گفت‌وگو با كارگردانان بسته فيلم كوتاه «شام آخر» درباره مشكلات پخش فيلم كوتاه
ما را ببينيد!
تينا جلالي
چگونگي اكران و پخش يا به زبان ساده عرضه فيلم كوتاه به مخاطب يكي از بحث‌هاي قديمي و در عين حال مهم‌ترين معضل و از چالش‌هاي جدي اين نوع سينما به شمار مي‌رود، اگر پاي صحبت اكثر فيلمسازان كوتاه بنشينيد در وهله اول مهم‌ترين نگراني و دغدغه آنها چگونه ديده شدن فيلم‌شان توسط مخاطب است، آنها معتقدند وقتي محصول توليدي‌شان (حالا هر قدر هم كه از كيفيت مطلوب و درجه يكي برخوردار باشد) جايي براي ارايه به تماشاگران نداشته باشد و به مخاطب معرفي درستي نشود و به عبارتي صداي انديشه و تفكرشان شنيده نشود، انگيزه‌اي براي فعاليت آنها در اين حوزه باقي نمي‌ماند. از سوي ديگر وقتي فيلم كوتاه، محل جدي براي نمايش نداشته باشد از چرخه مناسب اقتصادي هم برخوردار نيست و دچار مشكلات عديده‌اي در توليد مي‌شود.همين مساله باعث شده براي بسياري از فيلمسازان توليد در اين عرصه به عنوان تمريني باشد براي يادگيري قواعد سينما و پلي باشد براي رسيدن به ساخت فيلم‌هاي بلند. اين در حالي است كه در دنيا از طريق فيلم كوتاه هم مخاطب جذب مي‌كنند و هم درآمدزايي لازم دارند. پس بيراه نيست بگوييم نمايش آثار كوتاه، حلقه مفقوده چرخه اين نوع فيلمسازي است كه نياز به تلاش‌هاي بسيار زياد و توجه جدي مسوولان كشور دارد.
جداي از اين بحث، چند سالي مي‌شود كه سامانه اينترنتي «وديو» در اقدامي نيكو، امكان تماشاي فيلم‌هاي كوتاه را براي مخاطبان فراهم مي‌كند و مسوولان آن تلاش مي‌كنند مخاطبان را در جريان مهم‌ترين و در عين حال بهترين ساخته‌هاي فيلم كوتاه قرار دهند. وقتي به اين سايت مراجعه مي‌كنيد با دريايي از آثار كوتاه مواجه مي‌شويد كه توسط فيلمسازان با تفكرات متفاوت در گونه‌هاي مختلف با مضامين متنوع ساخته شده، كارگردانان جواني كه در آثارشان انگيزه و عشق به سينما حرف اول را مي‌زند و مشاهده ساخته‌هاي‌شان مهم‌ترين نكته‌اي را كه به ذهن يادآوري مي‌كند اينكه قرار است آينده سينماي ايران با تفكرات اين جوان‌ها شكل بگيرد، پس چرا راه‌هاي گسترده‌تري براي ديده شدن اين فيلم‌ها نزد مخاطبان وجود ندارد؟ ما در گزارش پيش‌رو به بهانه بررسي پخش و اكران فيلم‌هاي كوتاه با كارگردانان بسته فيلم كوتاه «شام آخر» («كلاف» مليحه غلامزاده، «آخر هفته» آريو متوقع، «سرسام» به كارگرداني وحيد نامي و نويد نامي، «فشن» به كارگرداني فردين انصاري، «زوزه مرد» به كارگرداني رضا گميني) كه اين روزها در سايت «وديو» اكران آنلاين است، گفت‌وگو كرديم و نظرات‌شان را در اين باب جويا شديم كه پيش روي شماست.
