دومين نشست كلاب روزنامه اعتماد با موضوع ژورناليسم مدرن برگزار شد.
در آغاز اين نشست مجازي، الياس حضرتي، مدير و صاحب امتياز مجموعه رسانه‌اي اعتماد به بيان خلاصه‌اي از نشست پيشين پرداخت و گفت: امروز ما روزنامه‌ها و رسانه‌هاي مستقل در تنگناي وحشتناكي قرار گرفته‌ايم. تصوير اين موضوع به اين شكل است كه در يك طرف رسانه‌هاي خارج از مرز قرار دارند كه نه به لحاظ مالي درگير مشكلات اقتصادي هستند و نه به لحاظ دستورالعمل، كنترل و مميزي مشكل دارند و نه به لحاظ اخلاقي.
در طرف ديگر رسانه‌هاي حكومتي هستند كه آنها هم نه به لحاظ اقتصادي مشكل دارند، نه به لحاظ مميزي مشكل دارند و نه اخلاق را رعايت مي‌كنند و به راحتي با آبروي افراد بازي مي‌كنند. در اين ميان رسانه‌هاي مستقل درگير هر سه عاملي هستند كه در بالا ذكر كردم. هم چكش قوه قضاييه، نهادهاي امنيتي و ارشاد و... بالاي سر آنهاست و هم از نظر اقتصادي مخصوصا در دوران كرونا درگير تنگناهاي خاص خود هستند و هم از نظر اخلاقي بسيار با احتياط برخورد مي‌كنند تا هيچ‌گاه با آبروي فردي بازي نشود. در واقع رسانه‌هاي خارجي و حكومتي داخلي مانند دو تيغه قيچي عمل مي‌كنند و اين روزها فضاي مجازي نيز جايگاه ويژه‌اي براي خود باز كرده است. من معتقدم امروزه روزنامه و رسانه‌هايي موفق خواهند بود كه از ابزارهاي جديد و خلاقيت و ابتكار عمل در ارايه مطالب و تحليل‌هاي خود بهره ببرند كه البته ما در «اعتماد» مشغول به همين امر هستيم و من از دوستان حاضر در اين نشست مي‌خواهم كه راهكار‌هاي خود را در زمينه هر چه موفق‌تر و تاثيرگذار‌تر بودن رسانه‌هاي مستقل ارايه دهند.
در ادامه، ماشاءالله شمس‌الواعظين، رييس انجمن صنفي روزنامه‌نگاران ايران به طرح موضوع پرداخت و گفت: به عنوان مقدمه مي‌خواهم يك سوال چند‌وجهي طرح كنم تا پاسخ به آن نقشه راه موضوعات مورد بحث را مشخص كند. رسانه و روزنامه يا همين كلاب‌هاوس كه ما در آن مشغول به گفت‌وگو هستيم يك ظرف است. امروزه روزنامه‌نگاري در جغرافيا نمي‌گنجد و بحث محل توليد و انتشار و توزيع پيام ديگر مطرح نيست، بلكه منطق پيام مهم است. در واقع مظروف از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و اينجا اين سوال مطرح است منظور از ژورناليسم مدرن ظرف مدرن است تا مظروف يا هر دو؟
پاسخ به اين سوال، وحدت موضوع را براي ما مشخص مي‌كند و بسيار مهم است.
