ترامپيسم؛ سايه‌اي بر سر دموكراسي امريكايي
بازگشت مجرم به صحنه جرم
محمدحسين لطف‌الهي
بيش از دو سال مانده به برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري آينده در ايالات متحده، دموكرات‌ها و طرفداران دموكراسي به خوبي مي‌دانند كه رييس‌جمهور سابق براي همه آنها و براي دموكراسي امريكايي يك تهديد بسيار بزرگ است. دو بار استيضاح، شكست در انتخابات رياست‌جمهوري و به چالش كشيدن سلامت انتخابات هيچ كدام براي كنار زدن دونالد ترامپ از رقابت‌هاي سياسي كافي نبود و در حال حاضر او با اختلافي چشمگير نسبت به ساير رقباي خود در حزب جمهوري‌خواه پيشتاز است و تصميم دارد در انتخابات رياست‌جمهوري آينده نيز كابوس مخالفانش باشد.
روزي كه دونالد ترامپ، چهل و پنجمين رييس‌جمهور ايالات متحده كاخ سفيد را ترك مي‌كرد يكي از منفورترين روساي جمهور تاريخ امريكا بود. بر اساس آخرين نظرسنجي كه موسسه گالوپ در ژانويه 2021 انجام داد، مقبوليت عمومي دونالد ترامپ تنها 34 درصد برآورد شد در حالي كه بيش از 62 درصد مشاركت‌كنندگان در نظرسنجي اعلام كردند از او و كارنامه‌اي كه بر جاي گذاشته راضي نيستند. اكنون و در حالي كه نزديك به يك سال و سه ماه از آن زمان گذشته به نظر مي‌رسد وضعيت مقبوليت عمومي دونالد ترامپ در مقايسه با ژانويه سال گذشته، بسيار بهتر است. بر اساس ميانگين نظرسنجي‌هاي وبسايت fivethirtyeight در حال حاضر ترامپ در وضعيت اندكي بهتر در مقايسه با بايدن، محبوبيتي 42.4 درصدي دارد و 53 درصد شهروندان نيز با بازگشت او به صحنه سياست مخالفند. اين يعني، دو بار استيضاح، شكست در انتخابات رياست‌جمهوري و به چالش كشيدن سلامت انتخابات هيچ كدام براي كنار زدن دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا از رقابت‌هاي سياسي كافي نبود. ترامپ همچنان در نظرسنجي‌ها كانديداي پيشتاز حزب جمهوري‌خواه است و با چنان فاصله‌اي از ديگر كانديداهاي ديگر حزب ايستاده كه بي‌رقيب به نظر مي‌رسد. اما آيا اين پيشتازي تا دو سال و اندي ديگر نيز ادامه خواهد يافت؟
در 26 فوريه 2022، رييس‌جمهور پيشين امريكا در يك سخنراني در جمع هواداران خود بار ديگر اعلام كرد كه قصد دارد در انتخابات رياست‌جمهوري سال 2024 كانديدا شود. او گفت: «ما دو بار باهم پيروز شديم و يك بار ديگر نيز اين كار را خواهيم كرد.»
نظرسنجي‌هاي معتبر منتشر شده در هفته‌هاي اخير نيز تأييد مي‌كنند كه دونالد ترامپ دست كم در شرايط فعلي كار سختي براي پيروزي بر رقبايش در حزب جمهوري‌خواه ندارد. بر اساس آمارهايي كه موسسه معتبر «يوگاو» از يك نظرسنجي كه در فاصله روزهاي 23 و 24 فوريه برگزار شده منتشر كرده است، دونالد ترامپ با 43 درصد از نظر محبوبيت در ميان جمهوري‌خواهان پيشتاز است، پس از او ران دي‌سانتيس فرماندار فلوريدا با 22 درصد در جايگاه دوم قرار دارد و ديگر كانديداها و در رأس آنها مايك پنس، معاون رييس‌جمهور پيشين هر كدام كمتر از 10 درصد آرا را به خود اختصاص داده‌اند. در نظرسنجي دانشگاه هاروارد هم كه به روش متفاوتي برگزار شده، برتري ترامپ تاييد مي‌شود. دانشگاه هاروارد به جاي برگزاري يك نظرسنجي كلي با حضور همه كانديداها دو نظرسنجي مختلف برگزار كرده و از شركت‌كنندگان پرسيده «در صورت رقابت دونالد ترامپ و ران دي‌سانتيس به چه كسي رأي مي‌دهيد» و «در صورت رقابت ران دي‌سانتيس و مايك پنس به چه كسي رأي خواهيد داد». در پاسخ به سوال اول 63 درصد رأي‌دهندگان ترامپ را انتخاب كرده‌اند و 11 درصد نيز گفته‌اند به دي‌سانتيس رأي خواهند داد. در پاسخ به سوال دوم اما 33 درصد رأي‌دهندگان گفتند كه دي‌سانتيس را ترجيح مي‌دهند و 25 درصد نيز اعلام كردند از مايك پنس حمايت مي‌كنند. اين نتايج نشان مي‌دهد هرچند ترامپ همچنان با اختلاف در رقابت‌هاي درون حزبي پيشتاز است اما پس از مدت‌ها او حالا يك رقيب جدي در داخل حزب دارد كه طي سال‌هاي آينده مي‌تواند به تهديدي جدي براي ترامپ تبديل شود.
