هشت واقعيت جدي درباره حمله پوتين به اوكراين
چرا امريكا قبل از هر اقدامي عليه روسيه، بايد به واقعيات توجه كند
رابرت رايش
ما بايد هر كاري از دست‌مان برمي‌آيد، براي مهار پيشروي و خشونت‌طلبي ولاديمير پوتين در اوكراين صورت دهيم. اما در عين حال بايد چشمان‌مان را نيز باز كنيم و به هزينه‌هاي اقدامات‌مان توجه داشته باشيم. اقتصاد را نمي‌توان از سياست جدا كرد و هيچ‌كدام از اين دو از تاريخ مجزا نيستند. در ذيل به 8 واقعيت قابل توجه در اين خصوص مي‌پردازم:
1- آيا تحريم‌هاي اقتصادي كه عليه روسيه اعمال شده، مي‌تواند مانع از اين شود كه پوتين كل اوكراين را به تصرف خود درآورد؟ خير. اين تحريم‌ها تراكنش‌ها و مبالادت مالي روسيه در سطح جهان را با مشكل مواجه خواهد كرد اما اقتصاد روسيه را فلج نمي‌كند. در سال 2014 و پس از اينكه روسيه شبه‌جزيره كريمه را به خاك خود ضميمه كرد، امريكا و متحدانش تحريم‌هايي را عليه روسيه به اجرا گذاشتند كه به‌طور موقت روند رشد اقتصاد روسيه را كند كرد اما روسيه به سرعت توانست راه‌حلي براي اين مشكل بيابد. از آن زمان تاكنون، روسيه گام‌هايي براي كاهش وابستگي به بدهي‌ها و سرمايه‌گذاري خارجي برداشته است. معنايش اين است كه تحريم‌هاي مشابه عليه روسيه، آثار به مراتب كمتري به دنبال خواهند داشت. علاوه بر اين، ظهور و رونق رمزارزها و ديگر دارايي‌هاي ديجيتال به روسيه اجازه داده تا تراكنش‌هاي مالي با بانك‌ها را دور بزند و تراكنش‌هاي بانكي روسيه دقيقا موضوعي است كه هدف تحريم‌ها قرار داشت. خلاصه اينكه تحريم‌هايي كه در گذشته عليه روسيه اعمال شده به علاوه تحريم‌هاي جديدي كه قرار است عليه اين كشور اعمال شود تنها ممكن است چند درصد از توليد ناخالص داخلي روسيه بكاهد اما اقتصاد روسيه را با مشكل مواجه نمي‌كند.
2- چه نوع تحريم‌هايي حقيقتا به روسيه آسيب مي‌زنند؟ تحريم صادرات نفت و گاز روسيه آسيب شديدي به روسيه وارد مي‌آورد. روسيه 10 ميليون بشكه نفت در روز توليد مي‌كند كه برابر با 10 درصد تقاضاي بازارهاي جهاني است. اين كشور در توليد نفت بعد از امريكا و عربستان سعودي در رده سوم جهان قرار دارد. روسيه بعد از امريكا دومين توليد‌كننده بزرگ گاز در جهان است.
3- پس چرا غرب نفت و گاز روسيه را تحريم نمي‌كند؟ دليلش اين است كه تحريم نفت و گاز روسيه به‌شدت به مصرف‌كنندگان اروپايي و همچنين امريكا آسيب وارد مي‌كند. تحريم نفت و گاز روسيه قيمت حامل‌هاي انرژي را افزايش داده و موجب افزايش بيشتر تورم در امريكا مي‌شود. همين حالا هم نرخ تورم در امريكا هفت و نيم درصد است كه در 40 سال اخير سابقه نداشته است. البته امريكا واردات نفت و گاز بسيار اندكي از روسيه دارد اما از آنجايي‌كه بازار نفت و گاز، جهاني هستند بنابراين هرگونه كمبود در ميزان عرضه كه باعث افزايش قميت در يك قسمت جهان بشود، تاثيرات مشابهي بر ديگر نقاط جهان نيز خواهد داشت. همين حالا قيمت نفت در امريكا به مرز 100 دلار رسيده است. اين در حالي است كه قيمت نفت در سال گذشته، 65 دلار بود. قيمت بنزين در پمپ‌بنزين‌ها 3 دلار و 53 سنت است. براي بسياري از امريكايي‌ها، قيمت بنزين يكي از شاخص‌هاي مهمي است كه ميزان تورم را نشان مي‌دهد. البته بزرگ‌ترين برنده اين افزايش قيمت‌ها در امريكا، كمپاني‌هاي نفتي نظير هاليبرتون، شلومبرگر و اكسيدنتال پتروليوم هستند.
