توافق روسيه و اوكراين براي گفت‌وگو در مرز بلاروس
حال و روز ايرانيان در اوكراين
وزارت علوم: آماده پذيرش دانشجويان ايراني دانشگاه‌هاي اوكراين هستيم
محمدحسين لطف‌الهي
چهارمين روز جنگ نيز براي روس‌ها روز پيروي نبود؛ جنگ شهري و مقاومت گسترده نيروهاي اوكرايني در خاركيف ادامه دارد، با اعمال تحريم‌هاي گسترده عليه روسيه و قطع دسترسي تعدادي از مهم‌ترين بانك‌هاي اين كشور به سوييفت موافقت شده است و روند كند پيشروي نيروهاي روسيه در خاك اوكراين باعث شده نگراني‌هاي زيادي در مسكو درخصوص ادامه جنگ به وجود آيد.
براي ارتش روسيه كه حساب ويژه‌اي روي فروپاشي سريع ارتش اوكراين و عدم مقاومت جدي و كارآمد از سوي اوكرايني‌ها حساب ويژه‌اي باز كرده بود، در پايان روز دوم مشخص شد كه با ادامه شيوه فعلي احتمال تسخير كي‌يف، خاركيف و ساير شهرهاي بزرگ وجود ندارد و آنها براي تسخير اين نقاط كليدي مجبور به تغيير روش هستند. بر همين اساس بود كه در روز سوم نبرد، روس‌ها حجم زيادي از سلاح‌هاي سنگين نظير توپ‌هاي 240 ميلي‌متري و 203 ميلي‌متري را به خاك اوكراين منتقل كردند، حجم بمباران‌ها افزايش قابل توجهي يافت، بمباران مناطق مسكوني در دستور كار نيروهاي روس قرار گرفت و روس‌ها تمام ظرفيت‌هاي نظامي خود در غرب را به كار گرفتند تا بتوانند به يك پيروزي سريع در جنگ اوكراين دست پيدا كنند.
در روز يكشنبه، نيروهاي روس موفق شدند وارد شهر خاركيف، بزرگ‌ترين شهر اوكراين شوند. اين اما به معناي پايان مقاومت ارتش اوكراين در اين منطقه نبود. براساس گزارش خبرنگار خبرگزاري فرانسه، بلافاصله پس از ورود نيروهاي روسيه به شهر، رويكرد اوكرايني‌ها به جنگ شهري تغيير يافت و تبادل آتش ميان نيروهاي دو طرف در خيابان‌هاي خاركيف ادامه پيدا كرد. در كي‌يف نيز هجوم نيروهاي روسيه ادامه دارد و صداي آژير خطر در كي‌يف به صورت مداوم شنيده مي‌شود. بعدازظهر روز يكشنبه مقام‌هاي اوكرايني مدعي شدند كه توانسته‌اند خاركيف را پس بگيرند و اخراج نيروهاي روس از اين شهر ادامه دارد. اولگ سينگوبوف، فرماندار منطقه، گفت «خاركيف تحت كنترل كامل ما است» و «عمليات پاكسازي دشمنان در شهر» در حال انجام است. هنوز هيچ منبع مستقلي اين خبر را تاييد نكرده است.
روسيه از هدف قرار دادن زيرساخت‌ها در حوزه انرژي هم به عنوان يكي ديگر از ابزارها براي شكستن مقاومت اوكراين استفاده مي‌كند. مقام‌هاي اوكرايني مي‌گويند روسيه در ادامه حمله نظامي خود به خاك اين كشور، تاسيسات نفت و گاز را در چند نقطه اوكراين هدف گرفته است. بنا به گزارش آژانس دولتي اوكراين، يك پايانه نفتي در واسيلكيف در جنوب غربي كيف مورد اصابت موشك قرار گرفت و دچار حريق شده است. تصاوير ويديويي انفجارها و شعله‌هاي بزرگ و برخاستن دود سياه از اين مجتمع نفتي را نشان مي‌دهند. همچنين گزارش شده است كه نيروهاي روسي يك خط لوله گاز طبيعي را در نزديكي خاركيف در شمال شرق اوكراين منفجر كرده‌اند. تصاوير منتشره ابر سياه قارچي شكل را نشان مي‌دهد كه از محل انفجار متصاعد مي‌شود. اپراتور خط لوله گاز اوكراين گفته است كه ترانزيت گاز روسيه به اروپا از طريق اوكراين به‌طور عادي ادامه دارد و مانع جدي در اين انتقال ايجاد نشده است. در سوي مقابل جدايي‌طلبان تحت حمايت روسيه در شرق استان لوهانسك نيز گفته‌اند يك موشك متعلق به ارتش اوكراين يك پايانه نفتي در شهر روونكي را منفجر كرده است.
