آنتوني بلينكن و سرگئي لاوروف روز جمعه در ژنو ديدار مي‌كنند
هراس امريكا
از باز شدن جعبه پاندوراي اوكراين
محمدحسين لطف‌الهي
در شرايطي كه ايالات‌متحده مرتبا درباره امكان حمله روسيه به اوكراين هشدار مي‌دهد، آنتوني بلينكن وزير خارجه امريكا روز جمعه در ژنو با سرگئي لاوروف، همتاي روس خود ديدار خواهد كرد.
ايالات‌متحده حضور بيش از 127 هزار نيروي نظامي روس در نزديكي مرزهاي اوكراين و همكاري‌هاي نظامي گسترده مسكو و بلاروس را نشانه‌اي از احتمال حمله نظامي روسيه به اوكراين مي‌داند و در مقابل كاخ كرملين نيز درحالي‌كه وزير خارجه امريكا براي ديدار با مقام‌هاي اوكرايني به كي‌يف سفر كرده، به واشنگتن هشدار مي‌دهد نبايد ارتش اوكراين را به سلاح‌هاي پيشرفته مجهز كند. در اين وضعيت كه تنش ميان مسكو و واشنگتن به صورت روزافزون بيشتر مي‌شود، وزراي خارجه دو كشور قرار است يكديگر را روز جمعه در ژنو سوييس ملاقات كنند تا بررسي كنند آيا هنوز راه‌حلي سياسي براي فروكاستن از سطح تنش‌ها وجود دارد يا نه.
وزارت دفاع اوكراين روز گذشته در گزارشي كه به نقل از منابع اطلاعاتي خود براي رسانه‌ها آماده كرده بود، اعلام داشت كه تعداد نيروهاي روسي مستقر در مرز با اوكراين حتي به نسبت ماه گذشته نيز افزايش يافته و كي‌يف نگران است با تكميل زيرساخت‌هاي لازم براي استقرار نظاميان، مسكو حمله نظامي خود را به اوكراين آغاز كند. براساس اين گزارش، در حال حاضر نزديك به 106 هزار نفر از پرسنل نيروي زميني روسيه در كنار تعدادي از پرسنل واحدهاي ديگر ارتش اين كشور كه مجموع آنها به بيش از 127 هزار نفر مي‌رسد در مرز با اوكراين مستقر هستند.
يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا روز گذشته در نشست توجيهي با خبرنگاران با اظهار نگراني بسيار از همكاري‌هاي نظامي روسيه و بلاروس به منظور آنچه از سوي مقام‌هاي اين دو كشور برگزاري تمرينات مشترك نظامي عنوان شده، گفت: «حركت بعضي از واحدهاي نظامي روسيه به سمت بلاروس كه در پوشش تمرينات نظامي مشترك صورت مي‌گيرد به‌شدت نگران‌كننده است. زمانبندي برگزاري اين تمرينات نيز قابل توجه است و اين نگراني را ايجاد مي‌كند كه روسيه مي‌خواهد با استقرار نيروهاي خود در بلاروس، حمله نظامي به اوكراين را از شمال آغاز كند.»
شهر كي‌يف، پايتخت اوكراين در شمال اين كشور قرار دارد و حمله نظامي از سمت بلاروس با توجه به عدم وجود موانع طبيعي و همچنين اطمينان مهاجمان از عدم مشاركت مستقيم ناتو و ايالات‌متحده در اين درگيري‌ها، مي‌تواند به سرعت به سقوط پايتخت و حكومت اوكراين ختم شود.
افزايش تنش‌ها ميان روسيه و غرب در حالي رخ مي‌دهد كه نزديك به يك هفته قبل، با به بن‌بست رسيدن گفت‌وگوها ميان مسكو، ناتو و ايالات‌متحده، اميدها به پيدا شدن راه‌حلي سياسي براي پايان دادن به بحران اوكراين تا حدود زيادي كاهش يافت. اصلي‌ترين خواسته روس‌ها در اين گفت‌وگوها، عدم توسعه ناتو به سوي شرق بود كه مقام‌هاي اروپايي و امريكايي از پذيرش آن سر باز زدند.
