تورم و بيكاري با شاخص فلاكت روند معكوسي پيدا كرد
اقتصاد ايران در قله 11ساله ركود تورمي
شاخص فلاكت در ايران به‌رغم كاهش نرخ بيكاري و البته روند نزولي تورم در پايان سال ۱۴۰۰ به بالاترين ركورد در طول ۱۱ سال گذشته رسيد. شاخص فلاكت Misery index يك نشانگر اقتصادي است كه توسط اقتصاددان آرتور اكان تعريف شده است و از جمع كرد نرخ بيكاري با نرخ تورم به دست مي‌آيد. باور بر اين است كه تورم فزاينده در كنار بيكاري رو به افزايش براي يك كشور، هزينه‌هاي اقتصادي و اجتماعي در بر خواهد داشت. اولين‌بار محسن رضايي كانديداي رياست‌جمهوري ايران در سال ۱۳۸۸ در مناظره تلويزيوني با محمود احمدي‌نژاد، به افزايش اين شاخص به نزديكي ۴۰ درصد در طول دوره رياست احمدي‌نژاد اشاره كرد و گفته‌هاي احمدي‌نژاد دال بر بهبود وضعيت كشور را رد كرد. در پي اشاره به اين شاخص توسط محسن رضايي، محمود احمدي‌نژاد در پاسخ به وي از به‌كار بردن واژه فلاكت درباره كشور و مردم انتقاد كرد. اما به هر حال نرخ تورم از 21.5درصد در پايان سال ۹۰به 40.2درصد در پايان سال ۱۴۰۰رسيده و در همين مدت نرخ بيكاري از 12.3درصد به 9.4درصد كاهش يافته؛ با اين حال شاخص فلاكت به عنوان مجموع نرخ تورم و نرخ بيكاري از 33.8درصد در پايان سال ۹۰به رقم 49.6درصد در پايان سال ۱۴۰۰رسيده كه بالاترين شاخص فلاكت در طول ۱۱سال گذشته است.
نرخ تورم در سه سال گذشته صعودي شد
با تشديد فشار تحريم‌ها پس از خروج دولت وقت امريكا از برجام، نرخ تورم در ايران در فاصله سال‌هاي ۹۷ تا ۱۴۰۰روندي صعودي را تجربه كرده و حالا دولت سيزدهم تلاش مي‌كند نرخ تورم را در نخستين سال از قرن جديد خورشيدي پايين بياورد كه در اين صورت انتظار مي‌رود شاخص فلاكت، روندي نزولي پيدا كند.
ثبت ركورد تازه شاخص فلاكت در پايان قرن ۱۴خورشيدي به‌رغم تك‌رقمي شدن نرخ بيكاري در نتيجه كاهش نرخ مشاركت، نشان مي‌دهد ادامه حيات اقتصاد ايران در تورم بالا، مي‌تواند زمينه‌ساز اختلال در شاخص‌هاي كلان ازجمله نرخ بيكاري، نرخ تورم و شاخص فلاكت باشد و از اين منظر اولويت نخست و شايد مهم‌ترين مطالبه مردم از دولت، تلاش براي كاهش نرخ تورم طي سال‌هاي آينده است. هرچند كه بانك مركزي نرخ تورم هدف‌گذاري‌شده را اعلام نمي‌كند، اما به نظر مي‌رسد كه تورم هدف دولت در سال جاري ۲۵درصد باشد كه به اين ترتيب كاهش ۱۵درصدي تورم در امسال مي‌تواند اثر محسوس و ملموسي بر شاخص فلاكت داشته باشد.
شاخص فلاكت در استان‌ها
علاوه بر استان‌هاي تهران، سيستان‌وبلوچستان، همدان، سمنان، قم و خراسان رضوي، دو استان فارس و خراسان رضوي، شاخص فلاكت پايين‌تر از ميانگين كشوري را در پايان دهه ۹۰تجربه كرده‌اند. شاخص فلاكت در استان فارس 49.4درصد و در استان خراسان جنوبي 49.5درصد برآورد مي‌شود؛ درحالي كه ميانگين شاخص فلاكت سال ۱۴۰۰ايران 49.6درصد، نرخ بيكاري 9.4درصد و نرخ تورم 40.2درصد بوده است.علاوه بر اين دو استان مركزي با شاخص فلاكت 49.8درصد و قزوين با 49.8درصد، شاخص فلاكت در استان‌هاي گيلان، گلستان، اصفهان و بوشهر در كانال ۵۰ درصد نوسان داشته است. همچنين در كانال ۵۱درصد هم دو استان يزد و خوزستان قرار گرفته‌اند. پس از آن استان‌هاي مازندران، آذربايجان شرقي، زنجان، خراسان شمالي و كرمان در كانال فلاكت ۵۲درصدي و وضعيت نارنجي قرار مي‌گيرند كه درصورت افزايش نرخ بيكاري يا تورم، اين استان‌ها مستعد قرار گرفتن در وضعيت بدتر خواهند بود.داده‌هاي رسمي مركز آمار روايت مي‌كند شكاف تورم سالانه بين استان‌هاي ايران 11.9درصد بوده كه بالاترين نرخ را در استان كهگيلويه و بويراحمد به ميزان 48.2درصد و كمترين هم در استان همدان با 36.3درصد مشاهده شده است.