ترساندن اوكرايني‌ها از حمله هسته‌اي ديگر ابزار روس‌هاست. ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه در چهارمين روز از حمله كشورش به اوكراين اعلام كرد كه به دنبال تنش با كشورهاي غربي دستور داده تا نيروهاي «بازدارنده هسته‌اي» روسيه به حالت آماده‌باش در‌آيند. به دنبال دستور روز يكشنبه «ولاديمير پوتين» رييس‌جمهور روسيه به آماده‌باش نيروهاي بازدارنده اتمي روسيه، سفير امريكا در سازمان ملل متحد واكنش نشان داد. سفير امريكا در سازمان ملل در اين زمينه گفت: «تصميم پوتين براي آماده شدن نيروهاي بازدارنده اتمي، درگيري را به‌طور غيرقابل پذيرشي تشديد مي‌كند.»
آغاز مسير ديپلماسي براي پايان جنگ؟
همزمان با اين تحولات، ولوديمير زلنسكي رييس‌جمهور اوكراين پيشنهاد روسيه براي برگزاري مذاكرات صلح در بلاروس را رد كرد و گفت ترجيح مي‌دهد در يك مكان بي‌طرف با مقام‌هاي روس ديدار كند نه در كشوري كه آشكارا از تجاوز نظامي روسيه به اوكراين حمايت مي‌كند. زلنسكي همچنين روسيه را به حمله به غيرنظاميان متهم كرد و اقدامات روسيه در كي‌يف و ساير مناطق اوكراين را «نسل‌كشي» خواند. رييس‌جمهور اوكراين همچنين تاكيد كرد كه كشورش از روسيه در ديوان بين‌المللي دادگستري در لاهه شكايت خواهد كرد.
ساعاتي بعد اما اخبار متفاوتي از اوكراين منتشر شد. ابتدا روزنامه كي‌يف اينديپندنت از پذيرش مذاكره ازسوي دولت اوكراين خبر داد و پس از آن مقام‌هاي دولتي اوكراين اعلام كردند كي‌يف تحت شرايطي حاضر به گفت‌وگو با مسكو در مرز با بلاروس شده است. كي‌يف اينديپندنت نوشت: «در طول مكالمه تلفني روساي جمهور اوكراين و بلاروس، ولوديمير زلنسكي پذيرفت كه هيات اوكرايني با تضمين امنيتي الكساندر لوكاشنكو با هيات روسي در مرز بلاروس و در نزديكي رودخانه پريپيات بدون هيچ پيش‌شرطي ديدار و گفت‌وگو كند.» اولگا توكاريوك خبرنگار ارشد كي‌يف اينديپندنت نوشته است كه «زلنسكي جزو اين هيات مذاكره‌كننده نخواهد بود.»
تلاش غرب براي حمايت سياسي و نظامي از اوكراين
چند مقام اتحاديه اروپا روز يكشنبه از آغاز روند تحويل تجهيزات و مهمات نظامي به اوكراين در سطح «چشمگير» خبر دادند. بنا به همين گزارش‌ها برخي از اين تحهيزات و مهمات روز شنبه تحويل اوكراين داده شد و قرار است روز يكشنبه نيز اين روند ادامه يابد. آلمان نيز در چرخشي چشمگير، تصميم به ارسال 1000 قبضه سلاح ضدزره و 500 موشك دوش‌پرتاب دفاع هوايي «استينگر» به اوكراين گرفته است. اولاف شولتس، صدراعظم آلمان نيز براي حصول اطمينان از اينكه اين تغيير موضع كشورش مورد توجه قرار گرفته، در توييتر نوشت: حمله روسيه به اوكراين نشانگر يك نقطه عطف است. اين وظيفه ماست كه تمام تلاش‌مان را براي حمايت از اوكراين در دفاع از خود در برابر تهاجم روسيه بكنيم. آلمان در پي شكست خود در جنگ جهاني دوم، سياستي مبني بر عدم صادرات سلاح به مناطق جنگي در پيش گرفته است. اين سياست بدين معناست كه كشورهايي كه تسليحات ساخت آلمان را دراختيار دارند نيز بايد براي ارسال آنها به كشورهاي درگير جنگ، از برلين مجوز بگيرند. اين سياست آلمان، مانع شده بود كه برخي از ديگر كشورها نيز بتوانند به اوكراين سلاح ارسال كنند، اما اكنون اين مساله نيز تغيير كرده است. دولت آلمان اعلام كرد كه با تحويل 400 آرپي‌جي از هلند و هويتزرهاي قديمي GDR از استوني به ارتش اوكراين موافقت كرده است.