4- آيا اعمال تحريم‌هاي قدرت، قدرت پوتين در داخل روسيه را تضعيف خواهد كرد؟ ممكن است. اما اين تحريم‌ها مي‌توانند نتيجه عكس نيز داشته باشند و ممكن است پوتين را وادار كنند كه ظن و ترديدش نسبت به غرب شديد‌تر شده و حتي رويكرد ملي‌گرايانه‌تري را در پيش بگيرد. تحريم‌هاي سخت امريكا عليه روسيه ممكن است باعث كاهش شديد ارزش روبل شود. به اين ترتيب مردم روسيه مجبور خواهند شد پول پيشتري براي تهيه غذا و پوشاك پرداخت كنند و پس‌اندازهاي آنها در بانك‌هاي روسي نيز دچار افت ارزش خواهند شد. اما اينها مي‌تواند انگيزه‌هايي براي مردم روسيه ايجاد كند تا حمايت‌شان را از پوتين افزايش دهند.
5- آيا بايد مراقب تبعات ديگري در عرصه سياست خارجي نيز باشيم؟ بله. در كل بايد مراقب چين باشيم. نگراني‌هاي روسيه درباره چين موجب شده اين كشورها رويكردشان را در قبال چين تغيير دهند. در چنين شرايطي يك ائتلاف قدرتمند ميان دو قدرت تماميت‌خواه جهان مي‌تواند بسيار خطرناك باشد.
6- مسائل مرتبط به سياست داخلي امريكا چه مي‌شوند؟ معمولا وقتي كه بحراني در عرصه سياست خارجي رخ مي‌دهد، رسانه‌ها كمتر به مسائل داخلي توجه مي‌كنند و به اين ترتيب جنبش‌هاي اصلاح‌گرايانه نيز تضعيف مي‌شوند. حمله پوتين به اوكراين همين حال هم برخي از مباحث داخلي در امريكا نظير حق راي، اصلاحات مرتبط به فيلي‌باستر را به حاشيه رانده است. اگر وضعيت اوكراين به يك جنگ همه‌جانبه و بزرگ تبديل شود، بايد فاتحه همه برنامه‌هاي اصلاح‌گرايانه در امريكا را خواند. نخستين جنگ جهاني مهر پاياني بر دوران ترقي جهان زد. جنگ جهاني دوم نيز برنامه‌هاي رفاهي فرانكلين روزولت را پايان داد و جنگ ويتنام را نيز اجراي طرح «جامعه بزرگ» ليندون جانسون متوقف كرد. علاوه بر اين، جنگ و تهديد جنگ، افزايش هزينه‌هاي نظامي را مشروعيت بخشيده و بروكراسي نظاميان را در كشور مستقر مي‌كند. همين حالا هم امريكا سالانه 776 ميليارد دلار هزينه نظامي دارد كه 10 برابر بيشتر از هزينه‌هاي نظامي 10 كشور قدرتمند دنياست. جنگ همچنين سود و منفعت زيادي براي شركت‌ها و صنايع فعال در توليد تسليحات به همراه خواهد داشت. جنگ باعث مي‌شود كه افكار عمومي به شكست‌هاي سياسي در داخل كشور توجهي نكنند. جنگ عراق و افغانستان توجه مردم امريكا را از مشكلات داخلي اين كشور منحرف كرد.