بهروز بهزادي، مديرمسوول و سردبير روزنامه اعتماد در پاسخ به سوال مطرح شده توسط رييس انجمن صنفي روزنامه‌نگاران توضيح داد: زماني كه اين عنوان انتخاب شد متوجه اين موضوع بوديم كه روزنامه‌نگاري از نرم‌افزار و سخت‌افزار خاص خود برخوردار است و همان‌طور كه جناب شمس‌الواعظين مطرح كردند در واقع ظرف و مظروف در حرفه ما نقش كليدي دارد اما امروز به بحث در مورد مظروف بپردازيم تا بتوانيم نتيجه‌گيري خوبي هم داشته باشيم. در واقع همه ما كه امروز در اينجا جمع شديم و مشخصا خود من سير روزنامه‌نگاري از شيوه سنتي تا امروز كه در كلاب‌هاوس در كنار هم هستيم را طي كرده‌ايم. منظور از اين مبحث در واقع اين است كه چطور بتوانيم محتوا را مدرن كنيم؟
حسن نمك‌دوست، رييس انجمن صنفي روزنامه‌نگاران تهران در ادامه اين مبحث توضيح داد: به عقيده من ژورناليسم در قالب سنتي و مدرن مصداق پيدا نمي‌كند. به اين علت كه سرشت روزنامه‌نگاري اين است كه هر لحظه نو مي‌شود و ويژگي آن همين هر لحظه نو شدن است و بسيار پوياست. اين پديده كه هر لحظه در حال نو شدن است، نامش خبر است؛ «خبر هر دم نو مي‌شود»
خبر در واقع به زندگي روزمره مردم مي‌پردازد و زندگي روزمره مردم هم هر لحظه نو مي‌شود پس ذات خبر، نو شدن مدام است. اين سرشت كار ما متخصصان خبر است. در واقع سرشت كار ما بر بنيان خبر است. اگر مصاحبه‌اي انجام مي‌شود يا گفت‌وگويي شكل مي‌گيرد بر پايه خبري است كه دريافت كرده‌ايم. گزارشي كه نوشته مي‌شود بسط خبر است. مقاله‌اي كه به تحرير در مي‌آيد عمق بخشيدن به خبر است. در واقع از گذشته تا الان تغييري در اين ماهيت صورت نگرفته است. ما بايد راوي منصف، دقيق و بدون قضاوت خبر باشيم. خبر را مبناي تحليل قرار بدهيم نه برعكس. در ارايه خبر ضرب‌الاجل را درنظر داشته باشيم اما دقت را فداي آن نكنيم. مسووليت اجتماعي ما يعني ديدن كج‌رفتاري‌ها و پرداختن به آن تغييري نكرده است و به همين علت هم هست كه آزادي رسانه در دستور كار كشورهاي بسياري است. علت اينكه هميشه به دنبال آزادي بيان هستيم همين امر است.
بايد خبر از نظر و آگهي تفكيك شود. روزنامه‌نگار نبايد دروغ بگويد، جنگ و تبعيض و تحقير را به هيچ علتي توجيه نكند. در طول ساليان سخت‌افزار تغيير كرده و بهروز شده، اما اين تغيير در ماهيت شغلي ما تغييري ايجاد نكرده است. ما كماكان افرادي هستيم كه به جست‌وجوگري خبر و آگاهي‌بخشي مي‌پردازيم. با توجه به اينكه در هر مقطعي ژورناليسم از آخرين تكنولوژي‌هاي زمان خود بهره مي‌برد، بنده قائل به تفكيك سنتي و مدرن نيستم. درست است كه ما با چاپ شروع كرديم اما وقتي عكاسي آمد ما از روايت‌هاي فتوژورناليسم بهره برديم. وقتي تلفن آمد اتاق خبر تلفن هيرموندا پديد آمد و تحريريه آن تاسيس شد و براي مشتركان خود خبر پخش مي‌كرد همچنين موسيقي و وعظ و خطابه نيز پخش مي‌كرد حتي كلاس آموزش زبان داشت. بعد كه سينما آمد با پديده سينماي خبري روبه‌رو شديم. با آمدن راديو هم غوغايي برپا شد و هنوز هم ادامه دارد. تلويزيون هم همين‌طور، با آمدن ويديو، ويديوژوناليزم به وجود آمد و در نهايت با آمدن اينترنت و فضاي مجازي، روزنامه‌نگاري آنلاين و سايبر مطرح شد. مجموع اينها يعني سرشت و ماهيت و ارتباط تنگاتنگ با بهروز شدن به ما مي‌فهماند كه روزنامه‌نگاري پديده هميشه نو شونده‌اي است.