صدراعظم آلمان طي سخنراني روز يكشنبه در پارلمان فدرال اين كشور (بوندستاگ)، حمله روسيه به اوكراين را محكوم كرد و خطاب به قانونگذاران گفت: «ما بايد در اين برهه نيازمندي شديد اوكراين، به اين كشور كمك كنيم.» به گزارش شبكه «دويچه وله»، اولاف شولتز سپس اظهارات تندي عليه ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه مطرح كرد و گفت: «پوتين يك جنگ تهاجمي عليه كي‌يف راه انداخت زيرا آزادي مردم اوكراين، رژيم سركوبگر وي را به چالش مي‌كشيد.» صدراعظم آلمان عمليات روسيه در اوكراين را «جنگ تهاجمي» و «جنگ پوتين» خواند و محكوم كرد. وي با دفاع از ارايه كمك‌هاي تسليحاتي آلمان به اوكراين افزود: «هيچ پاسخ محتمل ديگري در برابر تجاوزگري پوتين وجود نداشت. اين پوتين بود كه اين جنگ را انتخاب كرد و نه مردم روسيه به همين دليل ما بايد اين را جنگ پوتين بدانيم.» صدراعظم آلمان در ادامه اظهارات خود خطاب به رييس‌جمهور روسيه در پارلمان كشورش گفت: «ما از هر متر مربع از قلمرو متحدين خود دفاع مي‌كنيم و در اين خصوص جديت داريم. پوتين تلاش دارد امپراتوري روسيه را احيا كند و خواهان يك نظم جهاني جديد است.» اولاف شولتز صدراعظم آلمان خطاب به قانونگذاران بوندستاگ تاكيد كرد: «پوتين استفاده از نيروي نظامي را متوقف نخواهد كرد و اقداماتي كه ما انجام داده‌ايم به متحد كردن مواضع ما كمك خواهد كرد.» او در ادامه نشست پارلمان فدرال آلمان اعلام كرد كه دولت در پاسخ به «تهاجم روسيه به اوكراين»، هزينه‌ها و مخارج نظامي آلمان را افزايش خواهد داد. به گفته او، «ما بايد براي امنيت كشورمان و حفاظت از آزادي و دموكراسي، سرمايه‌گذاري بيشتري انجام دهيم.»
از طرفي كشورهاي غربي روز شنبه در اعتراض به تهاجم روسيه به اوكراين، تصميم به مسدود كردن دسترسي شماري از بانك‌هاي روسي به سيستم پرداخت بين‌المللي سوييفت گرفتند. سوييفت، شبكه پيام‌رساني امن بانكي كه پرداخت‌هاي بين‌المللي سريع را تسهيل مي‌كند، اعلام كرد در حال آماده شدن براي اجراي تحريم‌هاي تصويب شده عليه روسيه است. اين تصميم كه وزير دارايي فرانسه آن را به دليل آسيب‌هاي عظيمش به اقتصاد روسيه «سلاح هسته‌اي مالي» خوانده، مراودات بانك‌هاي روسي در جهان را بسيار دشوار مي‌سازد. پيش از روسيه تنها ايران و كره‌شمالي از اين شبكه بانكي محروم شده بودند. نام بانك‌هاي روسي كه قرار است از سوييفت اخراج شوند به طور عمومي اعلام نشده اما يك ديپلمات اتحاديه اروپا گفته است حدود ۷۰درصد از بازار بانكي روسيه تحت تاثير قرار خواهد گرفت.