عبدالرضا فرجي راد، استاد دانشگاه و ديپلمات پيشين درباره وضعيت دونالد ترامپ در صحنه سياسي امريكا به «اعتماد» مي‌گويد: «دونالد ترامپ هنوز هم شانس خوبي براي بازگشت به صحنه سياست و نشستن روي صندلي رياست‌جمهوري در ايالات متحده شانس دارد اما اين شانس هرروز كمتر و كمتر مي‌شود. او در حزب جمهوري‌خواه پيشتاز است ولي برخي مسائل مي‌توانند باعث شوند كه اين پيشتازي به چالش كشيده شود.» او معتقد است: «به نظر من دو مساله بيشترين آسيب را به ترامپ وارد مي‌كند؛ اول اينكه حمله به كنگره و نوع موضع‌گيري دونالد ترامپ در جامعه امريكا پذيرفته شده نبود و حتي بخشي از جمهوري‌خواهان نيز در برابر اين مساله موضع گرفتند. از نگاه آنها پذيرفتني نيست كه يك رييس‌جمهور اينچنين ساختارهاي دموكراتيك امريكا را به چالش بكشد و از طرفي دادگاه‌ها و روند بررسي حوادث مربوط به ششم ژانويه از جمله كشته شدن چند معترض در اين حوادث در دست بررسي است، نتيجه اين بررسي‌ها مي‌تواند تاثيرگذار باشد.» فرجي راد مي‌افزايد: «مساله دوم، جنگ اوكراين و روسيه است. در جامعه امريكا اكثريت مطلق شهروندان با حمله ولاديمير پوتين به اوكراين مخالفند و اين اقدام را يك اقدام نادرست و خطرناك مي‌دانند. ترامپ در اين مدت خود را به عنوان فردي نشان داده كه موضعي جدي عليه روسيه ندارد و اتفاقا به جاي انتقاد از پوتين از تيزهوشي او در مقابل بايدن تمجيد مي‌كند. اگر اين بحران تداوم داشته باشد و جو ضد روسي در ايالات متحده گسترش پيدا كند، كه به عقيده من حتما چنين خواهد شد، شرايط براي ترامپ بسيار بدتر خواهد شد.» عبدالرضا فرجي راد تأكيد دارد: «اين به اين معنا نيست كه جمهوري‌خواهان شانسي ندارند. آنها با توجه به ضعف عمده دولت بايدن و كارنامه ضعيفي كه دموكرات‌ها بر جاي گذاشته‌اند در صورتي كه يك كانديداي قدرتمند به جز ترامپ داشته باشند، از شانس بسيار خوبي براي پيروزي برخوردار خواهند بود و در مقابل دموكرات‌ها با كانديداهايي نظير بايدن و هريس شانس خود را كاهش مي‌دهند.»
چندي قبل، كميته منتخب كنگره امريكا كه درباره حمله طرفداران دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق اين كشور به ساختمان كنگره در ششم ژانويه ۲۰۲۱ تحقيق مي‌كند، اعلام كرد كه آقاي ترامپ و متحدانش در يك توطئه «مجرمانه و/يا متقلبانه» براي به تعويق انداختن تاييد نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۰ امريكا شركت داشته‌اند. تشكيل پرونده توسط كميته منتخب مجلس نمايندگان امريكا به دنبال دسترسي به اسناد «جان ايستمن»، وكيل دادگستري راستگرا است كه به دليل حق وكيل- موكل از دادن شهادت امتناع كرده است. جان ايستمن در طرحي براي بي‌اعتبار كردن نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۰ امريكا نوشته بود كه چگونه مايك پنس، معاون دونالد ترامپ مي‌تواند مانع قانونگذاران امريكايي شود تا آنها نتيجه انتخابات رياست‌جمهوري را تأييد نكنند، توصيه‌اي كه آقاي پنس آن را اجرا نكرد.