حميد ضيايي‌پرور، استاد دانشكده خبر و روزنامه‌نگار پيشكسوت به آسيب‌شناسي رسانه‌هاي مكتوب پرداخت و اذعان كرد: شاخص‌هاي آزادي مطبوعات و توليد محتواي رسانه در ايران در حد و اندازه استانداردهاي جهاني نيست ولي از نظر كمي ما يكي از بالاترين تعداد رسانه مكتوب و آنلاين هستيم. طبق آمار وزارت ارشاد نزديك به ۴۰ خبرگزاري در ايران مجوز گرفته‌اند كه گفته مي‌شود از مجموع خبرگزاري‌هاي اتحاديه اروپا بيشتر است يعني ما اسما رسانه زياد داريم. حدود ۱۱۵۰۰ رسانه مكتوب داريم كه از وزارت ارشاد مجوز گرفته‌اند. در واقع به لحاظ كمي در شرايط بسيار خوبي روي كاغذ هستيم اما به لحاظ كيفي درگير مشكلات متعدديم كه مهم‌ترين آن نبود مرجعيت رسانه در داخل كشور است.
در مورد اينكه چرا روزنامه‌نگاري مكتوب دچار ركود شده است بايد بگويم بسياري از اساتيد و كارشناسان روزنامه‌نگاري از دو دهه پيش گفته بودند كه روزنامه‌نگاري به شكل سنتي و مكتوب دچار تحولات بسياري خواهد شد كه بخش مهمي از آن جهاني است و علت آن رشد فضاي مجازي و استفاده از اينترنت است و همچنين رشد جنبش‌هاي محيط زيستي هم كه با استفاده از كاغذ و قطع درختان مخالف است بخش مهمي را به خود اختصاص داده است. در ادامه بي‌اعتمادي مردم به رسانه‌ها و روي آوردن به اخبار در فضاي مجازي هم تاثيرگذار بوده است. روزنامه‌نگاري ديجيتال در ايران شايد به ابتداي دهه ۸۰ و وبلاگ‌نويسي بازگردد و وبلاگ‌نويسان ايراني در جهان جزو برترين‌ها بودند و در واقع در سومين كشور جهان بودند و در حال حاضر ما در دوره شهروند خبرنگاري به‌سر مي‌بريم كه در واقع هر شخص خود يك رسانه است و ويژگي‌هاي ذاتي اين مدل عبارتند از: ۱-سرعت انتشار خبر كه امكان پرداختن به خبر حتي به صورت زنده را به ما مي‌دهد. ۲-حذف دروازه‌باني خبر كه اگر چه خبر خام به نظر مي‌رسد، اما چون كنترل و ويرايشي بر آن نيست مورد استقبال مردم قرار گرفته است.
۳- ابزارهاي دسترسي؛ امروز مردم اخبار را در بستر موبايل دريافت مي‌كنند و رسانه‌هايي مورد استقبال هستند كه از ابزارهاي جديد بهره ببرند.
۴- سفارشي شدن بسته‌هاي خبري كه به كاربر اين امكان را مي‌دهد كه فقط اخبار مورد علاقه خود را پيگيري كند.
۵- تنوع رسانه
۶- ساختار افقي رسانه‌ها
۷- قابليت جست‌وجو، ذخيره و بازپخش
۸- حذف زمان و مكان
۹- قابليت هايپر تكست شدن و هشتگ‌گذاري
۱۰- تعامل و قدرت فيدبك با توليدكنندگان محتوا
۱۱- حذف هزينه انتشار
۱۲- توزيع افقي اطلاعات
جميلـه كـديـور، روزنامه‌نگار، محقق و نويسنده پيشكسوت و صاحب‌امتياز انتشارات اميد ايرانيان در ادامه و در تاييد مباحث دكتر نمك‌دوست گفت: من هم قائل به روزنامه‌نگاري و مدرن و سنتي نيستم. هر كسي در زمان خود از آخرين ابزارهاي موجود استفاده كرده و در نتيجه هميشه در حال استفاده از روزنامه‌نگاري مدرن مقطع خود بوده و ترجيح بنده اين است كه از تايتل مبحث به عنوان روزنامه‌نگاري در عصر مدرن نام ببرم. تلقي بنده به صورت اجمالي از موضوع روزنامه‌نگاري در عصر مدرن تلفيقي از مباحثي است كه دوستان مطرح كردند و نمي‌توانيم جنبه‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري را از هم جدا كنيم و در واقع من مخالف اين جمله مك لوهان هستم كه رسانه يك پيام است، زيرا يك ديدگاه جبرگرايانه است و اصلا پيام درنظر گرفته نشده است. اما اگر بخواهم به روزنامه‌نگاري در عصر مدرن بپردازم به نظرم بايد اين ويژگي‌ها مورد توجه قرار گيرد:
۱- واقعيت‌محور باشد و اخلاق روزنامه‌نگاري مورد توجه باشد.
