آلودگي هوا را بهبود ببخشد.
پاييز آلوده تهران
بر اساس اعلام شركت كنترل كيفيت هواي تهران، اولين روزي كه شاخص كيفيت هوا از محدوده ناسالم فراتر رفت، ۱۸ تيرماه بود كه شاخص 162 براي آلاينده ازن ثبت شد. در اولين روز آخرين ماه پاييز، شاخص كيفيت هوا براي آلاينده ذرات معلق كمتر از دو و نيم ميكرون در اكثر ايستگاه‌هاي شهر تهران در محدوده ناسالم قرار داشت كه به دليل تداوم شرايط پايدار جوي و كاهش سرعت باد از چند روز گذشته رخ داده و با وجود بارش باران باز هم هواي تهران در شرايط ناسالم بود. سولماز احدي، كارشناس واحد پايش شركت كنترل كيفيت هواي تهران مي‌گويد: آبان‌ماه با ثبت ۱۳ روز ناسالم براي گروه‌هاي حساس، آلوده‌ترين ماه پايتخت از ابتداي سال جاري از منظر آلاينده ذرات معلق كوچك‌تر از دو و نيم ميكرون بوده، وقوع شرايط نسبتا پايدار و سكون نسبي جوي در بيشتر روزهاي ماه گذشته، در تشديد غلظت اكثر آلاينده‌ها به ويژه ذرات ريز معلق موثر بوده‌اند. به گفته او ۹ روز از مجموع روزهاي آلوده آبان طي 13 روز انتهايي ماه گذشته اتفاق افتاده است، اين امر مي‌تواند زنگ خطري براي افزايش غلظت آلايندگي و همين‌طور تعداد روزهاي آلوده در روزهاي سرد سال باشد. روز اول آبان، آلاينده دي اكسيد گوگرد با شاخص ۸۴ به عنوان آلاينده شاخص شهر تهران ثبت شد، اين شرايط تاكنون به ندرت در شهر تهران رخ داده است. البته افزايش چشمگير غلظت اين آلاينده تا اواسط ماه ادامه يافت و پس از آن مجددا به روند قبل بازگشت، اين افزايش مقطعي مي‌تواند به دليل استفاده برخي صنايع از سوخت با كيفيت پايين و حاوي سولفور بالا باشد.
يادآوري يك تحقيق و تفحص در مجلس
در سال‌هاي گذشته در روزهاي ناسالم محدوديت‌هاي تردد خودروها از در منازل پيش‌بيني يا ادارات تعطيل مي‌شد. درحالي كه تجربه دوركاري در دوران كرونا نشان داد بدون تعطيلي كاري هم مي‌توان بخشي از سفرهاي كاري و تحصيلي را دست‌كم در روزهاي آلوده با اين روش كاهش داد. برخورد با خودروهاي دودزا به خصوص كاميون‌ها يكي ديگر از راهكارهاي كميته اضطرار براي زمان‌هاي بحراني بود كه به نظر مي‌آيد ديگر در اولويت قرار ندارد. زمستان سال گذشته بود كه كمال عليپور، نايب‌رييس كميسيون عمران مجلس از تحقيق و تفحص از شهرداري تهران خبر داد و يكي از دلايل اين تحقيق و تفحص را افزايش آلودگي هواي تهران عنوان كرده و گفته بود: «شهرداري بايد اعلام كند چه اقداماتي براي كاهش آلودگي هوا انجام داده است، روز به روز وضعيت آلودگي هوا بدتر مي‌شود و سلامت شهروندان به خطر افتاده است.» اما انگار امسال به شماره افتادن نفس تهراني‌ها كسي را نگران نكرده است يا دست‌كم مديراني كه سال گذشته پيشنهاد تحقيق و تفحص از شهرداري را براي كم‌كاري در حوزه كاهش آلودگي هوا مطرح مي‌كردند، امسال چندان نگران نيستند و توصيه‌شان عملياتي شدن راهكارهاي ريشه‌اي است. شوراي شهري‌ها در صحن شوراي واكنشي به هواي اين روزهاي تهران ندارند