جنيفر ساكي، دبير مطبوعاتي كاخ سفيد سه‌شنبه شب در توصيف وضعيت اوكراين گفت: «ما اكنون در موقعيتي قرار داريم كه روسيه هر زمان اراده كند مي‌تواند حمله به اوكراين را آغاز كند.» در چنين شرايطي، آنتوني بلينكن روز سه‌شنبه عازم اوكراين شد. او روز چهارشنبه ديدارهايي با مقام‌هاي اوكرايني از جمله ولاديمير زلنسكي رييس‌جمهور اين كشور داشت و قرار است روز پنجشنبه به برلين و پس از آن روز جمعه به ژنو برود و در پايتخت سوييس با سرگئي لاوروف ديدار كند. يك مقام ارشد وزارت خارجه امريكا هدف از سفر آنتوني بلينكن به برلين را ديدار با مقام‌هاي آلمان، بريتانيا و فرانسه عنوان كرده تا واشنگتن و قدرت‌هاي اروپايي بر سر اعمال مجموعه‌اي از تحريم‌هاي جديد عليه روسيه در صورت حمله نظامي اين كشور به اوكراين به توافق برسند.وزراي خارجه امريكا و روسيه روز سه‌شنبه با يكديگر به صورت تلفني گفت‌وگو كرده بودند و لاوروف در اين تماس تلفني ضمن رد ادعاها درباره تصميم روسيه براي حمله به اوكراين خواستار پاسخ مكتوب و بند به بند امريكا به پيش‌نويس امنيتي ارايه‌شده از سوي مسكو شده بود.
وزير امور خارجه روسيه معتقد است «استاندارد دوگانه» در رفتارهاي ناتو و غرب يكي از علل اصلي تشديد تنش‌ها در منطقه شرق اروپاست. براساس بيانيه‌اي كه وزارت خارجه روسيه روز چهارشنبه 19 ژانويه منتشر كرد، لاوروف گفته است «اعضاي ناتو در حالي از روسيه مي‌خواهند كه نيروهاي نظامي خود را از نزديكي مرز اوكراين به پادگان‌ها بازگرداند كه همزمان مدعي هستند تحركات نظامي ناتو در مرز با روسيه جاي نگراني ندارد و اين يك مساله داخلي براي كشورهاي عضو ناتو است.»كارشناسان معتقدند هدف اصلي روسيه از افزايش فشارها بر اوكراين و استقرار نيروهاي نظامي در مرز با اين كشور حمله نظامي نيست بلكه روس‌ها مي‌خواهند از اين طريق امتيازات سياسي را از ناتو و ايالات متحده بگيرند. با اين وجود شرايط به نحوي پيش رفته است كه حالا هيچ‌يك از دو طرف (روسيه و غرب) حاضر به عقب‌نشيني از مواضع خود نيستند. راب‌لي، پژوهشگر سياست‌هاي دفاعي روسيه در كينگزكالج لندن در اين باره مي‌نويسد: «نمي‌توان دقيقا دريافت كه ولاديمير پوتين به چه چيزي فكر مي‌كند اما روسيه تقريبا يك ارتش كامل را از نظر تنوع نيروها در مرز با اوكراين و همچنين بلاروس مستقر كرده است. استقرار اين حجم از قواي نظامي از سوي روسيه در يك منطقه پس از فروپاشي شوروي بي‌سابقه بوده و اولتيماتوم‌هايي كه مقام‌هاي روسيه در خصوص احتمال ارايه پاسخ نظامي به تهديدهاي ناتو مي‌دهند ثابت مي‌كند در صورتي كه غرب حاضر به عقب‌نشيني در برخي حوزه‌ها نشود امكان دارد روسيه به دليل خدشه‌اي كه به اعتبارش وارد مي‌آيد خود را ناچار به استفاده از قواي نظامي ببيند. مسكو دريافته است كه بي‌عملي در شرايط كنوني، هزينه‌هاي سنگين‌تري از اقدام نظامي عليه اوكراين دارد.» به نوشته او، «غرب نبايد احتمال استفاده روسيه از گزينه نظامي عليه اوكراين را دست‌كم بگيرد؛ حتي اگر اين اتفاق در كوتاه‌مدت رخ ندهد.»