ليز تراس، وزير امور خارجه انگليس نيز روز گذشته در گفت‌وگو با اسكاي نيوز گفت، عمليات روسيه در اوكراين در صورتي كه متوقف نشود ممكن است نهايتا به درگيري با ناتو منجر شود. تراس افزود: اگر ما پوتين رييس‌جمهور روسيه را در اوكراين متوقف نكنيم شاهد تهديد عليه كشورهاي ديگر -حوزه بالتيك، لهستان و مولداوي- خواهيم بود و اين مي‌تواند نهايتا به سطح درگيري با ناتو برسد. به گفته ليز تراس، «انگليس نيز در اين وضعيت به خاطر تحريم‌ها هزينه‌اي اقتصادي خواهد پرداخت اما مردم درك مي‌كنند كه چرا تحريم‌ها لازم هستند.» او بيان كرد: «قاطعانه معتقدم مردم انگليس هزينه‌اي را كه ما در صورت ايستادگي نكردن در برابر پوتين در حال حاضر خواهيم پرداخت، درك مي‌كنند.» وزير امور خارجه انگليس گفت: «اين (جنگ در اوكراين) ممكن است چند سال طول بكشد زيرا آنچه ما مي‌دانيم اين است كه روسيه نيروهايي قوي دارد.» ليز تراس در مصاحبه با اسكاي نيوز از آنچه مقاومت «بسيار بسيار قوي و شجاعانه» اوكراين در برابر نيروهاي روسي حاضر در كشورشان خواند، ستايش كرد. او گفت: «ما مي‌دانيم كه اوكرايني‌ها شجاع هستند، آنها مصمم به دفاع از حاكميت و تماميت ارضي خود هستند و مصمم به مبارزه هستند.» وزير امور خارجه انگليس اضافه كرد: «من مي‌ترسم كه اين جنگ به سرعت تمام نشود. ما بايد براي يك دوره طولاني آماده باشيم.»
وزارت علوم: آماده پذيرش دانشجويان ايراني دانشگاه‌هاي اوكراين هستيم
افزايش دانشجويان منتقل‌شده به مناطق امن‌تر در اوكراين
گروه اجتماعي: با گذشت 4 روز از آغاز حمله نظامي روسيه به اوكراين و نگراني بابت امنيت جاني دانشجويان و هموطنان ايراني ساكن در اين كشور، درحالي‌كه سفير ايران در اوكراين طي روزهاي گذشته اعلام كرده بود كه تمام تدابير براي انتقال همه اتباع ايراني به مناطق امن خارج از صحنه درگيري‌ها يا حتي امكان خروج از مرزهاي اين كشور جنگ‌زده به مقصد كشورهاي همسايه اوكراين از جمله لهستان، روماني، مجارستان و اسلواكي اتخاذ شده، آخرين اخبار حكايت از آن دارد كه برخلاف ادعاي برخي هموطنان خارج از كشور، از حدود سه هفته قبل مسوولان سفارت ايران در اوكراين از تمام اتباع ايراني در اين كشور اطلاعات هويتي و اقامتي را با هشدار شرايط پيش روي اين كشور درخواست كرده و ترك هرچه سريع‌تر خاك اوكراين را خواستار شده بودند. بنا به شنيده‌هاي «اعتماد» با وجود اين هشدارها، ظاهرا برخي هموطنان ايراني كه مايل به بازگشت به ايران نبوده‌اند، اين هشدارها را هم جدي نگرفته‌اند درحالي‌كه حالا شرايط تردد و جابه‌جايي از صحنه درگيري‌ها و جنگ بين روسيه و اوكراين، هرگونه انتقال و تردد مرزي را به دليل ازدحام انبوه شهروندان اوكرايني در مرزهاي غربي اوكراين با دشواري‌هاي فراوان روبهرو كرده است. با اين حال ديروز مسوولان سفارت ايران در اوكراين خبر دادند كه بيش از 100 دانشجوي ايراني با كمك سفير ايران در اوكراين به سلامت با قطار به مقصد كشورهاي همسايه عزيمت كرده و تعدادي ديگر هم به مناطق امن در شهر كي‌يف منتقل شده‌اند. منوچهر مرادي؛ سفير جمهوري اسلامي ايران در اوكراين ديروز در توييتي نوشت: «روز شنبه و با تلاش همكاران سفارت، نزديك به يكصد نفر از دانشجويان ايراني از ايستگاه راه‌آهن كي‌يف عازم شهرهاي مرزي در غرب اوكراين شدند. اگر مقررات حكومت نظامي در اوكراين اجازه دهد، ان‌شاءالله فردا (يكشنبه) نيز بخش ديگري از دانشجويان از اين كشور خارج خواهند شد.» اظهارات برخي هموطنان در شبكه‌هاي اجتماعي درحالي است كه ديروز، سعيد خطيب‌زاده؛ سخنگوي وزارت خارجه گفت: «از ايرانيان حاضر در اوكراين مي‌خواهيم مكان‌ياب‌هاي خود را روشن كنند و