درجشنواره فجر هم جايي نداريم
فيلم كوتاه «سرسام» توسط دو كارگردان با نام‌هاي نويد و وحيد نامي ساخته شده؛ نويد نامي درباره چگونگي اكران اين فيلم توضيح مي‌دهد: «سه سالي از ساخته شدن «سرسام» مي‌گذشت و در چند جشنواره داخلي همچون فيلم كوتاه و فجر فرصت نمايش پيدا كرديم، اما همان‌طور كه مي‌دانيد فيلم‌هاي كوتاه اكران محدودي دارند و مثل فيلم‌هاي سينمايي به شكل گسترده نمايش داده نمي‌شوند و مخاطبان مشخصي ندارند. از اين‌رو تصميم گرفتيم اين فيلم را در سايت «وديو» كه مخصوص فيلم كوتاه است، اكران كنيم كه به نظر من سايت بسيار كاربردي و كارسازي است، چراكه از هر نقطه از ايران مخاطبان مي‌توانند به تماشاي اين فيلم بنشينند و از آنجايي كه اين اكران به شكل اينترنتي انجام مي‌شود قابليت دسترسي براي همه مخاطبان را فراهم مي‌كند.»
نامي همچنين مي‌گويد: «اكران فيلم كوتاه بيشتر در جشنواره‌ها امكان‌پذير است، آن هم مختص فيلم كوتاه و از آنجايي كه مكان برگزاري اين رويدادها در تهران است معمولا فقط يكسري فيلمسازان مي‌توانند فيلم‌هاي كوتاه را ببينند و ما تماشاگران شهرستاني را از دست مي‌دهيم. از طرفي وقتي فيلم كوتاه در جشنواره فيلم فجر نمايش داده مي‌شود آنجا هم با بي‌مهري مواجه مي‌شود، چراكه معمولا فيلم‌هاي بلند جشنواره فجر در شهرستان‌ها نمايش دارد اما فيلم كوتاه اين فرصت را ندارد حتي تعداد سانس‌هاي نمايش اين فيلم‌ها در تهران هم محدود است. وقتي تمام اين شرايط را در نظر مي‌گيريم، مي‌بينيم كه اكران اينترنتي از همه اكران‌ها موثرتر است، چون با اين اكران امكان جذب مخاطبان را حتي از خارج از كشور هم داريم.»
فيلم «سرسام» در كنار فيلم‌هاي «كلاف»، «آخر هفته»، «فشن»، «زوزه مرد» در پكيجي تحت عنوان «شام آخر» در سايت «وديو» با استفاده از تصوير نقاشي مشهور لئوناردو داوينچي به نمايش درآمده است كه هم جذاب است و هم قابل توجه . در مورد چگونگي انتخاب اين نام و نقاشي از اين كارگردان مي‌پرسيم كه نامي مي‌گويد: «قرار بود نمايش فيلم ما همزمان با شب يلدا باشد و ما مي‌خواستيم از چنين اسمي استفاده كنيم ولي وقتي اين اتفاق نيفتاد با صحبت و بررسي‌هايي كه با ديگر همكاران در اين مجموعه داشتيم در يك توافق جمعي به عنوان و نقاشي «شام آخر» رسيديم كه هم نام نقاشي معروف، هم براي مخاطب جذاب است و هم راه موثري در تبليغات فيلم‌هاي كوتاه به شمار مي‌رود.»
مخاطبان عادت به تماشاي فيلم كوتاه ندارند
اما فردين انصاري، كارگردان فيلم كوتاه «فشن» مي‌گويد: «در كشورمان اكران فيلم كوتاه عموما به نمايش‌هاي جشنواره‌اي محدود مي‌شود و خصوصا با شيوع كرونا كه عادت سينما رفتن را بين مخاطبان كمرنگ كرده اكران آنلاين فيلم كوتاه به صورت سراسري در ديده شدن اين نوع سينما بسيار تاثيرگذار و سودمند است، چون وقتي فيلمي اكران آنلاين مي‌شود اين يعني فرصت نمايش در تمام شهر‌ها و حتي روستاها را فراهم مي‌كند و مخاطبان به راحتي از طريق اينترنت به تماشاي فيلم مي‌نشينند. متاسفانه ما در ايران شبكه تلويزيوني خاصي كه به پخش فيلم كوتاه اختصاص داده شود، نداريم و اگر هم فيلم كوتاهي از شبكه تلويزيوني پخش بشود بسيار كمرنگ است، از اين‌رو مخاطبان ما در كشور عادت به تماشاي فيلم كوتاه ندارند بر عكس كشورهاي اروپايي كه اگر اكران گسترده فيلم كوتاه ندارند، شبكه‌هاي تلويزيوني پخش فيلم كوتاه دارند كه مردم‌شان از طريق تلويزيون عادت به تماشاي فيلم كوتاه دارند.»
