هند، فرصتي براي منطقه
محمدحسين بني‌اسدي
هند به عنوان كشوري نوظهور با جمعيت ۱/۳ميليارد و مشهور به بزرگ‌ترين دموكراسي دنيا با توان اقتصادي و تكنولوژيكي و... خود فرصتي براي ادغام در منطقه جنوب و غرب آسيا و منتفع كردن اين منطقه از دستاوردها و مزاياي مفيد خود است . هند در سياست خارجي چند حوزه را به عنوان حوزه‌هاي در اولويت انتخاب كرده: ۱- همسايگان ۲- پنج كشور عضو دايم سازمان ملل 3- اتحاديه اروپا 4- كشورهاي نوظهور ازجمله برزيل و آفريقاي جنوبي در راس آن قرار گرفته‌اند . بديهي است همسايگان در اولويت سياست خارجي هند قرار دارند و براي تنظيم روابط با همسايگان، همسايه همسايه نيز از اولويت برخوردار است. هند در حوزه تامين انرژي و تامين منابع تسليحاتي و تكنولوژيكي خود نيز درصدد تنوع‌سازي منابع خود برآمده و در حوزه تئوريك سياسي نيز دچار دگرگوني و تكامل فكري شده است، «وزير خارجه فعلي هند آقاي سوبرامانيوم جايشانكار با تفسير تازه خود نسبت به سنت‌ها و اصول پايدار در سياست خارجي هند ازجمله مفاهيم عدم تعهد و استقلال استراتژيك كه به‌زعم وي دست و پاگير و مانع بيان آرزوهاي هند است ترديد ايجاد كرده و تفسير تازه‌اي از اين مفاهيم ارايه مي‌دهد كه با آمال هند به عنوان يك قدرت نوظهور در يك دنياي متفاوت سازگار باشد، به نظر وي ملتي كه آرزوي قدرت جهاني شدن را در سر مي‌پروراند نمي‌تواند با مرزهاي نا‌آرام و منطقه‌اي غيريكپارچه و فرصت‌هاي بهره‌برداري نشده كنار بيايد و فراتر از آن نمي‌تواند در يك دنياي در حال تغيير جزمي‌نگر باقي بماند.» هند نوظهور در سايه برنامه توسعه اقتصادي به مبادلات تجاري خود با دنيا اهميت خاصي قائل است در همين راستا در سال ۲۰۲۰ با صادرات ۲۹۱/۸ميليارد دلار و واردات ۳۹۴/۴ميليارد دلار كارنامه مبادلات تجاري ۶۸۶/۲ميليارد دلاري را از خود به جاي گذاشته است.
10 بازار صادرات عمده هند به قرار ذيل است:
۱- امريكا با ۵۷/۷ ميليارد دلار
۲- امارات با ۲۸/۸ ميليارد دلار
۳- چين با ۱۶/۶ميليارد دلار
۴- هنگ‌كنگ با ۱۰/۹ميليارد دلار
۵- سنگاپور با ۸/۹ميليارد دلار
۶- انگليس با ۸/۷ ميليارد دلار
۷- هلند با ۸/۳ميليارد دلار
۸- آلمان با ۸/۲۹ميليارد دلار
۹- بنگلادش با ۸/۲ ميليارد دلار
۱۰- نپال با۷/۱۶ ميليارد دلار
10 بازار عمده وارداتي هند نيز به قرار ذيل است:
۱- چين با ۵۷/۸ ميليارد دلار
۲- امريكا با ۳۰/۵ ميليارد دلار
۳- امارات با ۲۵/۸ميليارد دلار
۴- عربستان با ۲۳ ميليارد دلار
۵- عراق با ۱۹/۸ ميليارد دلار
۶- سوييس با ۱۴/۸ميليارد دلار
۷- هنگ‌كنگ با ۱۴/۶ميليارددلار
۸- كره‌جنوبي با ۱۳/۲ ميليارد دلار
۹- اندونزي با ۱۲/۸ميليارد دلار
۱۰- سنگاپور با ۱۲/۲ميليارد دلار
اين درحالي است كه مبادلات تجاري هند با برخي كشورهاي منطقه شامل جنوب آسيا، ايران، روسيه، آسياي ميانه و حوزه خزر نيز به قرار ذيل است:
۱- ايران: تجارت بين ايران و هند در سال ۲۰۲۰ به ۲/۲ ميليارد دلار كاهش يافت كه طي10سال گذشته به پايين‌ترين سطح رسيده است، سال قبل از آن ۴/۷ ميليارد بوده است.
