موزه ها منابع پژوهشی دربسته
رضا دبیرینژاد
موزهها محل گردآوری دستاورد دانشهای مختلف هستند. موزهای شدن این آثار به آنها اعتبار میبخشد، نخست اعتباری که بهواسطه دادههای کشفشده و نشده در آنها وجود دارد و دوم اعتباری که به همگانی شدن این آثار مربوط میشود.
موزهای شدن، این دستاوردها را از مالکیت فردی جدا کرده و دادههای نهفته در آنها را عمومی میسازد. موزهها به شیوههای مختلف تلاش میکنند شرایط در دسترس قرار دادن این آثار را برای مخاطبان خود فراهم کنند.
با همین جایگاه موزهها به منابع پژوهشی تبدیل شدهاند و شاید این مهمترین ارزش موزههاست که بسیاری مواقع در پس کارکردهایی چون سرگرمی و گردشگری پنهان مانده است. باید در نظر داشت خود بازدید و تماشا به دستاوردهای پژوهشی ختم شده و می تواند آغازی برای پژوهش باشد.
با این حال چنانچه موزهها را منابع پژوهشی بدانیم میتوان نتیجه گرفت که همه داشتههای موزهها منبع پژوهش هستند، چه آنان که در معرض تماشا هستند و چه آن دسته از آثار كه در مخازن قرار دارند و امکان تماشا ندارند. اگر موزه ها خود را به عنوان منبع پژوهشی بپذیرند و حتی آن را وظیفه خود بدانند، این تصور پیش میآید که موزهها باید خود پژوهشگاه باشند و خود روی آثار پژوهش کنند اما واقعیت این است که وقتی میزان آثار انباشته شده در موزههای کشورمان را مینگریم متوجه میشویم که خود موزهها نمیتوانند پژوهشگاه تمام عیار آثار خود باشند بلکه آنها همچون یار دیرینه خود یعنی کتابخانهها منابع و داشتههای خود را ساماندهی میکنند تا امکان پژوهش را فراهم آورند.
این گونه است که موزهها هم وظیفه دارند درهای خود را برای پژوهش باز کنند و به شرایط مختلف آثارشان را در اختیار علاقهمندان و مخاطبان قرار دهند، در عین حال گسترش پژوهش بر آثار موزهای بر ظرفیت آثار میافزاید و حتی سبب برند شدن آنها می شود، در واقع پژوهش حیاتی دوباره به این آثار می بخشد. در نظر داشته باشیم که امروزه نوع پژوهشها از ساحت توصیفی فراتر رفتهاند و پژوهشهای بینارشتهای و چند رشتهای ابعاد مختلفی به پژوهشهای موزهای داده و لایههای جدیدی را به آثار بخشیده است.
اینک در هفته پژوهش باید یک بار دیگر موزهها را در ساحت پژوهشی ارزیابی کنیم و بپرسیم موزهها چقدر توانسته منبع پژوهشی باشند و آثار خود را برای پژوهش در دسترس قرار بدهند؟
آیا امروزه با شرایط فضای اینترنتی و شبکههای مجازی موزهها تحولی برای دسترسی به منابع خود ایجاد کردهاند و چقدر توانستهاند از پژوهشها توصیفی فراتر بروند و امکان مطالعات چند رشتهای را فراهم آورند؟ موزههای ما منابع پژوهشی بستهای هستند که حتی از سوی مراکز پژوهشی شناخته نشدهاند.