انصاري با بيان اينكه اكران فيلم كوتاه در گروه سينمايي هنر و تجربه اتفاق و جرقه بسيار خوبي بود و اين مسير شروع جدي و توفاني داشت، توضيح مي‌دهد: «خاطرم هست فيلم‌هاي روتوش و حيوان و... در يك پك به مخاطبان عرضه شدند و استقبال خوبي هم از جانب مخاطبان شد ولي رفته‌رفته اين هيجان و انگيزه كمرنگ شد و به لحاظ تبليغاتي، اختصاصي بودجه و فرهنگ‌سازي ديگر براي فيلم‌هاي كوتاه كاري صورت نگرفت. به اين نكته توجه كنيم كه فيلم كوتاه احتياج به بستر‌سازي لازم دارد تا مردم براي تماشا و ديدن از اين فيلم‌ها رغبت لازم داشته باشند. كرونا هم كه شيوع پيدا كرد به اكران سينماها ضربه بسيار زد ولي حسني كه داشت، اكران آنلاين جدي گرفته شد و در حال حاضر هم اكران آنلاين به جان سينماي كوتاه مي‌دمد و به زنده نگه داشتن اين سينما كمك موثري مي‌كند.»
كارگردان فيلم كوتاه «فشن» در عين حال تاكيد مي‌كند كه ذات فيلم كوتاه و بلند به سالن سينما و سرمايه‌گذاري در اين بخش مربوط مي‌شود.شما نگاه كنيد، ببينيد فيلم‌هاي بلند سينمايي ابتدا در سالن و بر پرده عريض نمايش داده مي‌شوند و بعد از اينكه تاريخ انقضاي آنها در سالن‌هاي سينما به سر رسيد آن وقت براي اكران آنلاين يا اينترنتي برنامه مفصل مي‌چينند و چه بسا در بخش آنلاين فروش و مخاطب بيشتري هم داشته باشند، آن زمان است كه اكران آنلاين دلچسب است. يعني زماني كه اكران آنلاين كاتاليزوري براي اكران گسترده سينماها باشد ولي از آنجايي كه فيلم كوتاه اساسا جايي روي پرده سينما ندارد و با شرايط بغرنج كرونايي فعلي، اكران آنلاين است كه به جذب بيننده آن كمك فراواني مي‌كند و باعث ديده شدن اين سينماي مظلوم ولي فرهيخته مي‌شود كه جاي بسي تشكر و قدرداني دارد.»
اكران آنلاين تنها راه عرضه فيلم كوتاه به مخاطب است
آريو متوقع، كارگردان فيلم كوتاه «آخر هفته» مي‌گويد: «وقتي كرونا شيوع پيدا كرد اكثر فيلمسازان فيلم كوتاه ناراحت بودند از اينكه شرايط بر فيلم كوتاه سخت‌تر شده، اگرچه درست مي‌گفتند ولي نظرم بر اين است كه سايت‌هاي اكران آنلاين به كمك اين سينما آمدند، چراكه هم باعث شناخته شدن فيلم كوتاه بين مردم و خانواده‌ها شدند و هم مردم راحت‌تر مي‌توانند به فيلم‌هاي مورد علاقه خود دسترسي داشته باشند و هم باعث ديده شدن فيلم كوتاه شدند پس از چند جهت اين شرايط به نفع فيلم كوتاه شد.»