۲- استفاده از ابزار بهروز شده در روزنامه‌نگاري كه شامل ابزار مورد استفاده در توليد محتوا و توزيع خبر است (موزه روزنامه اطلاعات بهترين منبع براي پيگيري سير بهروز شدن روزنامه‌نگاري است).
۳-استفاده از روزنامه‌نگاراني خلاق، آموزش‌ديده، دغدغه‌مند و پويا و در يك كلام داراي ذهن مدرن.
۴- توليد محتوا و پيام از موارد مهمي است كه بايد به آن توجه داشت چه در بحث دقت در توليد خبر و گزارش و... و چه در مبحث سرعت توليد محتوا كه مي‌تواند بخش مميز يك رسانه نسبت به ديگران باشد.
۵- جلب اعتماد بين مردم
۶- بهره‌گيري از امكانات چند رسانه‌اي هم به ما در مورد روزنامه‌نگاري در عصر مدرن كمك فراواني مي‌كند، يعني داشتن بسته‌هاي خبري همزمان به صورت چاپ كاغذي و نسخه ديجيتال و بخش ويديو و... كه البته به اقتضاي فضاي مورد استفاده، محتوا هم مناسب‌سازي شود. استفاده از همين فضاي كلاب‌هاوس براي ارايه اخبار با حضور تهيه‌كنندگان آن مي‌تواند نقطه مميزه رسانه باشد كه مي‌توان در روزنامه اعتماد آن را شروع كرد. به اين مورد هم بايد توجه داشت كه نسل جوان روزنامه‌خوان نيست و براي جلب اين نسل بايد به پلتفرم‌هايي پرداخت كه مورد توجه آنهاست.
۷- در روزنامه‌نگاري در عصر مدرن مرز معنا ندارد و مخاطب در يك مرز جغرافيايي نمي‌گنجد و جهت جلب مخاطب بين‌المللي بايد تلاش كرد. به‌طور مثال با يك توييت به زبان‌هاي بين‌المللي يا يك اتاق در كلاب‌هاوس.
۸-توسعه ارتباط با مخاطب و استفاده از اين فرصت.
۹- تجزيه و تحليل داده‌ها (استفاده از ابزارهايي كه نشان مي‌دهد مخاطب به كدام نوع خبر توجه بيشتري داشته است).
۱۰- نقد، شفافيت و استقلال مالي
۱۱- دنيا به سمت عدم استفاده از كاغذ پيش مي‌رود كه اين مختص روزنامه‌نگاري نيست. در ادارات، بانك‌ها و مراكز مختلف استفاده از نامه‌نگاري ديجيتال باب شده است كه بايد در روزنامه‌نگاري هم به آن توجه داشت.