7- آيا تحريم روسيه مي‌تواند منجر به در گرفتن جنگي حقيقي بين مسكو و غرب شود؟ بعيد است. امريكا هيچ تمايلي ندارد كه هموطنانش براي دفاع از اوكراين جانش را از دست بدهد. اساسا خيلي از امريكايي‌ها نمي‌دانند اوكراين كجاي جهان واقع شده چه برسد به اينكه فكر كنند كه منافع ملي‌شاه در دفاع از اوكراين نهفته است. روسيه و امريكا هيچ‌كدام تمايلي ندارند يك رويارويي هسته‌اي هر دو طرف را نابود كند. البته‌هايي در خصوص بحران‌هاي بين‌المللي نظير بحران اوكراين، همواره بايد خطر از كنترل خارج شده را در نظر گرفت. روسيه و امريكا از زرادخانه‌هاي عظيم هسته‌اي برخوردار هستند. اگر يكي از اين بمب‌هاي هسته‌اي به اشتباه شليك شود چه؟ يا اينكه چه مي‌شود اگر روسيه حمله‌اي سايبري را عليه امريكا اجرا كند همه آسيب‌هاي بسيار بزرگي به تاسيسات امريكا، زيرساخت‌هاي ارتباطي، بانك‌ها، بيمارستان‌ها و شبكه‌هاي حمل و نقل وارد كند؟ اگر روسيه نيروهاي روسيه، سربازان ناتو كه در امتداد مرزهاي اوكراين مستقر هستند را تهديد كنند، چه خواهد شد؟ در چنين شرايطي، آيا امريكا دست به اعزام نيروي زميني به اوكراين خواهد كرد؟ آنها كه در جنگ‌هاي زميني و هوايي شركت داشته‌اند، مي‌دانند كه جنگ خود جهنم است. نسل‌هاي بعدي معمولا تمايل دارند جنگ را فراموش كنند. در آستانه درگرفتن جنگ جهاني اول، بسياري از امريكا و بريتانيا سخن از پيروزي و جنگي عظيم به ميان مي‌آوردند چون تعداد بسيار كمي جنگ واقعي را به ياد داشتند. امروز، اكثر امريكايي‌ها هيچ تجربه مستقيمي از جنگ ندارند. جنگ عراق و افغانستان براي امريكايي‌ها انتزاعي است. آنها حتي خاطرات جنگ ويتنام را نيز را فراموش كرده‌اند.
8- پوتين حقيقتا به دنبال چيست؟ هدف پوتين صرفا دور نگه داشتن اوكراين از ناتو نيست چراكه ناتو مهم‌ترين نگراني پوتين نيست. به هر حال كشورهايي نظير مجارستان و لهستان به ناتو پيوسته‌اند اما به روشي اداره مي‌شوند كه بيشتر به شيوه حكمراني روس‌ها شباهت دارد تا شيوه حكمراني دموكراسي‌هاي غربي. ترس اصلي پوتين، پيشروي ليبرال دموكراسي است كه براي رهبران تماميت‌خواه و مستبدي مثل او تهديدي مستقيم محسوب مي‌شود. چه اينكه ليبرال دموكراسي بود كه ترامپ را نيز سرنگون كرد. پوتين مي‌خواهد ليبرال دموكراسي را از روسيه دور كند. مسلما ابزارهاي پوتين براي دور نگه داشتن دموكراسي‌هاي ليبرال صرفا حمله به اوكراين نيست. او براي رسيدن به هدفش، بايد با بنزين ريختن بر آتش ملي‌گرايي نژادپرستانه در اروپايي غربي، در جوامع اروپايي شكاف ايجاد كند و در اين زمينه، ترامپ و ترامپيسم همچنان مهم‌ترين متحدان پوتين باقي خواهند ماند.
وزير كار اسبق امريكا، استاد دانشگاه بركلي
ترجمه: آرمين منتظري