او به صحبت‌هايش ادامه مي‌دهد: «در حال حاضر تنها راهي كه فيلم كوتاه براي عرضه و نمايش دارد، اكران آنلاين است و ما گزينه‌اي ديگري غير از آن در دسترس نداريم. يا اكران در جشنواره‌ها يا اكران آنلاين. به نظر من بايد اين فرصت را غنيمت بشمريم، چراكه به ديده شدن فيلم كوتاه كمك مي‌كند»
به گفته متوقع فيلمبرداري فيلم كوتاه «آخر هفته» مهر 98 انجام شد و در جشنواره‌هاي بين‌المللي مختلفي حضور داشته جوايزي هم دريافت كرده و داستان فيلمش درباره آخر هفته يك خانواده است.
فيلم كوتاه بايد مخاطبان زيادي داشته باشد
رضا گميني، كارگردان فيلم كوتاه «زوزه مرد» كه اين فيلمش در جشنواره موج كيش جايزه بهترين فيلمنامه، كارگرداني و بازيگر را برده، مي‌گويد: «پيش‌تر تجربه اكران آنلاين فيلم كوتاه «اندروفين» را روي سايت «وديو» داشتم و از چنين نحوه نمايش فيلمي با توجه به بازخوردهاي خوبي كه گرفتم و ارتباط گسترده‌اي كه فيلم با مخاطبان داشت بسيار راضي هستم به همين دليل فيلم كوتاه «زوزه مرد» را هم به همين شيوه نمايش دادم. متاسفانه ما در كشورمان نمايش آثار كوتاه نداريم، يعني فضايي مخصوص فيلم‌هاي خاص تجربي- هنري كوتاه كه در كشورهاي اروپايي و امريكايي طراحي شده در ايران وجود ندارد، از اين‌رو اكران‌هاي آنلاين و اينترنتي بهترين فرصت براي ديده شدن محصولات ماست و اين نمايش‌ها هم به مطرح شدن فيلم‌هاي كوتاه كمك مي‌كند و هم باعث تداوم فعاليت فيلمسازان اين حرفه مي‌شود.»
گميني در ادامه توضيح مي‌دهد كه «در چند سال گذشته تلاش‌هايي در گروه هنر و تجربه براي مخاطبان خاص شد، اما به دليل عدم وجود زيرساخت‌هاي كافي، معرفي و اجراي درست، اين طرح به سرانجام نرسيد، وقتي تعاملي براي ارتباط با كارگاه‌ها، دانشگاه‌ها آموزشگاه‌ها و مراكز هنري وجود نداشته باشد كه دانشجويان به تماشاي اين آثار بنشينند و اين فيلم‌ها به مخاطبان معرفي نشوند طرح عقيم مي‌ماند. واقعا مي‌گويم بعد از فيلم «ماهي و گربه» و «پرويز» فيلم موفقي به لحاظ جذب مخاطب در گروه هنر و تجربه نداشتيم .بله سينماداران فيلم‌هاي گروه هنر و تجربه را در سالن‌ها اكران مي‌كنند ولي فقط براي رفع تكليف وگرنه شما به تعداد سانس‌ها و نمايش فيلم‌هاي هنر و تجربه نگاه كنيد بي‌هيچ برنامه‌ريزي كه بيشتر مخاطبان را فراري مي‌دهد تا جذب كند.»
اين كارگردان كه از دغدغه‌هايش براي ما صحبت مي‌كند، مي‌گويد: «مثال ديگر مي‌زنم فيلم‌هاي «پوست» و «جنايت بي‌دقت» كه در سينماهاي مردمي اكران شدند كمترين غرابت را با سينماي گيشه دارد و اصلا جاي‌شان در سينماهاي هنر و تجربه است اما برعكس مي‌بينيم كه سازندگان اين فيلم‌ها، فيلم‌شان را در سرگروه‌هاي اصلي اكران مي‌كنند چرا؟ چون مي‌دانند اثر توليدي‌شان در گروه هنر و تجربه به نتيجه لازم نمي‌رسد و فيلم‌ها به مخاطبان خوب معرفي نمي‌شوند. پس نتيجه مي‌گيريم در چنين شرايطي اكران آنلاين كه در قالب وسيع‌تري با مخاطبان گسترده‌تري ارتباط برقرار مي‌كند، ارزش زيادي دارد. از آنجايي كه در جريان اكران فيلم‌ها در سايت آنلاين «وديو» هستم، مي‌دانم مسوول آن مخاطبان را رصد و در جهت معرفي فيلم‌ها به مخاطبان تلاش مي‌كنند.»