سعيد اركان‌زاده‌يزدي، نويسنده، روزنامه‌نگار و مديرمسوول مجله بازخورد هم به بيان مطالبي پرداخت كه در ادامه مي‌خوانيد؛ روزنامه‌نگاري مدرن فقط فرم مدرن نيست. روزنامه‌نگاري مدرن يعني روزنامه‌نگاري عقل‌مدار مبتني بر پايه حقايق و فكت‌ها كه نظارت بر افراد در قدرت و تاثيرگذار و مدافع حقوق مردم باشد و آنقدر استقلال و حرفه‌اي‌گري داشته باشد كه تا حد قابل قبولي وظايف خود را انجام دهد. نكته مهمي كه بايد به آن توجه داشت، اين است كه روزنامه‌نگاري با سياست آميخته شده، زيرا همواره در حال نقد و تحليل قدرت است. بسياري از مشكلات فعلي روزنامه‌نگاري در ايران، از خارج از حيطه روزنامه‌نگاري به آن تحميل شده در واقع براي حل مشكلات فعلي نياز است ابتدا افرادي كه به وجود آورنده آن بودند براي حل آن تلاش كنند. نظام رسانه‌اي ما انعكاسي هستند از وضعيت اجتماعي، سياسي و اقتصادي ما. امروز رسانه‌ها درگير مشكلاتي هستند كه خود باعث آن نبوده‌اند و نمي‌توان با استفاده از ابزار و تكنيك آن را حل كرد و كم‌كم به گرهي كور بدل شده و تنها راه‌حل موجود آزادي رسانه است در واقع ما بايد از نظام سياسي، آزادي رسانه را مطالبه كنيم. با توجه به تغييرات و پوست‌اندازي جامعه، روزنامه‌نگاري هم ناگزير به همراهي است و به عقيده بنده آينده روشني خواهد داشت در واقع بايد به نياز مخاطبان پاسخ دهد. در وضعيت فعلي، رسانه‌هاي رسمي مرجعيت خود را از دست داده‌اند و برآيند آن نظام رسانه‌اي ضعيفي است كه از نظر اقتصادي هم استقلال ندارد. به عنوان روزنامه‌نگار معتقدم در شرايط فعلي و با گره كوري كه با آن روبه‌رو هستيم تنها كاري كه مي‌توانيم انجام دهيم، اين است كه ما روزنامه‌نگاران حساسيت‌هاي حرفه‌اي خود را حفظ كنيم مثل جنگجويي كه شمشير خود را به خانه مي‌برد اما مراقب است كه زنگ نزند و گاهي آن را صيقل مي‌دهد. اتفاقي كه ما شاهد آن هستيم روزنامه‌نگاران حرفه‌اي كمي عقب نشسته‌اند و به جاي رسانه‌هاي رسمي به توليد محتواي مجازي و پادكستي مي‌پردازند با اين توضيح كه منظور رسانه‌هاي شخصي تك‌نفره نيست.
در پايان به عنوان روزنامه‌نگاري كه به نسل جوان‌تر تعلق دارد، مي‌خواهم به موردي اشاره كنم كه در مجله پيام امروز آذر ماه سال ۷۸ ديده‌ام. گزارش تصويري از استاد شمس‌الواعظين است كه نشان مي‌دهد همراه با تعدادي از روزنامه‌نگاران در حال رفتن به دادگاه رسانه هستند و ماشيني كه با آن در حال رفتن هستند خراب مي‌شود و همه پياده شده‌اند تا آن را هل بدهند با ذكر اين مطلب مي‌خواهم بگويم شايد روزنامه‌نگاران آن دوره معتقد بودند كه ماشيني را كه حتي آنها را به دادگاه و محبس مي‌برد بايد هل بدهند اما روزنامه‌نگاران امروز پياده مي‌شوند و منتظر مي‌مانند تا مشكل را خود راننده حل كند.
محمدجواد جوادي‌حصار، روزنامه‌نگار و فعال سياسي، اجتماعي ابراز كرد: يكي از مظاهر مدرنيته رسانه بود تا جايي كه از روزنامه به عنوان ركن چهارم دموكراسي نام برده مي‌شود. امروز ما در فرم و شكل رسانه تحولاتي بزرگ را شاهد هستيم، اما روزنامه كمتر مورد اقبال است و علت آن اين است كه حوزه اطلاع‌رساني از رسانه‌هاي مكتوب به رسانه‌هاي آزادتر از نظر حاكميتي منتقل شده است. به نظر من راه‌حل منطقي اين است كه ضمن پرداختن به شكل مدرن بايد به محتواي مدرن هم پرداخت. بدين معنا كه ارتباط اخبار با حقوق شهروندي و نسبت اجتماعي را مورد توجه قرار دهيم. بايد رسانه‌هاي مكتوب را به عنوان شاخص عيار خبر درنظر بگيريم تا در عصري كه هر موبايل يك رسانه است بتوان با رجوع به روزنامه‌ها از صحت و سقم اخبار با خبر بود و بدين شكل، رسانه‌هاي مكتوب هم به جايگاه گذشته خود باز مي‌گردند.
