تروريست‌هاي داعش در مناطق خارج از كنترل دمشق
براي آزادي همراهان‌شان از زندان تلاش مي‌كنند
بازگشت ابرهاي سياه داعش در آسمان سوريه
شهاب شهسواري
پنج روز نبرد مرگبار در استان حسكه ميان شبه‌نظاميان كرد موسوم به نيروهاي دموكراتيك سوريه با نيروهاي داعش، زنگ خطر تازه‌اي از جان گرفتن اين گروه مخوف تروريستي در سوريه به صدا درآورده است. به نوشته رسانه‌ها بر اثر ۵ روز درگيري ميان نيروهاي دموكراتيك سوريه و داعش در زنداني در استان حسكه دست‌كم ۱۸۷ نفر كشته شده‌اند. به گفته سخنگوي نيروهاي دموكراتيك سوريه، فرهاد شامي در طول پنج روز درگيري ميان نيروهاي كرد و داعش در اين زندان دست‌كم ۱۶۰ مظنون به عضويت در داعش و ۲۷ نيروي كرد كشته شده‌اند. حمله به زندان الصناعه در استان حسكه سوريه، بار ديگر نگراني‌ها در مورد ظهور مجدد داعش در مناطق شرق سوريه و غرب عراق‌را شدت بخشيده است. در حالي كه مقام‌هاي ائتلاف موسوم به داعش مي‌گويند كه خطر ظهور مجدد داعش چندان زياد نيست، اما كارشناسان معتقدند كه حضور هزاران زنداني منتسب به داعش در زندان‌هاي شمال شرقي سوريه كه تحت كنترل حكومت مركزي نيست، فرصتي براي داعش ايجاد كرده است تا بار ديگر بتواند با حمله به اين زندان‌ها از ميان اين زندانيان عضوگيري كند. بخش عمده‌اي از اين زندانيان افراد غيرسوري هستند كه كشورهاي متبوع‌شان حاضر به پذيرش آنها در خاك خود نشده‌اند. اين زندانيان بي‌وطن طعمه‌اي جذاب براي عضوگيري مجدد داعش هستند. در حمله اخير داعش به زندان الصناعه در حالي كه ده‌ها نفر كشته و زخمي شدند و بسياري از زندانيان دوباره به سلول‌هاي آسيب‌ديده‌شان بازگردانده شدند، اما ده‌ها نفر از اعضاي داعش هم توانسته‌اند از زندان فرار كنند و دوباره به گروه تروريستي متبوع‌شان بپيوندند.
بر اساس گزارش‌ها، درگيري‌ها با داعش در حسكه زماني آغاز شد كه نيروهاي داعش دو خودروي بمب‌گذاري شده را در برابر دروازه‌هاي زندان الصناعه منفجر كردند. به نوشته رسانه‌ها اين زندان محل نگهداري تعداد زيادي از نيروهاي داعش و افراد خارجي بود كه مظنون به عضويت در اين گروه تروريستي هستند. مقام‌هاي ائتلاف ضد داعش مي‌گويند ساختمان زندان الصناعه به شدت بر اثر انفجار خودروهاي بمب‌گذاري شده آسيب ديده است. به نوشته واشنگتن‌پست نزديك به ۳۰۰۰ نفر در زندان الصناعه اسير هستند كه غالب آنها افرادي هستند كه در هفته‌هاي پاياني نبرد عليه داعش و تصرف آخرين نقاط تحت سلطه اين گروه تروريستي بازداشت شدند. نيروهاي داعش قصد داشتند با آزاد كردن تعداد زيادي از ياران خود از اين زندان بار ديگر بر تعداد نيروهاي خود بيفزايند. منطقه حسكه در شرق سوريه در طول سال‌هاي گذشته به دليل اينكه با حضور نيروهاي امريكايي تحت زعامت يك گروه شبه‌نظامي محلي، عمدتا از نيروهاي كرد اداره مي‌شود، از دسترس دولت مركزي سوريه خارج بوده است.