براي ما اطلاعات بفرستند. به‌رغم تلاشي كه براي خروج دانشجويان ايراني از اوكراين داشتيم با مشكلات خاصي روبهرو هستيم. در حال تلاش براي خروج ايراني‌ها از اوكراين از مرزهاي لهستان، مجارستان و روماني هستيم. تعداد كمي از ايرانيان در كي‌يف باقي مانده‌اند كه آنها را به مناطق امن برده‌ايم. اگر تعداد قابل‌توجهي از ايراني‌ها به مرز لهستان رفته باشند، آنها را با پرواز اختصاصي به كشور باز مي‌گردانيم. بيش از ۲۰۰ دانشجو با هماهنگي سفارت سوار قطار شدند و به مرزهاي غربي در حال اعزام هستند. در مرز لهستان با اوكراين بيشترين تجمع دانشجويان را شناسايي كرده‌ايم. تاكنون نزديك به ۱۰۰ نفر به ورشو اعزام شده‌اند؛ پيوسته با خانواده‌هاي دانشجويان در ارتباط هستيم. تمركز ما بر انتقال ايرانياني است كه نزديك به مرزها هستند.» در حالي كه يكي از مهم‌ترين نگراني‌هاي بيش از 1400 دانشجوي ايراني مقيم اوكراين، سرنوشت تحصيلي ايشان در صورت بازگشت به ايران بوده، ديروز مسوولان وزارت علوم از بازنگري در رويه‌هاي فعلي براي پذيرش دانشجويان هموطن خبر دادند. اردوان ارژنگ؛ معاون سازمان امور دانشجويان با تاكيد بر اينكه امكان ادامه تحصيل دانشجويان ايراني مشغول به تحصيل دركشور اوكراين در داخل فراهم شده، گفت: «اين سازمان در جهت كمك به اين دانشجويان بر اساس آيين‌نامه‌هاي موجود، آمادگي خود را براي پذيرش آنها در دانشگاه‌هاي داخل اعلام مي‌كند. دانشجويان (رشته‌هاي زير مجموعه وزارت علوم) متقاضي تحصيل در دانشگاه‌هاي ايران، مي‌توانند از طريق سامانه سجاد تقاضاي خود را ارسال كنند و در دانشگاه‌هاي داخل كشور ادامه تحصيل بدهند.» از دو هفته قبل هم پيرو درخواست تعدادي از دانشجويان ايراني شاغل به تحصيل در دانشگاه كي‌يف مديكال و دانشگاه كي‌يف اينترنشنال از سفارت جمهوري اسلامي ايران در كي‌يف درخصوص كمك به غيرحضوري شدن كلاس‌هاي اين دانشگاه‌ها با توجه به تحولات و شرايط جاري در اوكراين، سفير جمهوري اسلامي ايران به منظور رفع مشكلات اين دانشجويان، با روساي دو دانشگاه گفت‌وگو و رايزني كرده بود كه به دنبال اين مذاكرات، مديران اين دانشگاه‌ها موافقت خود را با درخواست سفير جمهوري اسلامي ايران مبني بر غيرحضوري شدن كلاس‌هاي اين دو مركز دانشگاهي اعلام كردند كه طبق اين توافق، كلاس‌هاي دانشجويان ايراني دانشگاه كي‌يف اينترنشنال تا تاريخ ۱۵ مه ۲۰۲۲ غير حضوري خواهد بود.
توصيه سفارت ايران به شهروندان ايراني
سفارت جمهوري اسلامي ايران در اوكراين به شهروندان ايراني توصيه كرد: «به محض عبور از هريك از نقاط مرزي اوكراين، ورود خود به كشور ديگر را به سفارت‌هاي جمهوري اسلامي ايران در ورشو، وين، بوداپست و بخارست اطلاع دهند و در مسيرهاي تعيين‌شده از سوي همان سفارت حركت كنند.»
در اين اطلاعيه تاكيد شده است: «ايرانيان مقيم اوكراين كه به سمت مرزهاي غربي اين كشور در حركت هستند يا از اين مرزها عبور مي‌كنند به اين توضيحات توجه نمايند:
ايرانيان در طول مسير منتهي به نقاط مرزي اوكراين با همديگر در ارتباط باشند.
حتي‌الامكان در دسته‌هاي چند نفري حركت و از اطلاعات يكديگر در مسيرها استفاده كنند.
به وضعيت هوا در مسيرها توجه و به ويژه با تاريكي شب در اماكن مناسب استراحت كنند.
اطلاعات خود درباره مسيرها را با سفارت‌هاي ايران و شبكه‌هاي اجتماعي ايرانيان مقيم اوكراين به اشتراك بگذارند.
به محض عبور از هريك از نقاط مرزي اوكراين، ورود خود به كشور ديگر (لهستان، اسلواكي، مجارستان، روماني يا مولداوي) را به سفارت‌هاي جمهوري اسلامي ايران در ورشو، وين، بوداپست و بخارست اطلاع دهند و در مسيرهاي تعيين‌شده از سوي همان سفارت حركت كنند.