گشتي در جشنواره هنر‌هاي تجسمي فجر
نگاهي به سه بخش جنبي جشنواره
در چهاردهمين جشنواره هنر‌هاي تجسمي فجر، آثار متنوعي در بخش‌هاي جنبي نظامي گنجوي، كاتب و نكوداشت هنرمندان به نمايش درآمده است. حكيم نظامي گنجوي، شاعر و داستان‌سراي سده ششم هجري است كه از استادان مسلم زبان فارسي به شمار مي‌آيد. نظامي تا پايان قرن ششم هجري توانست شعر تمثيلي را در زبان فارسي به حد اعلاي تكامل برساند و در انتخاب كلمات مناسب و ايجاد تركيبات تازه و مضامين نو، توفيق فراوان داشت. هنرآنلاين در ادامه مي‌نويسد: از سال ۱۳۹۵ روز ۲۱ اسفند به نام روز بزرگداشت نظامي گنجوي در تقويم رسمي ايران ثبت شد، اما در سال‌هاي اخير كشور آذربايجان، نظامي را به عنوان شاعر ملي خود معرفي كرده و سال ۲۰۲۱ را به عنوان سال نظامي گنجوي نامگذاري كرد. با اين حال در ايران هنوز هيچ اقدام گسترده و عملي براي گراميداشت مقام اين شاعر پارسي‌گو و معرفي بيشتر او و آثارش به جوانان ايراني صورت نگرفته است. در اين ميان چهاردهمين جشنواره هنر‌هاي تجسمي فجر يك بخش جنبي را با عنوان نظامي گنجوي نامگذاري كرده است، اما آنچه در اين بخش ديده مي‌شود به هيچ‌وجه در حد شاعري چون نظامي نيست. با توجه به اينكه خلق آثار موضوعي نيازمند ايده‌پردازي و صرف زمان است، به نظر مي‌رسد هنرمندان شركت‌كننده در جشنواره تمايلي به شركت در اين بخش نداشته‌اند و ترجيح داده‌اند آثاري با موضوع آزاد را به جشنواره ارسال كنند. اگرچه آثاري كه با دعوت از هنرمندان در جشنواره به نمايش درآمده نيز مربوط به سال‌هاي گذشته است و براي اين رويداد خلق نشده‌اند، اما تعداد اندك آنها نشان مي‌دهد هنرمندان به ندرت سراغ منابع ادبي و به ويژه آثار نظامي گنجوي مي‌روندبه نظر مي‌رسد اگر اين بخش به شكل مناسبي در فراخوان معرفي شده و مانند بخش‌هاي رقابتي، براي آن جوايزي در نظر گرفته شده بود، مي‌توانست تاحدودي هنرمندان را به مطالعه آثار نظامي و خلق آثار هنري بر اساس آنها تشويق كند و به اين ترتيب قدم كوچكي براي پيوند ادبيات و هنر‌هاي تجسمي برداشته شود.حال در موسسه صبا جدا از نقوشي كه بر ديوار‌ها چاپ شده و برگرفته از آثار نظامي گنجوي است، آثار محدودي در ارتباط با اين موضوع ديده مي‌شود. حبيب‌الله فضائلي تابلو خوشنويسي ارايه كرده كه شعري از نظامي را به خط نستعليق نوشته است. امير طهماسبي در تابلوي نگارگري به نمايش يكي از داستان‌هاي نظامي پرداخته و پرستو سعيدي از مديوم تصويرگري براي روايت داستاني از نظامي استفاده كرده است. مينا صدري نيز تابلوي نگارگري پر جزيياتي را بر اساس آثار نظامي به وجود آورده است.يكي ديگر از بخش‌هاي جنبي چهاردهمين جشنواره هنر‌هاي تجسمي فجر به نكوداشت دو هنرمندي اختصاص دارد كه در ماه‌هاي اخير بر اثر ابتلا به كرونا درگذشته‌اند. اصغر كفشچيان مقدم، طراح، نقاش و هنرمند رسانه‌هاي جديد مهرماه ۱۴۰۰ و كامبيز درم‌بخش، كاريكاتوريست، طراح و گرافيست آبان ۱۴۰۰ دار فاني را وداع گفتند.