۲- پاكستان: در همين سال مجموع تجارت هند با پاكستان به ۸۲۹/۹ ميليون دلار رسيد كه ۸۱۶ ميليون دلار صادرات هند و تنها ۱۳/۹ميليون را صادرات به هند تشكيل مي‌دهد.
۳- افغانستان: تجارت دو كشور به يك ميليارد دلار رسيد كه واردات هند از افغانستان را ۵۳۰ ميليون دلار تشكيل داد.
۴- روسيه: تجارت دوجانبه به۸/۱ميليارد دلار بالغ شد كه ۲/۶ ميليارد دلار واردات از روسيه و ۵/۴۸ ميليارد را صادرات هند تشكيل مي‌دهد.
۵- قزاقستان: قزاقستان به عنوان بزرگ‌ترين شريك تجاري هند در آسياي ميانه، درسال ۲۰۱۸ مجموع تجارت دوجانبه به۱/۲ ميليارد دلاررسيد كه ۲۴۲/۷ميليون دلار صادرات هند و ۹۵۴ميليون دلار واردات هند بود.
۶- ازبكستان: در سال ۲۰۱۹ مبادلات تجاري بين دو كشور به ۳۵۵ ميليون دلار رسيد.
۷- قرقيزستان: مبادلات به ۴۱/۸ ميليون دلارشامل ۴۰/۵ ميليون دلار صادرات هند و تنها ۱/۳ميليون دلار صادرات قرقيزستان.
۸- تركمنستان: مبادلات تجاري دوجانبه مجموعا ۳۷/۴ميليون دلار .
۹- تاجيكستان: تجارت دو كشور مجموعا به ۴۳ ميليون دلار رسيد.
۱۰- آذربايجان: مجموع تجارت ۵۸۳ ميليون دلار شامل واردات هند از آذربايجان ۴۵۳ ميليون دلار و صادرات هند ۱۲۶ ميليون دلار.
۱۱- ارمنستان: مجموع تجارت در سال ۲۰۱۹ به ۶۴/۸ميليون دلار شامل ۶۱/۳ميليون دلار صادرات هند و ۳/۴۹ميليون دلار واردات هند از ارمنستان.
۱۲- گرجستان: مبادلات دو كشور در سال ۲۰۱۷ به ۵۷ ميليون دلار بالغ شدكه ۴۸ ميليون دلار صادرات هند و ۹ ميليون دلار واردات هند از گرجستان بود.
با نگاهي به آمار ناچيز مبادلات تجاري هند با كشورهاي منطقه و از سوي ديگر پتانسيل و توانايي هند در تجارت با كشورهاي فرامنطقه‌اي، ضرورت تسهيل ادغام‌هند در منطقه و ايجاد سازمان همكاري منطقه‌اي با حضور هند و پاكستان بيش از هر زمان ديگري احساس مي‌شود.