روند سياست‌گذاري‌ها و اقدامات در غرب نيز نشان مي‌دهد نه امريكا و نه اروپا تمايلي به تسليم شدن در برابر خواسته‌هاي روسيه و ارايه امتيازهاي سياسي به اين كشور ندارند و عقب‌نشيني در مساله اوكراين را برابر با «باز شدن جعبه پاندورا» مي‌دانند.آنتوني بلينكن، روز چهارشنبه در گفت‌وگو با پادكست pod save the world در اين خصوص گفت: «در امريكا بسياري از مردم مي‌پرسند چرا مساله اوكراين براي ما تا اين اندازه حائز اهميت است و چرا ما براي كشوري كه نصف كره زمين با ما فاصله دارد اينقدر نگران هستيم. پاسخ اين است كه مساله اساسا فراتر از اوكراين است. اگر روسيه بتواند از طريق اقدام نظامي در اوكراين به خواسته‌هاي خود دست پيدا كند، اين پيام را منتقل خواهد كرد كه مي‌توان مرزها را از طريق زور جابه‌جا كرد.» بلينكن افزود: «اگر ما چنين اجازه‌اي بدهيم، عملا در يك جعبه پاندوراي بزرگ را گشوده‌ايم كه تبعاتش تنها محدود به اوكراين نخواهد بود. ديگر كشورهاي خودكامه نيز به خود خواهند گفت ما هم مثل روسيه مي‌توانيم اين كار را بكنيم.»
وزير خارجه امريكا روز چهارشنبه نيز در نشستي خبري در اوكراين گفت: «ما در چند ماه گذشته درگير مسائل اوكراين بوده و از نزديك بر تحولات اين كشور متمركز شده‌ايم كه به علت افزايش بي‌سابقه نيروهاي روسيه در نزديكي مرز اوكراين بوده است. هيچ اقدام تحريك‌آميز و علتي براي اين افزايش نيرو وجود ندارد، جز اينكه ما شاهد حضور شمار قابل‌توجهي از نيروها هستيم و مي‌دانيم كه آنها براساس يك اعلام كوتاه، قصد دارند كه نيروهاي بيشتري هم در منطقه مستقر كنند. ما در اين وضع تلاش مي‌كنيم به روسيه دو مسير پيشنهاد كنيم. يكي از اين مسيرها ديپلماسي و گفت‌وگو است كه از طريق آن مي‌توان همه اختلافات را به شكلي مسالمت‌آميز حل‌وفصل كرد. صريح مي‌گويم كه اين مسير ارجح و مسوولانه است، اما اگر روسيه بخواهد به روند تهاجمي خود ادامه دهد، مسير ديگري هم وجود دارد كه آن مسير تقابل است كه عواقب خودش را خواهد داشت.»در ميانه اين تحولات، «ابراهيم كالين» سخنگوي رييس‌جمهور تركيه روز چهارشنبه گفت، به روساي جمهور روسيه و اوكراين پيشنهاد شده در تركيه با يكديگر ديدار كرده و اختلافات خود را به بحث بگذارند. با اين وجود با توجه به اينكه نقش‌هاي اصلي در بحران اخير، روسيه، ناتو و امريكا هستند، بعيد به نظر مي‌رسد كه ميانجي‌گري تركيه تاثير مهمي بگذارد.