به ياد كامبيز درم‌بخش آثاري از مجموعه «مينياتور‌هاي سياه» كه در گنجينه موزه هنر‌هاي معاصر تهران و حوزه هنري نگهداري مي‌شود به نمايش درآمده است. آثار اين مجموعه از سال ۱۳۵۲ و با توجه به شرايط روز جامعه خلق شده‌اند. در همه آنها با خطوط سياهي مواجه هستيم كه با سادگي روي كاغذ سفيد نشسته‌اند و جدا از كنتراست سياه و سفيد، موضوعات تلخ و دردناك را به زبان طنز بيان مي‌كنند.اما براي نكوداشت اصغر كفشچيان‌مقدم به جاي نمايش آثار او، چيدمان «قاف» اثر كريم الله‌خاني به نمايش درآمده است.الله‌خاني اين اثر را به روح اصغر كفشچيان‌مقدم تقديم و در آن به مفهوم «گسترده كردن» در علم رياضي توجه كرده است. در اين چيدمان قفس‌هاي فلزي را مي‌بينيم كه ديواره‌هاي آن باز شده و به اين ترتيب حجم مكعب به سطحي گسترده تبديل شده است. اين سطوح فلزي رنگارنگ كه ديگر امكان اسير كردن موجودي را ندارند از سقف آويزان شده‌اند و مخاطب در ميان اين فضاي لابيرنت مانند حركت مي‌كند.«كاتب» عنوان يكي ديگر از بخش‌هاي جنبي چهاردهمين جشنواره هنر‌هاي تجسمي فجر است كه به آثار خوشنويسي اختصاص دارد. اين بخش كيوريتورالت، توسط جمشيد حقيقت‌شناس و با استفاده از آثاري كه در گنجينه فرهنگستان هنر، موزه خوشنويسي و... وجود داشته، شكل گرفته است. آثار خوشنويسي كلاسيك در كنار بعضي از نمونه‌هاي نخستين نقاشي خط كه توسط هنرمندان پيشروي اين هنر در دهه‌هاي گذشته شكل گرفته است، در اين مجموعه ديده مي‌شود. ويژگي ديگر اين بخش آن است كه صرفا به نمايش تابلو‌ها اكتفا نشده و تلاش شده است ديوار‌ها نيز به عنوان بستر اين نمايش، پيوندي با آثار داشته باشند. طراحي نقوش گوناگون، حروف فارسي و خط كرسي، تصاويري از ابزار خوشنويسي و عكس‌هايي از كاتبان، روي ديوار‌ها نقش بسته است تا مخاطب را بيشتر با فضاي خوشنويسي درگير كند.تابلويي از فرامرز پيلارام كه بدون تاريخ است، اثري از رضا مافي مربوط به سال ۱۳۵۲، تابلوي نقاشي خط محمد احصايي متعلق به سال ۱۳۴۷ و اثري از حسين زنده‌رودي مربوط به سال۱۳۵۱ از جمله آثار اين مجموعه است. تابلويي از صداقت جباري ديده مي‌شود كه هنرمند بر زمينه تيره تابلو با حذف مقدار اضافي رنگ، حروف فارسي را خارج كرده و از صادق تبريزي تابلوي نقاشي به نمايش درآمده است كه نوشتار به شكلي موثر در آن ديده مي‌شود و حروف و كلمات توانسته‌اند فرم‌هايي را شكل دهند.علي اشرف صندوق‌بادي، مظفربيگي، حسين غلامي، حميدرضا قليچ‌خاني و كيخسرو خروش از جمله هنرمنداني هستند كه قطعات خط نستعليق از آنها به نمايش درآمده است. عبدالحكيم توانا و عبدالكاظم صادقا به خط ثلث و نسخ آياتي از قرآن را كتابت كرده‌اند و آثار خط نقاشي احمد محمدپور، محمدسعيد نقاشيان، اسدالله كياني، تهمورث بهادراني، مهدي سديفي و... در اين مجموعه ديده مي‌شود.