مقايسه سواد دانش‌آموزان در سال‌هاي اخير نسبت به قبل
حسام‌الدين پورثابت |تعريف سواد از گذشته تاكنون، تغييرات بسياري كرده. اخيرا چهارمين تعريف سواد توسط يونسكو به صورت رسمي اعلام شد.
ابتدا مروري كوتاه بر انواع تعاريف سواد:
۱) توانايي خواندن و نوشتن زبان مادري
۲) علاوه بر توانايي خواندن و نوشتن زبان مادري، توانايي استفاده از رايانه و دانستن يك زبان خارجي
۳) اضافه شدن ۱۲ نوع سواد
سواد عاطفي، سواد ارتباطي، سواد رسانه‌اي، سواد مالي، سواد تربيتي، سواد رايانه‌اي، سواد سلامتي، سواد انرژي، سواد نژادي، سواد بوم‌شناختي، سواد تحليلي و سواد علمي
۴) «يونسكو» در تعريف جديد، توانايي ايجاد تغيير Change را ملاك باسوادي قرار داده است. يعني شخصي با سواد تلقي مي‌شود كه بتواند با استفاده از آموخته‌هاي خود، تغييري در زندگي خود ايجاد كند. در واقع، اين تعريف مكمل تعاريف قبلي است.
تفكرات غالب مردم در كشور ما همچنان صرفا سواد علمي را تنها سواد قابل اعتنا مي‌دانند كه از نظر آنها اكثر دانش‌آموزان نسبت به قبل از سواد كمتري برخوردارند و حداقل‌هاي انتظار جامعه را از ديدگاه خودشان برآورده نمي‌كنند.
سند تحول بنيادين آموزش و پرورش با تبيين ساحت‌هاي مختلف، علاوه بر ساحت آموزشي، لزوم چندبعدي بودن را براي نظام تعليم و تربيت تكليف نموده. اما با هر متر و معياري، چه تعريف يونسكو، چه استنباط عوام و چه اسناد بالادستي آموزش و پرورش، اگر بخواهيم دانش‌آموزان چهار دهه اخير ايران را از نظر سواد مقايسه كنيم، اگرچه نياز به يك كار پژوهشي دارد، اما با كمي دقت خواهيم فهميد كه براي غالب دانش‌آموزان در همان سواد علمي كه سال‌ها بر آن تاكيد داشته‌ايم نيز افت محسوسي داشته‌ايم و در بيشتر موارد، همچنان به تعريف دوم هم نرسيده‌ايم. به لطف كرونا در ۲ سال اخير و رشد فزاينده ابزارهاي رسانه‌اي، شايد بتوان گفت سواد رايانه‌اي دانش‌آموزان تا اندازه‌اي رشد داشته. البته نبايد آسيب‌هاي ناشي از آن و لزوم تشخيص منابع سره از ناسره را ناديده گرفت.
اگر تعريف ۱۰ سواد باقي‌مانده را به صورت پرسشي مطرح كرده و كمي دقت كنيم، فاصله زياد نسل حاضر با دهه‌هاي قبل به راحتي قابل لمس است.
توانايي برقراري روابط عاطفي با خانواده و دوستان (سواد عاطفي)
توانايي برقراري ارتباط مناسب با ديگران و آداب اجتماعي (سواد ارتباطي)
توانايي مديريت مالي خانواده (سواد مالي)
توانايي تشخيص اعتبار رسانه‌ها (سواد رسانه‌اي)
توانايي تربيت فرزندان به نحو شايسته (سواد تربيتي)
دانستن اطلاعات تغذيه سالم و داشتن يك برنامه فعاليت بدني منظم (سواد سلامتي)
شناخت نژادها براساس احترام (سواد نژادي)
دانش حفاظت محيط‌زيست (سواد بوم‌شناختي)
توانايي شناخت، ارزيابي و تحليل منطقي (سواد تحليلي)
توانايي مديريت مصرف انرژي (سواد انرژي)
در پايان بايد گفت، تقويت سوادهاي چندگانه مذكور و تبديل آن به رفتار (change) نه فقط وظيفه آموزش و پرورش، بلكه تمامي نهادهاي مرتبط فرهنگي، آموزشي و به ويژه همراهي اوليا مي‌باشد و رسيدن به حداقل اين سواد، نياز به عزم ملي دارد.
مسوول سازمان معلمان خراسان رضوي