سعيد صفارايي، خبرنگار ايرنا درخصوص پرداختن به رسانه‌هاي مدرن گفت: ما (اليت جامعه رسانه) همواره در پذيرش پديده‌هاي جديد با مقاومت برخورد مي‌كنيم بدين صورت كه ابتدا با ناديده گرفتن سپس انكار و درنهايت پذيرش با اكراه مواجه مي‌شويم. پس از ورود هم مجذوب و غرق مي‌شويم و در اين ميان زمان را از دست مي‌دهيم.
به‌طور مثال تلگرام، بيشترين كاربر ايراني را دارد اما از امكانات آن در گذشته به خوبي استفاده نشد تا زماني كه استقبال مردم باعث توجه بيشتر خبرنگاران شد.
با توجه به نزديك شدن دوره متاژورنال جايگاه ظرف و مظروف تغيير خواهد كرد و ديگر پديده سانسور معنا نخواهد داشت، اما ما با موضوع جديدي به نام انحصارطلبي مواجه مي‌شويم كه نيازمند تفكر و پيدا كردن راه‌حل است.
در ادامه عباس عبدي، روزنامه‌نگار و تحليلگر سياسي، اجتماعي با بيان مثالي صحبت خود را شروع كرد و گفت: امروز هر قدر كه سرعت بالا رود كنترل هم از انسان گرفته مي‌شود به‌طور مثال ما از دوچرخه بدون گواهينامه هم مي‌توانيم استفاده كنيم اما خلبان هواپيما علاوه بر داشتن تخصص و تحصيلات از امكانات ديجيتال هم براي به پرواز در آوردن هواپيما بهره مي‌برد تا دچار مشكل نشود. برگرديم به سمت روزنامه‌نگاري؛ ۳۰ سال پيش خبر تا تهيه شود و مورد تاييد سردبير قرار گيرد و مراحل انتشار را پشت سر بگذارد زماني طولاني طي مي‌كرد و در اين ميان اگر ايرادي هم بود توسط خود خبرنگار يا مسوولان رسانه تصحيح مي‌شد يا حتي توسط دولت جلوي انتشار و پخش آن گرفته مي‌شد. اما امروز سرعت انتشار خبر بي‌نهايت است و به صورت تساعدي و آنلاين هم گسترش پيدا مي‌كند. محدوديت صفر است و گسترش آن صد است. در واقع مانند هواپيماي مافوق صوت با اين تفاوت كه البته بيشتر در ايران ديده مي‌شود يك شخص بدون گواهينامه هم به راندن آن مي‌پردازد و اين پارادوكس خطرناك است. حكومت اين خطر را گوشزد مي‌كند و دنبال محدود كردن است يعني مانند اينكه هواپيماي مافوق صوت را از حمل‌ونقل عمومي حذف كنيم اما بايد درنظر گرفت كه بايد مسير را هدفمند و قاعده‌مند كرد وگرنه دير يا زود در راه اين روزنامه‌نگاري مدرن ما ضربه مي‌خوريم و اين ضربه متوجه ضربه‌زنندگان نيست متوجه آنهايي است كه با سير پيشرفت جهاني و استانداردهاي آن همراه نيستند و اجازه نمي‌دهند با خودكنترلي دروني از گسترش اخبار نادرست با گستره انتشار نادرست گرفته شود و اين بحراني است كه با آن مواجه خواهيم شد.