بعد از آغاز حمله داعش به زندان و تلاش براي آزادي زندانيان، نيروهاي دموكراتيك سوريه با حمايت امريكا وارد عمل شدند تا اين عمليات را خنثي كنند. به نوشته رسانه‌هاي امريكايي دولت امريكا با استفاده از هلي‌كوپترهاي تهاجمي و حملات هوايي براي پشتيباني از نيروهاي دموكراتيك سوريه وارد عمل شده است. نيروهاي كرد روز دوشنبه اعلام كردند كه كنترل بخش عمده‌اي از اين زندان را بازپس گرفته‌اند. با اين حال روز يكشنبه به گفته فرهاد شامي، سخنگوي نيروهاي دموكراتيك سوريه، شورشي‌هاي داعشي همچنان در بال شمالي زندان كه عمده زندانيان آن كودكان هستند، به مقاومت ادامه مي‌دهند.
سرنوشت فاجعه‌بار در انتظار كودكان رها شده
استمرار حضور زندانيان كودك در اين زندان خطرناك در منطقه فاقد حكومت شرق سوريه، با انتقادهاي گسترده‌اي از سوي گروه‌هاي حقوق بشري مواجه شده است. بسياري از اين كودكان داراي مليت‌هاي غيرسوري هستند و در طول ساليان گذشته گروه‌هاي حقوق بشري از دولت‌هاي متبوع اين كودكان خواسته بودند تا آنها را در خاك خود بپذيرند. لتا تايلر، مدير ضدتروريسم ديدبان حقوق بشر مي‌گويد: چنين اتفاقي در زندان‌هاي مملو از تروريست كاملا قابل پيش‌بيني و پيشگيري بود. بسيار از فعالان حقوق بشر معتقدند كه خون هر كدام از كودكان اسير در اين زندان كه ريخته شود، بخشي از مسووليت آن در كنار داعش بر عهده كشورهاي متبوع آنهاست كه حاضر به پذيرش آنها در خاك خود نشده‌اند. در گزارش ارديبهشت سال جاري كه گزارشگر ويژه سازمان ملل متحد از وضعيت نگهداري زندانيان در شمال شرقي سوريه منتشر شده بود، وضعيت نگهداري زندانيان را «معادل شكنجه» توصيف كرده بود. بر اساس اين گزارش وضعيت نگهداري كودكان در اين زندان‌ها غيرانساني و تحقيرآميز است. جمعيت فراتر از ظرفيت زندان، عدم دسترسي به نور خورشيد، سوءتغذيه و جراحت‌هاي درمان نشده، از جمله اتهاماتي بود كه اين گزارش سازمان ملل متحد به مسوولان زندان‌هاي تحت كنترل نيروهاي دموكراتيك سوريه تحت حمايت امريكا وارد كرده بود.
بيش از ۶۰۰ پسربچه و كودكان زير هجده سال در بال شرقي زندان الصناعه حضور دارند كه نيويورك‌تايمز به نقل از منابع محلي نوشته است داعشي‌ها از آنها به عنوان سپر انساني براي مقابله با پيشروي نيروهاي شبه‌نظامي كرد استفاده مي‌كنند. يونيسف مي‌گويد كه بيش از ۸۵۰ پسر نوجوان درون سلول‌هاي زندان الصناعه محبوس هستند كه تعدادي از آنها تنها دوازده سال دارند. به نوشته واشنگتن‌پست يك فايل صوتي از درون زندان كه در اختيار ديدبان حقوق بشر قرار داده شده، حاوي صداي پسر نوجواني است كه از درون زندان خواستار كمك شده است و مي‌گويد: «هيچ پزشكي اينجا نيست كه كمك كند … تعداد زيادي مرده جلوي من افتاده‌اند.» لتا تايلر از ديدبان حقوق بشر مي‌گويد: «اگر هر يك از اين پسران بميرند، خون آنها بر دستان كشورهاي متبوع‌شان است.» به نوشته نيويورك‌تايمز برآورد مي‌شود كه دست‌كم ۱۵۰ نوجوان خارجي در اين زندان محبوس باشند. برآورد مي‌شود كه بيش از ۱۰ هزار خارجي كه عمدتا زن و كودك هستند در زندان‌هاي شمال شرق سوريه تحت كنترل نيروهاي كرد با حمايت ايالات متحده امريكا نگهداري مي‌شوند.