و تنها رييس شوراي شهر تهران به كم‌كاري مديريت گذشته در تامين واگن و خريد اتوبوس اشاره مي‌كند. جعفر شربياني، عضو شوراي شهر تهران هم در صفحه اينستاگرامش در واكنش به آلودگي هواي اين روزهاي تهران به راه‌حل علمي و اصولي مساله ترافيك و آلودگي هواي تهران اشاره كرده و نوشته است: اگر پديده اينورژن (وارونگي دما) در شش ماهه دوم سال را از معادله كنار بگذاريم، آنگاه مي‌توان بين ترافيك و تراكم بالا (انساني، خودرو و...) با آلودگي هوا رابطه مستقيم پيدا كرد. آمار روزهاي پاك در سنوات گذشته نشان مي‌دهد كه طرح‌هايي چون شناور ساختن ساعات آغاز به كار دستگاه‌ها و ادارات دولتي و خصوصي، ايجاد محدوده طرح ترافيك، طرح زوج و فرد و تعطيلي عمومي عملا نتوانسته مساله ترافيك و آلودگي تهران را حل كند. او ادامه مي‌دهد: با توجه به بيانات اخير مقام معظم رهبري دال بر تكيه به روش‌هاي علمي و اصولي، اين ابرچالش كشنده در تهران يك راه‌حل بيشتر ندارد و آن هم عبارت است از افزايش سهم حمل و نقل عمومي در شهر تهران و اين مهم نيز از مسير تكميل و كاركرد مترو در ظرفيت نهايي آن است و ميسر نخواهد شد مگر دولت سهم و نقش خود در تامين منابع براي ساخت و تجهيز مترو را بپردازد.اگر اين مساله به سبك سابق تنها روي دوش مديريت شهري باشد، دهه بعد همچنان وضعيت تهران به همين منوال خواهد بود.اين يك انتخاب است. سيد جعفر تشكري‌هاشمي، رييس كميسيون عمران و حمل‌ونقل شوراي شهر تهران هم معتقد است: يكي از ظلم‌هايي كه به حق مردم مي‌شود، اين است كه ما صبر كنيم هوا تيره، تار و غبارآلود شد، بگوييم آلودگي هوا چيز بدي است و چند صحبت و مصاحبه و بعد هم همه چيز به فراموشي سپرده شود تا دوباره هواي تهران به وضعيت ناسالم برسد. او با بيان اينكه براي كاهش آلودگي هواي پايتخت نياز به كار بلندمدت است و كارهاي احساسي و آني جواب نمي‌دهد، مي‌گويد: سال‌هاست كه تا هوا آلوده مي‌شود، صحبت‌هايي مطرح مي‌شود و بعد از چند روز كه گذشت و بادي وزيد و باراني آمد، باز همه يادشان مي‌رود! كه تهران با چالش آلودگي هوا درگير است. تشكري‌هاشمي با بيان اينكه راهكارهاي زيربنايي و اصولي وجود دارد كه اين راهكارها نيازي به كشف‌شان نيست، چون قبلا راجع به آنها بارها و بارها صحبت شده است، مي‌گويد: ما بايد تلاش كنيم تا آن راهكارهاي اساسي را دنبال كنيم. براي تحقق اين راهكارها در جلسه‌اي كه در وزارت كشور بود ديدگاه‌هاي‌مان را مطرح و نظرات‌مان را گفتيم. در شورا هم به دنبال اين هستيم كه بتوانيم يك مجموعه اقداماتي را انجام بدهيم كه در گذر زمان توليد آلاينده‌ها كاهش پيدا كند. اينكه احساسي و چند تا نطق آتشين شود و بعد هم همه فراموش كنند، به نظر من ظلم است.
اما عليرضا نادعلي آلودگي هوا را نتيجه سبك زندگي ما مي‌داند و مي‌گويد: به عنوان يك شهروند احساس مي‌كنم كه شهر را سال‌هاست بد اداره مي‌كنيم و هم بد زندگي مي‌كنيم و نتيجه‌اش مي‌شود اين وضعيتي كه مي‌بينيم.
