حاكمان امارات همزمان دو مسير متناقض را
در سياست خارجي دنبال مي‌كنند
ابوظبي در دو راهي
تهران و تل‌آويو
چرا مذاكرات ايران و عربستان تاكنون پيشرفت محسوسي نداشته است؟ گره‌هاي مهم در گفت‌وگوهاي تهران و رياض
شهاب شهسواري
درست در همان روزهايي كه طحنون بن زايد آل نهيان، رييس دستگاه امنيتي امارات متحده عربي به تهران سفر كرد تا به عنوان بلندپايه‌ترين مقام اماراتي در طول بيش از پنج سال گذشته اقدام به ديدار با مقام‌هاي ايراني از جمله رييس‌جمهور اسلامي ايران كند، ابوظبي خود را براي ميزباني از مهمان جنجالي آماده مي‌كرد كه با هدف ابراز دشمني با تهران و ترغيب امارات به سنگ‌اندازي در مقابل مذاكرات ايران با قدرت‌هاي جهاني به اين كشور سفر كرده است. نفتالي بنت، يكشنبه شب با هواپيمايي كه از آسمان عربستان سعودي عبور كرد به ابوظبي وارد شد و صبح دوشنبه با محمد بن زايد، وليعهد ابوظبي ديدار كرد.
محمد بن زايد آل نهيان، وليعهد ابوظبي و حاكم بالفعل امارات روز دوشنبه ميزبان نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل بود. ديدار ميان اين دو به گفته مقام‌هاي اسراييلي در كاخ شخصي محمد بن زائد در ابوظبي انجام شد. به گفته سفير اسراييل در ابوظبي يكي از اصلي‌ترين دستور كارهاي نشست روز دوشنبه بنت و بن زايد مساله ايران بود. رسانه‌ها از تلاش اسراييل براي به شكست كشاندن مذاكرات جاري ميان ايران و قدرت‌هاي جهاني با هدف احياي برجام خبر داده‌اند و اهداف اين سفر را هم در همين رابطه توصيف كرده‌اند. سخنگوي نخست‌وزير اسراييل سفر بنت به عنوان نخستين نخست‌وزير اسراييل كه رسما و علنا به امارات سفر مي‌كندرا نمايانگر «واقعيت جديد» منطقه توصيف كرده است. اين سخنگوي نخست‌وزيري اسراييل به خبرگزاري رسمي وام امارات متحده عربي گفته است: «به نظر من اين واقعيت جديدي است كه منطقه شاهد آن است و ما با هم با هدف آينده بهتر براي فرزندان‌مان تلاش مي‌كنيم.» بنت در ديدار با محمد بن زايد، توافق‌هاي سال گذشته عادي‌سازي روابط اسراييل با بحرين و امارات را كه به «توافق‌هاي ابراهيم» مشهور شده‌اند، ساختاري جديد و قدرتمند براي روابط ديپلماتيك، اقتصادي و فرهنگي توصيف كرده است. براساس بيانيه‌اي كه در خبرگزاري رسمي امارات منتشر شده است، بنت تاكيد كرد: «روابط ميان دو... [طرف] در همه زمينه‌ها بهبود يافته است و من خيلي از آن راضي هستم، در حالي كه تعداد زيادي توافقنامه در حوزه‌هاي مختلف تجارت، تحقيق و توسعه، امنيت سايبري، بهداشت و درمان، آموزش، هوانوردي و غيره نهايي شده است، من اميدوارم كه توسعه و گسترش روابط ادامه پيدا كند.» محمد بن زايد نيز در اين ديدار براي رسيدن به «ثبات در خاورميانه» اظهار اميدواري كرده است.
واكنش‌ها به ميزباني ابوظبي از نخست‌وزير اسراييل
سفر نخست‌وزير اسراييل به امارات با واكنش تند مقام‌هاي فلسطيني مواجه شده است. به گزارش رويترز، واصل ابو يوسف، از مقام‌هاي سازمان آزادي‌بخش فلسطين (ساف) گفته است: «اين اقدام تعرض به اجماع عربي است كه قرار بود از آرمان فلسطين در مقابل چالش‌هايي كه از طرف اشغالگر ايجاد مي‌شود حمايت كند.» به گزارش خبرگزاري فارس به نقل از فلسطين اليوم، جنبش جهاد اسلامي فلسطين ضمن محكوم كردن استقبال حكام امارات از نخست‌وزير رژيم صهيونيستي، هرگونه عادي‌سازي روابط و همپيماني با دشمن صهيونيست را خيانت به فلسطين توصيف كرد. اين جنبش تاكيد كرد كه استقبال از بنت، تقويت و تحكيم امنيت اين رژيم جنايتكار، تلاش براي مشروعيت بخشيدن به موجوديت دروغين و باطل آن، شستن دست‌هاي آغشته به خون كودكان و مردم بي‌گناه مردم و امت ما و تلاش براي تبرئه قاتلان و تروريست‌هاي صهيونيستي از جنايات‌شان عليه امت اسلامي است.