مجيد رضاييان، روزنامه‌نگار و استاد دانشكده روزنامه‌نگاري نيز در اين مبحث گفت: پرسشي كه در نشست قبلي مطرح كردم نسبت مطالعات رسانه به مطالعات روزنامه‌نگاري بود و كدام يك بر ديگري اثرگذار است؟ روزنامه‌نگاري را نمي‌توان به سنتي و مدرن تقسيم كرد آنچه سنتي و مدرن است، رسانه است. در روزنامه‌نگاري V.R مخاطب با رويداد مواجه مي‌شود و در اين شرايط اين سوال پيش مي‌آيد كه پس جايگاه رسانه كجاست؟ در اين شرايط روزنامه‌نگاري عمقي‌تر خواهد شد و به جاي گسترش به عمق پرداخته مي‌شود.
سوال بعدي اين است كه آيا در آينده ژانرهاي جديدي به روزنامه‌نگاري افزوده خواهد شد؟ ما نه مي‌توانيم مطالعات روزنامه‌نگاري را ناديده بگيريم و نه گسترش وب را، پس بايد ميانه را درنظر بگيريم.
توليد محتوا براساس تصوير خواهد بود و در واقع ما وارد دنياي آنلاين حسي- تصويري مي‌شويم و به باور من روزنامه‌نگاري در ژانرهاي جديد متولد مي‌شود مثل روزنامه‌نگاري تحليلي و روزنامه‌نگاران جديد ما به جاي قلم بايد تدوينگر باشند.
در حال حاضر و با وب ۲ ديگر آزادي بيان اعطا كردني نيست و در واقع اين چالشي است براي حكومت‌ها در جهان، زيرا ديگر امكان محدود كردن وجود ندارد و اين امر در وب۳ گسترش هم پيدا مي‌كند و من اين امر را براي روزنامه‌نگاري مبارك مي‌دانم، چون روزنامه‌نگاران آثار مثبت آن را مي‌توانند استفاده كنند. موضوع مهم اين است كه به مهارت‌ها وفادار باشيم.
در جمع‌بندي مبحث ماشاءالله شمس‌الواعظين گفت: فرض كنيم امروز سال ۱۳۴۰ است و خبرنگار را به دنبال خبر مي‌فرستيم و تا ظهر تهيه خبر ادامه دارد و سپس تاييد دبير سرويس و سردبير و... و يك‌باره به سال ۱۴۰۱ برگرديم الان سوالي كه پيش مي‌آيد اين است كه آيا اين خبر نو است يا نه؟
در حال حاضر ظرف خبر ما بسيار پيشرفته است، اما آيا مي‌شود با ظرف پيشرفته و مظروف سنتي به ارايه خبر پرداخت؟ نتيجه چه مي‌شود؟ خبري كه با ظرف‌هاي مدرن مانند همين كلاب‌هاوس و بدون درنظر گرفتن عناصر چهارگانه خبر تهيه مي‌شود نتيجه‌اي جز بي‌اعتمادي مطلق نخواهد داشت و تاثيرگذاري بسيار كمي هم خواهند داشت پس بايد در توليد پيام هم مدرن شد و تغييرات، لازم و ضروري است.
در مقايسه‌اي بين روزنامه‌هاي ايران و كشورهايي نظير ژاپن تيراژ روزنامه‌هاي ما بسيار كمتر است، زيرا درگير معيوب بودن ظرف يا مظروف شده‌ايم. بايد علاوه بر عناصر چهارگانه خبر، به پيشينه خبر، گستره تاثيرگذاري‌خبر، واكنش‌هاي نسبت به خبر و درنهايت پيامدهاي خبر نيز توجه داشته باشيم تا اين ظرف و مظروف را مدرن كنيم و در بسته‌هاي خبري درنظر بگيريم تا بتوانيم بهترين محتوا را ارايه دهيم.
دكتر بهزادي در جمع‌بندي بيان كرد: مطالب بيان شده به صورت دايره‌المعارفي دراختيار قرار گرفت. هدف از بيان اين موضوعات اين است كه روزنامه‌نگاري راه خود را طي مي‌كند، اما هنوز برخي با ظرف‌هاي مدرن همراه نشده‌اند و اين نكته مهمي است.
الياس حضرتي در پايان بحث از همه حاضرين تشكر كرد و اعلام كرد در جلسات آينده به پيگيري موضوعات مطرح شده خواهيم پرداخت.