در گزارش كميته آمده است كه اين كميته دلايل محكمي دارد كه نشان مي‌دهد رييس‌جمهور سابق امريكا و اعضاي كاراز تبليغاتي او در يك توطئه «مجرمانه» براي فريب ايالات متحده شركت داشته‌اند. قانونگذاران امريكا بر اين نظرند كه شواهد آنها قاطعانه تأييد مي‌كند كه آقاي ترامپ «بند ۲ (سي) ۱۵۱۲ از ۱۸ يو.اس.سي» را نقض كرده است. قانون مورد اشاره كنگره امريكا، «توطئه براي ارتكاب هرگونه تخلف عليه امريكا به هر شكل يا براي هر هدفي» را جرم مي‌داند.
ضعف تاريخي دموكرات‌ها
در ميان دموكرات‌ها اما شرايط متفاوت و رقابت نزديك‌تر است. جو بايدن رييس‌جمهور ۷۸ساله كنوني در صورتي كه بخواهد در انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۴ شركت كند ۸۱ ساله خواهد بود و با توجه به نشانه‌هايي كه از وضعيت جسماني او ديده مي‌شود، هنوز نمي‌توان با قاطعيت اعلام كرد او قادر به انجام چنين كاري است. بر اساس نظرسنجي هاروارد- هريس، ۳۲درصد دموكرات‌ها در حال حاضر خواهان كانديداتوري دوباره او در انتخابات هستند، ۱۴ درصد كامالا هريس را گزينه بهتري مي‌دانند و ۱۱ درصد نيز از هيلاري كلينتون و برني سندرز به عنوان كانديداي مطلوبشان در انتخابات آينده ياد كرده‌اند. اگر بايدن نتواند در انتخابات آينده شركت كند، كامالا هريس با در اختيار داشتن آراي ۲۳ درصد از دموكرات‌ها اصلي‌ترين گزينه خواهد بود و هيلاري كلينتون و برني سندرز نيز هر كدام با ۱۷ درصد در جايگاه بعدي قرار خواهند داشت. مارك پن، از مديران برگزاري نظرسنجي هاروارد مي‌گويد «الان براي پيش‌بيني رقابت‌ها در انتخابات رياست‌جمهوري ۲۰۲۴ بسيار زود است و نظرسنجي‌هاي زودهنگام نشان داده‌اند كه دقت زيادي در پيش‌بيني انتخابات ندارند.»
دموكرات‌ها در طول يك سال در اختيار داشتن كاخ سفيد، كارنامه‌اي را از خود به جاي گذاشته‌اند كه شايد اختلاف نظرهاي زيادي درباره آن در ميان كارشناسان و تحليلگران وجود داشته باشد اما دست كم آن طور كه آمارها نشان مي‌دهد، اكثريت مردم امريكا از آن رضايت ندارند. اين مساله به افت محسوس محبوبيت حزب دموكرات در ايالات متحده نسبت به سال‌هاي گذشته منجر شده و دموكرات‌ها نگرانند اين افت محبوبيت زمينه‌ساز مجموعه‌اي از شكست‌هاي فاحش در انتخابات ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ باشد. روايت آماري موسسه نظرسنجي گالوپ از اين مساله نشان مي‌دهد نگراني آنها ريشه در واقعيت دارد. اين نظرسنجي مي‌گويد در حال حاضر ۴۷ درصد از شهروندان امريكايي به عنوان طرفدار حزب جمهوري‌خواه شناخته مي‌شوند و ۴۲ درصد نيز طرفدار حزب دموكرات به حساب مي‌آيند. از زمان آغاز نظرسنجي «شناخت هويت حزبي در امريكا» از سوي گالوپ در ۱۹۹۱، به صورت ميانگين دموكرات‌ها برتري ۴ درصدي نسبت به رقيب خود داشتند و تنها پس از جنگ اول خليج فارس بود كه جمهوري‌خواهان توانستند وضعيت بهتري در نظرسنجي‌ها نسبت به دموكرات‌ها داشته باشند. پس از آن- حتي در ميانه بحران‌هايي نظير ۱۱ سپتامبر يا تصويب طرح نامحبوب اوباماكر كه پيروزي جمهوري‌خواهان در انتخابات ميان دوره‌اي كنگره انجاميد- جمهوري‌خواهان همواره آماري برابر يا كمتر از رقيب را به ثبت رسانده بودند.