اتهام‌زني دمشق به امريكا
در حالي كه شورش در زندان با حمله داعش در منطقه تحت كنترل نيروهاي تحت حمايت امريكا ادامه دارد، در دمشق امريكا متهم اصلي اين رويدادها معرفي مي‌شود. به گزارش خبرگزاري فارس، مصعب الحلبي، عضو پارلمان سوريه تاكيد كرد كه اطلاعات امريكا در حمله داعش به زندان الصناعه در شهر الحسكه در شمال شرق سوريه دست داشت. الحلبي تصريح كرد: «حمله به زنداني كه اعضاي سازمان داعش در آن مستقر هستند، با برنامه‌ريزي و سازماندهي اطلاعات واشنگتن و با هدف توجيه حضور نيروهاي امريكايي در منطقه انجام شده است به بهانه اينكه گروهك تروريستي داعش همچنان فعال و موجود و منطقه هنوز ملتهب است.»
خبرگزاري رسمي سوريه، سانا، نيز در گزارش‌هايي به شدت از عملكرد نظاميان امريكايي در شمال شرقي اين كشور انتقاد كرده است. اين خبرگزاري در گزارشي نوشته است: «نيروهاي اشغالگر امريكايي به تقويت پايگاه‌هاي خود در خاك سوريه ادامه دادند كه تانك‌ها، تجهيزات نظامي و اسلحه را از طريق گذرگاه غيرقانوني الوليد در حومه حسكه وارد كردند.» منابع محلي از حومه يعربيه به خبرنگار سانا گفتند: «كارواني متشكل از 66 كاميون متعلق به نيروهاي اشغالگر امريكا حامل تجهيزات نظامي، تسليحات، تانك‌ها، خودروهاي زرهي و تانك‌هاي مدرن براي حمايت از شبه‌نظاميان (قسد) است كه از طريق گذرگاه غيرقانوني الوليد وارد خاك سوريه شد.» اين خبرگزاري در گزارشي ديگر مي‌نويسد: «خبرنگار سانا در حسكه گفت كه هواپيما‌هاي اشغالگران امريكايي ساختمان رياست دانشگاه الفرات در حسكه را بمباران كردند كه موجب نابودي گاراژ خودروهاي آن شد. خبرنگار افزود كه هواپيما‌هاي اشغالگران امريكايي به بهانه تعقيب فراريان زندان الثانويه الصناعيه چند نقطه در مجاورت سيلوهاي مركز حبوب غوران‌را بمباران كردند.»
گشت‌زني مشترك سوريه و روسيه
در مرزهاي غربي
همزمان با تحولات در شرق سوريه، خبرگزاري اينترفكس گزارش داده است كه نيروي هوايي ارتش سوريه با حمايت نيروي هوايي روسيه گشت‌زني هوايي بر فراز مرزهاي غربي سوريه را آغاز كرده‌اند. خبرگزاري اينترفكس به نقل از منبعي در وزارت دفاع روسيه خبر داده است كه روسيه و سوريه قصد دارند اين گشت‌زني‌ها را به صورت مستمر ادامه دهند. به نوشته اين خبرگزاري مرزهاي جنوب غربي سوريه در جولان اشغالي هم در مسير گشت‌زني‌هاي هوايي نيروي هوايي سوريه با پشتيباني روس‌ها قرار دارد. مرزهاي قنيطره در جنوب غربي سوريه كه بلندي‌هاي اشغالي جولان در آن واقع شده در طول سال‌هاي اخير مسير حملات هوايي مستمر اسراييل به خاك سوريه به بهانه حمله به اهداف مرتبط با ايران و حزب‌الله لبنان بوده است. به نظر مي‌رسد حمايت روسيه از گشت‌زني جنگنده‌ها و بمب‌افكن‌هاي سوريه در اين منطقه حساس، پيامي از سوي مسكو به اسراييل براي توقف حملات به خاك سوريه باشد.