به اعتقاد گميني فيلم‌هاي كوتاه سليقه و انديشه فيلمسازان خود را معرفي مي‌كنند پس بايد مخاطبان عمده داشته باشند براي اينكه اين فيلمسازها، كارگردانان فرداي جشنواره فيلم فجر و سينماي بلند هستند و اين شرايط اكران آنلاين اين فيلم‌ها به ديده شدن بسيار كمك مي‌كند، چون مخاطبان گسترده‌اي از همه نقاط ايران جذب مي‌كند: «دوباره براي شما مثالي از گروه هنر و تجربه مي‌گويم، الان چند فيلم كوتاه در اين گروه نمايش دارد ولي دردآور است كه سانس‌هاي اين فيلم‌ها به خاطر نداشتن مخاطب مدام لغو مي‌شود، اصلا هم ايراد از كيفيت فيلم‌ها نيست كه حتي اگر مخاطب اين فيلم‌ها را ببيند خوشش هم مي‌آيد ولي مشكل از آنجا ناشي مي‌شود كه اين فيلم‌ها معرفي خوبي به مخاطبان نمي‌شوند كه من اين را به ضعف مديريتي بيشتر مي‌دانم تا هر چيز ديگر. چند وقت پيش با يكي از مديران شهرداري صحبت مي‌كردم به آنها گفتم چه اشكالي دارد چند تا از بيلبوردهاي شهر را به فيلم كوتاه اختصاص دهيد تا مردم با كاركرد فيلم كوتاه آشنا شوند؟ چرا نبايد فرهنگ تماشاي فيلم كوتاه بين مردم به وجود بيايد؟
در كشوري زندگي مي‌كنيم كه نود درصد فيلم‌هاي كوتاه با هزينه‌هاي شخصي فيلمسازان ساخته مي‌شود، اين روش در دنيا بي‌سابقه است. هيچ جاي دنيا از امريكا و اروپا گرفته تا بسياري از كشورهاي ديگر فيلمسازان فيلم‌هاي‌شان را از طريق دولت مي‌سازند ولي در ايران بچه‌هاي فيلم كوتاه خودشان دست به جيب مي‌شوند ولي متاسفانه هيچ حمايتي از آنها نمي‌شود و اين نگران‌كننده است.»
از قابليت فيلم كوتاه انيميشن غافل نباشيم
فيلم كلاف، انيميشني است كه در ميان چهار فيلم كوتاه ديگر با ساختار رئال در بسته «شام آخر» به مخاطب عرضه مي‌شود. مليحه غلامزاده، كارگردان اين فيلم انيميشن با اشاره به اينكه متاسفانه درك درستي از انيميشن در حوزه كوتاه نزد مخاطبان وجود ندارد و بسياري از مردم به قابليت‌هايي كه اين‌گونه از سينما در حوزه كوتاه دارد غافل هستند، مي‌گويد: «حتي در جشنواره فيلم كوتاه هم سانس‌هايي كه به انيميشن‌هاي كوتاه داده مي‌شود از سانس‌هاي فيلم‌هاي كوتاه ديگر مجزا هستند از اين جهت فيلم‌هاي انيميشن خوب توسط مخاطبان ديده نمي‌شود به نظرم اكران اين فيلم در سايت وديو فرصت مغتنم و خوبي است كه مخاطبان و علاقه‌مندان سينما در كنار چند فيلم كوتاه لايو اكشن اين فيلم انيميشن را هم ببينند و چنين بسته‌اي به ديده شدن همه آثار در كنار هم كمك مي‌كند و به نظر من اساسا اكران اينترنتي موقعيت بسيار خوب براي رصد شدن فيلم‌هاي كوتاه است.»