در فاصله سال‌هاي ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، برتري دموكرات‌ها در برابر جمهوري‌خواهان عموما بين ۵ الي ۶ درصد در نوسان بود و در نوامبر ۲۰۲۰ زماني كه جو بايدن توانست دونالد ترامپ را شكست دهد اين برتري به ۹ درصد مي‌رسيد اما اكنون تبديل شدن برتري ۹ درصدي به عقب ماندگي ۵ درصدي حكايت از يك فاجعه آماري بزرگ براي دموكرات‌ها دارد.
محبوبيت بايدن نيز موازي با محبوبيت حزب دموكرات افت قابل توجهي داشته است. بر اساس ميانگين نظرسنجي‌هاي ملي FiveThirtyEight، بايدن با محبوبيت ۵۵ درصدي (بيشتر از رونالد ريگان، جرج دبليو بوش و بيل كلينتون) پا به كاخ سفيد گذاشت و حالا در شرايطي محبوبيت 41.6 درصدي را تجربه مي‌كند كه پيش از او تنها دونالد ترامپ عملكردي بدتر در اين زمينه را به ثبت رسانده است.
ترامپ يا حزب جمهوري‌خواه؟
هرچند برتري چشمگير دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا در برابر ساير رقباي جمهوري‌خواه خود قابل انكار نيست اما اگر ترامپ بخواهد به جاي همكاري با حزب، مسير متفاوتي را در پيش بگيرد به احتمال بسيار در برابر حزب جمهوري‌خواه كه رفتارش روز به روز ترامپيستي‌تر مي‌شود، شكست خواهد خورد. در نظرسنجي ان بي‌سي نيوز كه هفته دوم ژانويه برگزار شد، ۵۶ درصد از طرفداران حزب جمهوري‌خواه مي‌گويند در صورتي كه در دوراهي انتخاب ميان حزب يا ترامپ قرار بگيرند، از حزب جمهوري‌خواه حمايت خواهند كرد و تنها ۳۶ درصد عنوان مي‌كنند طرفداري از ترامپ را به طرفداري از حزب جمهوري‌خواه ترجيح خواهند داد. اين موضوع زماني اهميت بيشتري پيدا مي‌كند كه بدانيم طرفداران حزب جمهوري‌خواه تا پيش از آغاز به كار دولت بايدن، اغلب عنوان مي‌كردند در دو راهي ميان حزب و ترامپ، از ترامپ حمايت خواهند كرد.
اين موضوع نشان مي‌دهد در حالي كه حزب جمهوري‌خواه به مرور زمان رفتاري محافظه‌كارانه‌تر را نسبت به گذشته خويش در پيش مي‌گيرد و روز به روز ترامپيستي‌تر عمل مي‌كند، قدرت آنها در برابر پديده‌اي به نام ترامپ بيشتر مي‌شود و اين يعني ترامپ علاوه بر رقابت با ليبرال‌ها و دموكرات‌ها حالا يك رقيب سرسخت و البته خودساخته ديگر را نيز پيش روي خود مي‌بيند: «ترامپيسم». ظهور پديده‌اي جديد در حزب (ران دي سانتيس، فرماندار فلوريدا) نيز كه دقيقا از روش‌هاي ترامپ براي جلب‌توجه و كسب محبوبيت استفاده مي‌كند، چالشي است كه كارشناسان معتقدند مي‌تواند تهديدي براي آينده رييس‌جمهور پيشين امريكا باشد. واشنگتن‌پست مي‌نويسد: «ران دي سانتيس در اظهارات خود مستقيما ترامپ را هدف مي‌گيرد. او را به دليل تعطيل كردن برخي كسب و كارها در دوران اوج شيوع كرونا سرزنش مي‌كند و معتقد است محدوديت‌هاي كرونايي بي‌فايده و انتخاب آدم‌هاي ضعيف است.»