هند، احياي حضور در افغانستان
محمدحسين بني‌اسدي
با ظهور مجدد طالبان در افغانستان، هند برخلاف برخي از كشورها سفارت و نمايندگي‌هاي خود در افغانستان را تعطيل و ديپلمات‌ها و كاركنان خود را به كشور فرا خواند ولي ظاهرا ارتباط خود را با طالبان از دست نداده است، به‌طوري‌كه شواهد گوياي اين است كه دهلي‌نو در حال بررسي بازگشايي سفارت خود در كابل است، وزارت خارجه هند تصور مي‌كند كه غيبت در كابل باعث ميشود فضا براي كشورهاي ديگر از جمله آنها كه با هند دشمني دارند، بيشتر باز ميشود لذا به دنبال ابتكاري است كه حضور سياسي خود را در افعانستان تجديد كند. حضور در كابل علاوه بر تلاش عملي براي تامين منافع هند ممكن است به ايجاد شكاف و فاصله بين برخي چهره‌ها يا جناح‌هاي طالبان با پاكستان نيز منجر شود . هند طي ۲۰ سال گذشته قريب ۳ ميليارد دلار در افغانستان هزينه كرده و نيروهاي انساني به ويژه مديران مياني دولت سابق را آموزش داده و هند را به مقصدي براي تحصيل، تجارت و بهداشت و درمان اتباع افغاني تبديل كرده است، لذا با خالي كردن حضور خود در اين كشور بيم آن دارد كه سرمايه‌گذاري‌هاي قبلي خود براي افغانستان نقش بر آب شود. اكنون هند كه دو كشور عمده همسايه يعني پاكستان را دشمن قسم خورده و چين را رقيب قدرتمند براي خود مي‌شمارد با ظهور طالبان، آن دو كشور را در افغانستان داراي دست بالاتر و عرصه را بر خود تنگ‌تر مي‌بيند. پاكستان با حمايت چين ميدان را بر دهلي‌نو در افغانستان سخت كرده است. هند گرچه در طول مرز طولاني با چين در سه جبهه شمالي، مركزي و شرقي با اين كشور داراي اختلاف ارضي و مرزي است ولي در حوزه اقتصادي به‌رغم برخي تنش‌هاي مرزي، شش كارنامه موفقيت‌آميزي رقم‌زده است...
به‌طوري‌كه در سال ۲۰۲۰ چين با ۱۶/۶ميليارد دلار سومين بازار صادراتي هند بعد از امريكا و امارات و اولين بازار وارداتي با ۵۷/۸ ميليار دلار را تشكيل داده است. چين و هند كه هر دو، ۶ توسعه اقتصادي را پيشه خود ساخته‌اند بعيد است كه از روي احساس اقتصاد را قرباني سياست و امنيت نمايند از اين رو گرچه هند به اتفاق امريكا، استراليا و ژاپن بلوك كواد را به هدف مقابله با چين تشكيل داده‌اند بعيد است كه چين به دنبال مقابله به مثل با هند در افغانستان برآيد و روابط را از فاز توسعه اقتصادي خارج كند. هند كه با سلطه طالبان ابتدا راه خود را بسته ديد اكنون ظاهرا روزنه اميدي براي حضور مجدد در كابل پيش روي خود مي‌بيند و نمي‌خواهد شاهد بر باد رفتن هزينه‌هاي ۲۰ ساله خود در دوران طالبان و نظاره‌گر جولان دادن پاكستان و درنهايت در معرض تهديد و خطر قراردادن منافع ملي خود باشد، لذا مي‌خواهد پند سعدي را آويزه گوش كند: «به راه باديه رفتن به از نشستن باطل/ اگر مراد نيابم به قدر وسع بكوشم» هند كه از طرف پاكستان امكان دسترسي به افغانستان را از دست داده تلاش داشت با سرمايه‌گذاري و فعال‌سازي بندر چابهار به راه مواصلاتي به افغانستان و آسياي ميانه دسترسي پيدا كند، با سقوط دولت اشرف غني خود را حاشيه‌نشين و منزوي مي‌پندارد، لذا به دنبال برون‌رفت از اين حالت انزوا و درصدد بازسازي ديپلماسي خود است و در اين وادي به همكاري و مساعدت و معاضدت ايران، روسيه و كشورهاي آسياي ميانه چشم دوخته است. هند از مسلط شدن طالبان در افغانستان دو نوع نگراني دارد، يكي باختن ميدان به دشمن ديرينه خود (پاكستان) و دوم متوجه شدن طالبان به كشمير و حمايت از اسلام‌گرايان در هند آن‌هم به تحريك پاكستان، حالت دوم خط قرمز هند به شمار مي‌رود، زيرا هند كه با چند جنبش تجزيه‌طلبانه در شمال و شمال شرق خود مواجه است، كشمير را به عنوان سر (Head) مي‌انگارد كه هرگونه تحولي در كشمير تاثير خود را بر ساير جنبش‌هاي تجزيه‌طلب از خالصتان در شمال تا ايالت‌هاي شمال شرق (آسام، ناگالند، ماني پور، تريپورا و ميزورام، بودولند، و...) تصور مي‌كند به نظر مي‌رسد هند به لحاظ اهميت افغانستان به‌شدت و به‌طور مستمر تحولات اين كشور را تعقيب مي‌كند و با صبر و بردباري و بدون حساسيت به دنبال ازسرگيري حضور خود در افغانستان است. هند به عنوان يكي از اقتصادهاي نوظهور كه در سازمان‌هاي منطقه‌اي و جهاني نيز نفوذ قابل‌توجهي دارد حضور خود را در افغانستان با مخالفت پاكستان مواجه مي‌بيند درحالي‌كه حضور هند به نفع افغانستان جهت ايجاد توازن در روابط خود با همسايگان محسوب مي‌گردد و در مجموع به نفع منطقه نيز هست تا از ابعاد امنيتي و رقابت‌هاي سياسي كاسته شود و كشورها از جمله هند و پاكستان در جهت تقويت حوزه‌هاي اقتصادي و مقابله با فقر، بيسوادي، خشكسالي، موادمخدر و جنايات سازمان‌يافته و تروريسم گام بردارند، در اين مسير مناسب است پاكستان نيز روابط خود را از فاز امنيتي خارج و در مسير همكاري‌هاي اقتصادي منطقه‌اي قرار دهد. با حضور مجدد ديپلماتيك هند در كابل محتمل است برخي چهره‌هاي معتدل، واقع‌گرا و عاقبت‌انديش طالبان به اين اقدام و ابتكار فعال شدن هند در افغانستان روي خوش نشان دهند و نسبت به خصومت‌هاي گذشته خود با هند تجديدنظر نمايند. باتوجه به جميع جهات، تشويق و ترفيع همكاري‌هاي اقتصادي در منطقه جنوب آسيا و مساعدت در جهت مقابله و مبارزه با مشكلات و معضلات مشترك منطقه، اقدامي در جهت خير عموم و منافع كل منطقه محسوب ميشود و حمايت جامعه جهاني را طلب مي‌كند.