دور كردن هند از منطقه به نفع عموم نيست، در نتيجه اين دوري، هند بازارهاي خود را در فرا منطقه جست‌وجو مي‌كند.در صورت عادي‌سازي روابط هند با پاكستان منطقه جنوب آسيا رونق مي‌گيرد و هند به بزرگ‌ترين شريك تجاري پاكستان بدل مي‌گردد. هند نوظهور با جمعيت ۱/۳ميلياردي فرصتي براي ادغام در منطقه دارد و جنوب آسيا نبايد در اثر سياست‌هاي هند‌هراسي پاكستان، از اين امتياز محروم شود.كشمير و خصومت‌هاي ۷۰ ساله شبه قاره نبايد اين منطقه را صحنه خصومت هميشگي كند و زندگي نسل‌هاي آينده را در آتش دشمني بسوزاند. منطقه جنوب آسيا دشمن‌هاي مشترك ديگري دارد كه فقر، بي‌سوادي، بي‌ثباتي، نا‌امني، تجزيه‌طلبي، فرقه‌گرايي، تندروي، افراط‌گرايي، بنيادگرايي، قاچاق مواد مخدر، جنايات سازمان يافته، مسابقه تسليحاتي و... از آن جمله‌اند. هند در پرتو دموكراسي پارلماني و قدرت اقتصادي و نظامي مصمم به حفظ حقوق و تامين منافع خود است ولي دور كردن هند از منطقه باعث محروميت منطقه از توان همكاري هند مي‌شود، در حالي كه هند با ادغام‌در منطقه به عنوان يك محور بزرگ اقتصادي، علمي و تكنولوژيك مي‌تواند همسايگان و كشورهاي منطقه را از اين امكانات خود بهره‌مند سازد. سد كردن راه هند در جنوب آسيا به زيان‌پاكستان نيز هست، همان‌گونه كه تحريك امنيتي هندنيز به نفع پاكستان نيست، رقابت مخرب و حمايت از تجزيه‌طلبي و فرقه‌گرايي عليه هند، شمشير دولبه‌اي است كه به ضرر پاكستان نيز تمام مي‌شود و تنها قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي را منتفع مي‌كند. كشورهاي منطقه بايد بدانند كه به علت هزينه بالا، زمان جنگ‌هاي نيابتي و حمايت از تجزيه‌طلبي سپري شده و اين ابزار خانمان‌سوز همه را در آتش قهر خود مي‌سوزاند.خصومت و استفاده ابزاري دوكشورپاكستان و هند از نيروهاي نيابتي هر دو كشور را با ضررهاي غير‌قابل جبراني مواجه مي‌كند و سپس حتي در صورت درگيري نظامي، درنهايت دو كشور را بر سر ميز مذاكره مي‌نشاند همان‌گونه كه بعد از جنگ۱۹۷۱ و تجزيه پاكستان سرانجام بر سر ميز مذاكره، پيمان آتش‌بس را امضا كردند. اكنون منطقه جنوب آسيا و غرب آسيا در آتش خصومت مي‌سوزند و به همين دليل سازمان‌هاي اقتصادي منطقه‌اي فعالي شكل نگرفته يا قادر به ايفاي نقش خود نشده‌اند و از سازمان اكو و سارك جز نامي باقي نمانده درحالي كه آسه آن و مركوسور و اتحاديه اروپا به دستاوردهاي بزرگي نائل شده‌اند. به نظر مي‌رسد اميدبستن مردم جنوب آسيا و غرب آسيا به پيمان شانگهاي و اوراسيا به عنوان نوشداروي پيشرفت متاسفانه تكيه به باد است. منطقه جنوب و غرب آسيا كه داراي پيوندهاي مشترك تاريخي و فرهنگي است نياز‌مند ساز و كاري منحصر به خود با محوريت و مديريت و ابتكارات خود است درحالي كه متاسفانه دچار تفرقه و بي‌برنامگي و چشم انتظار كشورهاي فرامنطقه است به اين اميد كه دستي از غيب برون آيد و كاري بكند. در صورت ادغام هند در منطقه، تجارت با پاكستان نيز افزايش مي‌يابد و هند به يكي از شركاي عمده تجاري پاكستان تبديل مي‌گردد. بديهي است ورود به فاز توسعه اقتصادي مستلزم دوري از فاز امنيتي است كه ريشه در خصومت تاريخي دارد . نیروی های عظیم انسانی دو کشورهند و پاکستان همراه با توان اقتصادی و نزدیکی جغرافیایی و کاهش هزینه حمل و نقل و فرهنگ مصرفی مشابه باعث هم افزایی و توجیه همکاری اقتصادی بین دو کشور می شود و دو کشور را به محور و ستون فقرات یک سازمان همکاری قدرتمند جدید بر ویرانه‌های سازمان اکو(ECO) در غرب آسیا و سارک(SARRC) در جنوب آسیا می کند طبعا در سایه این سازمان جدید مقتدر همکاری، دیگر کشورهای منطقه نیز از مزایای آن برخوردار می شوند. هر چه هند خود را با محدوديت در منطقه مواجه ببيند و راه اين كشور براي ادغام در منطقه با سد مقاومت مواجه شود به همان نسبت هند به ديگر نقاط جهان متوجه و متوسل مي‌شود و درنهايت منطقه جنوب و غرب آسيا از نتيجه همكاري محروم مي‌شود. ايجاب مي‌كند كه كشورهاي منطقه با اجماع و هماهنگي، ايجاد سازمان همكاري منطقه‌اي جديد اقتصادي را پايه‌ريزي كنند.