شكاف نرخ بيكاري در استان‌هاي مختلف
شكاف نرخ بيكاري هم در سال گذشته 12.3درصد بوده كه كمترين نرخ بيكاري مربوط به استان تهران با ۶درصد و بالاترين ميزان مربوط به استان آذربايجان غربي به ميزان 18.3درصد بوده است. نتيجه برآيند نرخ تورم و نرخ بيكاري، شكاف 18.6درصدي در شاخص فلاكت بين استان آذربايجان غربي با شاخص 18.6درصد و استان تهران با شاخص 43.6درصد است.شاخص فلاكت در سال‌هاي دهه ۹۰ در ابتدا حركتي كاهشي و سپس حركتي افزايشي داشته است.به‌طوري كه در ابتداي دهه گذشته اين شاخص در عدد43.3 قرار داشت و سپس در سال‌هاي بعدي روندي كاهشي به خود گرفت كه در نتيجه اين روند در ميانه‌هاي دهه به 19.3 رسيد. با توجه به افزايش نرخ تورم در سال‌هاي اخير شاخص فلاكت دوباره به سطوح سال‌هاي ابتدايي دهه ۹۰ رسيد. همچنين بررسي شاخص فلاكت اقتصاد در دهه 90 نشان مي‌دهد، اين شاخص در سال گذشته بالاترين رقم را تجربه كرده و همزمان با اوج تحريم‌ها و تلاطم ارزي در سال 97 روند صعودي به خود گرفت.همواره براي دولت‌ها كاهش نرخ تورم و بيكاري بسيار با اهميت بوده و شاخصي در جهت رونق توليد و ارتقاء معيشت و سطح رفاه مورد توجه قرار مي‌گيرد. جمع دو نرخ تورم و بيكاري در علم اقتصاد و براساس نظريات برخي اقتصاددانان شاخصي به عنوان شاخص فلاكت را شكل مي‌دهند كه وضعيت كشورها از جهت هزينه‌هاي اجتماعي و اقتصادي را نمايان مي‌كند بنابراين اين شاخص به عنوان يك نشانگر عمل مي‌كند و رابطه مستقيم با ناهنجاري‌‌هاي اجتماعي و اقتصادي دارد. در ايران شاخص فلاكت در سال‌هاي اخير رو به افزايش گذاشته است كه به دليل بالارفتن تورم در سال‌هاي اخير تلقي مي‌شود. روند صعودي شاخص فلاكت از سال 97 و همزمان با تلاطم ارزي كشور كه منجر به بالا رفتن نرخ تورم، شروع شد و تا سال 99 ادامه يافته است.
پايين‌ترين شاخص فلاكت
مربوط به سال 95 بود
پايين‌ترين شاخص فلاكت مربوط به سال 95 است كه به عدد 19.3 درصد رسيد. شاخص فلاكت طي سال‌هاي 93 تا 98 از 25 درصد به 45 درصد افزايش يافته است. اين شاخص همچنان رو به افزايش است! براساس اين گزارش، شاخص فلاكت (Misery index) يك نشانگر اقتصادي است كه توسط اقتصاددان آرتور اكان تبيين شده است و از افزودن نرخ بيكاري به نرخ تورم به دست مي‌آيد.
شاخص فلاكت طي سال‌هاي 93 تا 98 از 25 درصد به 45 درصد افزايش يافته و اين شاخص همچنان رو به افزايش است! از آنجايي كه شاخص فلاكت متاثراز دو نرخ تورم و بيكاري است، مي‌توان گفت به علت عدم تغييرات چشمگير نرخ بيكاري در اقتصاد ايران، تغييرات شاخص فلاكت در ايران بر اثر نوسانات شديدي است كه در نرخ تورم در سال‌هاي اخير رخ داده است. زماني كه نرخ تورم بالا باشد ثبات را از اقتصاد كلان گرفته و زماني هم كه نرخ بيكاري و جمعيت بيكاران زياد باشد موجب در تنگنا قرار گرفتن افراد جامعه خواهد. به‌طور كلي بالا بودن نرخ اين دو شاخص نه‌تنها عواقب اقتصادي بدي به همراه دارد بلكه به صورت همه‌جانبه باعث كاهش رفاه يك جامعه خواهد شد.