سهم كُردها از مرگِ سرد در درياي مانش

بنفشه سام‌گيس

بختيار و سيروان، هر دو در يك روز جان دادند. كيلومترها دورتر از يكديگر؛ در دو منطقه جغرافيايي متفاوت، به دو شكل متفاوت، ولي هر دو در يك روز. بختيار، از سرما يخ زد، سيروان در دريا غرق شد. هر دو پناهجو بودند، هر دو ايراني بودند، هر دو كُرد بودند، هر دو جوان بودند؛ بختيار 25 ساله بود، سيروان 23 ساله بود. هر دو مي‌خواستند به زندگي بهتر برسند، هر دو با اين رويا پا در راه مسير جانفرساي پناهندگي گذاشتند كه به روزهاي بهتر برسند و هر دو، پيش از رسيدن به اين رويا؛ پيش از اينكه حتي سرانگشت دست‌شان، گرماي رخوت‌آور اين رويا را لمس كند، كيلومترها دورتر از عينيت اين رويا، جان دادند؛ يكي يخ زد، يكي غرق شد. 

بامداد سوم آذر -24 نوامبر- كه قايق بادي حامل سيروان و 26 پناهجو در موج‌هاي كوبنده آب‌هاي كانال مانش غرق شد و چشم‌هاي سيروان براي هميشه به روي‌آفتاب و دريا و آسمان و حيات بسته شد، كيلومترها دورتر، صدها پناهجو، پشت ديوارهايي از جنس سيم خاردار در مرز لهستان و بلاروس مقابل چشم‌هاي سرمازده صدها پناهجوي مثل سيروان، جسد يخ‌زده بختيار را پتوپيچ كردند تا به فعالان گروه‌هاي مدني بين‌المللي تحويل دهند. خبرگزاري‌هاي بين‌المللي گزارش داده بودند كه قاچاق برهايي كه شاهد غرق شدن قايق بادي حامل سيروان و 26 پناهجوي كُرد و افغان بودند، پس از لختي سكوت؛ آن محصول تكراري و هميشگي شوك و بهت آني، به راه خود ادامه دادند تا هرچه زودتر مسافراني از جنس سيروان و بختيار را به ساحل برسانند. جسد سيروان و آن 26 نفر ديگر را ماهيگيران پيدا كرده بودند؛ عصر روز چهارشنبه، حداقل 12 ساعت بعد از واژگوني قايق، وقتي جسدها، متورم از آب دريا، شناور بود و روي موج و در توفان آبراه، غلت مي‌خورد. همان ساعت‌ها، كيلومترها دورتر، پشت سيم خاردارهاي مرزي، جسد يخ‌زده بختيار از جلوي چشم هزاران زن و مرد پناهجوي در حال يخ زدن دور شد و گم شد و اميد، زنده بود و شاخه درختان در آتش مي‌سوخت تا مرگ، مثل گرگي گرسنه، برمد و دور شود. 
با وجود آنكه سازمان بين‌المللي مهاجرت IOM دو هفته قبل در آخرين گزارش از وضعيت پناهجويان در سال 2021 اعلام كرد كه طي 11 ماه گذشته سال ميلادي، 4470 پناهجو در مسيرهاي غيرقانوني جان خود را از دست داده‌اند و اين عدد به تنهايي معادل 10 درصد پناهجويان جانباخته در طول 7 سال گذشته است، مرگ سرنوشت همه پناهجويان نيست. طبق گزارش كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل، تا پايان سال 2020، تعداد كل افراد آواره و عازم مقاصد پناهندگي جهان، به 48 ميليون نفر افزايش يافته درحالي‌كه در طول 11 ماه گذشته، بيش از 4 ميليون نفر، در مسيرهاي زميني و دريايي «پناهجويي»، حركت خود را براي رسيدن به بهشت موعود آغاز كرده‌اند. 
خيلي از پناهجويان، موفق مي‌شوند در مسيرهاي صعب‌العبور دشت و كوهستان و جنگل و اقيانوس، با تحمل لحظه‌هايي كه بي‌شباهت به ثانيه‌هاي احتضار نيست، با سوگوار شدن براي مرگ خود درآن لحظه‌هاي مستمر و متناوب گرسنگي و سرما و خستگي كه انگار هيچ پاياني ندارد، حل شده در عذاب ده‌ها ساعت راهپيمايي زير سايه ترس از تير ماموران مرزي، بالاخره به مقصد برسند. مقصدي كه مثل درهاي بسته دژي با ديوارهاي سرو قامت، هيچ وصف عيان ندارد جز شنيده‌ها و اصلا با دل بستن به همين شنيده‌هاست كه سفر مرگ آغاز مي‌شود. 