نادعلي مي‌گويد: راهكارهايي كه بتواند شرايط موجود را تغيير دهد و همت بزرگي كه اين اقدامات موثر را بدون محافظه كاري انجام دهد، مي‌تواند كلانشهرها را از اين وضعيت نجات بدهد. او معتقد است كه سال‌هاست در سياستگذاري‌هاي عرصه خودروسازي، چه توليد و چه استانداردهاي كه تعريف شده، چه تعداد اتومبيلي كه در تهران شماره مي‌شود و... اشتباه شده است، كارشناسان مختلف هم انتقادها و پژوهش‌هاي سازنده‌اي در اين حوزه داشته‌اند اما گويا دل نمي‌كنيم از اين سياست‌هاي‌مان در عرصه خودروسازي. سخنگوي شوراي شهر تهران مي‌گويد: خودمان را آماده كرديم بعد از سال‌ها در دولت آقاي رييسي كه در سياست‌هاي خودروسازي اتفاق مهم و جديدي بيفتد. دولت‌ها معمولا چون از سود بخش خودرو نمي‌توانند بگذرند، اين حوزه را رها مي‌كنند. ان‌شاء‌الله دولت آقاي رييسي دچار اين مساله نشود. نادعلي اضافه مي‌كند: بخش مهمي از آلودگي هواي تهران ناشي از منابع متحرك است و بخش ديگر كارخانه‌ها كه به نظر مي‌آيد با همكاري دولت و شهرداري مي‌توانند به توافقي براي انتقال آنها برسند و اگر انرژي براي اين كار صرف كرد طي دو، سه سال مي‌توان اين وضعيت را ساماندهي كرد. او در خصوص اينكه به نظر مي‌آيد مديريت شهري آنقدر كه دغدغه آسيب‌هاي اجتماعي و شكل‌گيري قرارگاه اجتماعي را دارد به موضوعاتي مانند آلودگي هوا و ترافيك توجه ندارد، مي‌گويد: اگر در آستانه سرما همه دغدغه آسيب‌هاي اجتماعي، كارتن‌خواب و معتادها و ... را داريم به نظرم درست و حق است. معاونت حمل و نقل شهرداري هم در حوزه آلودگي هوا فعاليت‌هاي خودش را انجام مي‌دهد. سخنگوي شوراي شهر تهران در رابطه با سكوت شوراي شهر به موضوع آلودگي هوا در تهران هم مي‌گويد: دغدغه اصلي شهر فقط آلودگي هوا نيست. خيلي چيزهاي ديگر هم هست، سال‌هاست در آغاز فصل سرما و بارندگي هوا، اين شرايط ايجاد مي‌شود. ما به همه چالش‌هاي شهر همزمان بايد توجه كنيم.
آمادگي بسيج براي كاهش آلودگي هوا
در روزهايي كه مراجعه به بيمارستان براي مشكلات قلبي و ريوي بيشتر شده، بيماران آسمي نيز مشكلات تنفسي‌شان افزايش داشته، مديران شهري به دنبال حل آسيب‌هاي اجتماعي در شهر تهران هستند و آغاز فعاليت‌هاي قرارگاه اجتماعي. اما فرمانده بسيج تهران براي حل آلودگي هواي پايتخت اعلام آمادگي كرده است. او به كانون‌هاي انديشه‌ورزي بسيج اشاره كرده كه مي‌تواند براي اين مشكل راهكارهاي نو مطرح كند و گفته است: بر مبناي كلام حضرت امام بسيج براي رفع تهديد متولد شد. زماني كه تهديد مردم عزيز را در بر گرفته بود امام راحل با اين نگاه الهام‌بخش بسيج را تاسيس كردند و از همان روز ديديم كه تهديدها يكي‌يكي كاهش پيدا كرد و خيلي‌ها تبديل به فرصت شد. وضعيت هواي تهران بحراني است به نظر مي‌آيد تصميم‌گيران نيز هنوز تصميمي براي عبور از وضعيت بحراني كنوني نگرفته‌اند. پيش‌بيني‌هاي هواشناسي استان تهران هم نشان مي‌دهد وضعيت آلودگي هوا تا اوايل هفته آينده ادامه دارد و تنها توصيه هم، مديريت بهينه در استفاده از سوخت و زمان فعاليت واحدهاي صنعتي، اجتناب از حضور در فضاي باز براي افراد داراي سابقه بيماري‌هاي قلبي و ريوي، خودداري از رفت و آمدهاي غير ضروري به نواحي پرتردد براي افراد سالمند و خردسال و اجتناب از فعاليت فيزيكي طولاني و ورزش در فضاي باز است.