چرايي تلاش كشورهاي عربي براي تعامل با تهران
همزمان با سفر نخست‌وزير رژيم اسراييل به امارات متحده عربي، بسياري از رسانه‌هاي غربي به موضوع رابطه كشورهاي عربي كرانه خليج‌فارس با ايران پرداخته‌اند. موضوعي كه يكي از اصلي‌ترين اهداف نخست‌وزير رژيم اسراييل به امارات هم محسوب مي‌شد. در حالي كه اسراييل قصد دارد با استفاده از نفوذ تازه يافته منطقه‌اي خود، كشورهاي عربي را وادار به مقاومت و ايستادگي در مقابل احياي روابط با تهران كند، يك رسانه امريكايي به نقل از يك مقام ارشد دولت امريكا مي‌نويسد كه كشورهاي عربي كرانه خليج‌فارس در چرخشي كه به گفته او «فوق‌العاده غافل‌گير‌كننده» بود، از مخالفان جدي برجام به حاميان احياي آن بدل شده‌اند. همزمان خبرگزاري فارس در تهران هم در گزارشي نوشته است: «برخي كشورهاي عربي پيام‌هايي فرستاده و تمايل خود را براي توسعه روابط با تهران جداي از اينكه چه نتيجه‌اي از مذاكرات وين حاصل خواهد شد، ابراز كرده‌اند.» واشنگتن‌پست در گزارشي از تغيير رويكرد كشورهاي كرانه جنوبي خليج‌فارس نسبت به ايران در ماه‌هاي اخير نوشته است و به نقل از مقام‌هاي منطقه‌اي و تحليلگران مي‌نويسد: «هرگونه تغييري در چشم‌انداز روابط آنها بيش از آنكه از نگراني نسبت به تهران نشأت بگيرد، مربوط به ناراحتي از واشنگتن است.» اين گزارش تاكيد مي‌كند: «كشورهاي خليج‌فارس كه زماني با صداي رسا در برابر توافق هسته‌اي با ايران ايستادگي مي‌كردند، حالا مي‌گويند كه از احياي آن حمايت مي‌كنند و همزمان تلاش‌هاي خودشان را براي تعامل با تهران در شرايطي كه در مورد باقي ماندن قدرت ايالات متحده در منطقه ترديد دارند، افزايش داده‌اند.» واشنگتن‌پست ادامه مي‌دهد: «تصور اوليه در ميان كشورهاي عرب خليج‌فارس كه ايالات متحده امريكا از آنها محافظت مي‌كند در دوران ترامپ كاملا محو شد. ترامپ ابتدا رهبران منطقه را دور خود جمع كرد، ولي به تدريج علاقه‌اش را به آنها از دست داد. [بدبيني به حمايت امريكا] در دوره بايدن بيش از پيش افزايش يافت.» عبدالخالق عبدالله، تحليلگر مسائل سياسي در امارات متحده عربي به واشنگتن پست مي‌گويد: «هر چند كشورهاي خليج [فارس] از دولت اوباما به دليل عدم مشورت درخصوص مفاد اوليه برجام رنجيده بودند، اما به دليل مشورت‌هاي منطقه‌اي گسترده دولت بايدن درخصوص مذاكرات احياي برجام تا حد زيادي نرم شده‌اند.» اين كارشناس در عين حال معتقد است كه تلاش براي تعامل با ايران، به خواست امريكا صورت نگرفته است. عبدالخالق عبدالله مي‌گويد: «تلاش براي تعامل با تهران، نتيجه فشار امريكا نيست، بلكه مساله‌اي است كه بدون توجه به وجود يا عدم توافق هسته‌اي، كشورهاي منطقه روي آن سرمايه‌گذاري كرده‌اند.» اين تحليلگر مسائل منطقه مي‌گويد: «ما ديگر از واشنگتن فرمانبري نمي‌كنيم.» واشنگتن‌پست به سخنراني هفته گذشته انور قرقاش، مشاور سياست خارجي رييس امارات متحده عربي اشاره مي‌كند كه در آن گفته بود: «تحريم به اندازه كافي در حال حاضر وجود دارد ... ما اميدواريم ايران به محيط جديدي كه كشورهاي منطقه تلاش مي‌كنند ايجاد كنند واكنش مثبت نشان دهد تا بتوان در مورد مسائل منطقه‌اي تعامل بيشتري انجام داد.» او معتقد است كه ايران مي‌تواند براي رسيدن به يك آتش‌بس در يمن بسيار مفيد باشد، هر چند كه تاكنون هيچ پيشرفت محسوسي در جهت اين هدف به دست نيامده است.
بازي دوگانه اماراتي
ميزباني محمد بن زايد، حاكم بالفعل امارات از نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل، كمتر از يك ماه بعد از ديدار بن زايد با رجب طيب اردوغان، اعزام وزير خارجه امارات به سوريه و سفر رييس دستگاه امنيتي اين كشور به تهران، نشان از سياست دوگانه امارات در منطقه است. امارات كه با امضاي توافق عادي‌سازي روابط با اسراييل عملا خشم فلسطينيان را به جان خود خريده است، همزمان تلاش مي‌كند كه براي توازن در سياست خارجي خود، با رقبا و دشمنان منطقه‌اي اسراييل وارد تعامل شود. آشتي امارات با تركيه، تلاش براي تعامل با تهران و نخستين سفر وزير خارجه امارات به سوريه بعد از ۱۰ سال، نشانه‌هايي از تلاش ابوظبي براي بازگرداندن موازنه به سياست خارجي‌اش در دوران پسا عادي‌سازي دارد.