سالي كه با مرگ به پايان مي‌رسد 
روزي كه خبر غرق شدن 27 پناهجو در آب‌هاي كانال مانش - آبراه دريايي بين كشور فرانسه و انگليس - منتشر شد، مسوولان نهادهاي بين‌المللي فعال در امور پناهندگان و مهاجران، اعلام كردند كه در ميان 27 جانباخته، 5 زن، سه كودك و يك زن باردار هم بوده اند. مسوولان نهادهاي بين‌المللي فعال در امور پناهندگان و مهاجران، اعلام كردند كه اين رخداد، به سبب تعداد جان‌باختگان، تلخ‌ترين اتفاق سال 2021 و بهت‌آورترين طي 7 سال گذشته بوده است. 
سه هفته بعد از اين حادثه تلخ، مقامات دولت فرانسه اعلام كردند كه از اين 27 نفر، 16 نفر كُرد ساكن در اقليم كردستان بوده‌اند. سيروان از همين‌ها بود؛ كُردهاي ساكن در اقليم كردستان؛ از ساكنان شهرستان سردشت؛ جوان 23 ساله كه سه ماه قبل؛ 27 شهريور، با سردشت و دشت‌هايش وداع كرد تا به بهشت موعود برسد؛ همان مقصد هميشگي زنان و مردان سردشتي؛ مقصد خانواده «ايران‌نژاد» كه روزهاي پاياني تابستان پارسال، در نيمه راه، طعمه موج‌ها شدند و پاييز را ديگر نديدند؛ مقصد رسول و شيوا و آنيتا و آرمين و آرتين كه تا ماه‌ها، دريا جسدش را هم پس نمي‌داد..... طبق اعلام نهادهاي بين‌المللي فعال در امور مهاجران و پناهندگان، طي سه سال گذشته و از سال 2018، گذر كاروان‌هاي قاچاق پناهجويان از آب‌هاي كانال مانش به مقصد انگلستان افزايش يافته است؛ مسيري كه در صورت آرام بودن هوا، حدود 6 ساعت طول مي‌كشد و البته تنها مسير مستقيم به سمت مقصد است. 
بنا به اعلام اين نهادها، در سال 2019، 1900 پناهجو، در سال 2020، 8438 پناهجو و در 11 ماه گذشته در سال 2021، 23 هزار پناهجو از آب‌هاي كانال مانش عبور كرده و به سواحل انگلستان رسيده‌اند درحالي‌كه آمار جانباختگان اين مسير غيرقانوني هم به تبع افزايش تعداد قايق‌هاي حامل پناهجويان در آب‌هاي كانال مانش، رو به افزايش است چنانكه در سال 2019، 5 پناهجو، در سال 2020، 9 پناهجو و در 11 ماه سال جاري ميلادي، 35 پناهجو در مسير آبي كانال مانش جان خود را از دست داده‌اند. 
طبق اعلام فعالان همكار با نهادهاي مدني حامي حقوق پناهندگان و مهاجران، طي دو ماه گذشته، در روزهاي پاياني هر هفته، روزانه حداقل بيش از 1100 پناهجو، سوار با قايق‌هاي بادي و ناامن خواسته‌اند كه از آب‌هاي كانال مانش به سواحل انگلستان برسند در‌حالي‌كه كمتر از نيمي از اين تعداد موفق به گريز از چشم گارد ساحلي و ماموران مرزي شده‌اند.  درحالي‌كه بنا به اعلام سازمان بين‌المللي مهاجرت IOM، اغلب پناهجويان عازم انگلستان، از كشورهاي منطقه خاورميانه، مديترانه شرقي و قاره آفريقا هستند، به نظر مي‌رسد شعله‌ور شدن جنگ در اقصي‌نقاط اين مناطق، مشكلات اقتصادي و ناتواني در تامين معيشت خانوار، تبعيض‌هاي طبقاتي و اقتصادي، اعمال محدوديت‌هاي سياسي و ممنوعيت‌هاي مذهبي توسط دولت‌ها براي پيروان برخي اديان و فرقه‌هاي مذهبي يا افزايش دستگيري‌ها و بازداشتي مخالفان دولت‌ها در اين مناطق از نيمكره جنوبي، عامل مهمي در افزايش تعداد پناهجويان خاورميانه، قاره آفريقا و مديترانه شرقي به مقصد اروپا طي سه سال گذشته باشد.  طبق آمار خبرگزاري‌هاي انگلستان، حدود 29 درصد از پناهجوياني كه بين ژانويه 2020 تا ژوئن 2021 به سواحل انگليس رسيده‌اند، اتباع ايران، حدود 20 درصد، اتباع عراق، حدود 11 درصد، اتباع سودان و سوريه بوده‌اند. طبق گزارش چند روز پيش اين خبرگزاري‌ها، بخش رصد مهاجرت دانشگاه آكسفورد اعلام كرده كه از مجموع بيش از 30 هزار پناهجويي كه در سال 2020 به انگلستان رسيدند، 4199 نفر، از اتباع ايران و باقي، از 14 كشور عراق، آلباني، اريتره، سودان، سوريه، افغانستان، پاكستان، هند، السالوادور، نيجريه، ويتنام، بنگلادش، چين و تركيه بودند.