آيا مسير احياي برجام هموارتر خواهد شد؟

سارا معصومي 

برجام و سرانجام اين توافق دوباره به صدر اخبار سياست خارجي بازگشته است. سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه ايران يك روز پس از توضيحات مفصل حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه درباره چند و چون مذاكرات وين براي احياي برجام، در نشست خبري هفتگي با خبرنگاران رسانه‌هاي داخلي و خارجي باز هم توپ تصميم‌گيري را به زمين واشنگتن انداخت و تاكيد كرد كه اگر فضا براي رسيدن به يك توافق خوب مهيا شود، هيات مذاكره‌كننده ايران آماده بازگشت به وين در كوتاه‌ترين زمان ممكن خواهد بود. 

به گزارش «اعتماد»، جدا از پرونده مذاكرات وين و اختلاف يا اختلاف‌هاي باقيمانده ميان تهران و واشنگتن، روز گذشته موج خبري درباره سفر برخي مقام‌هاي ارشد چند كشور منطقه‌اي به تهران در روزهاي آتي و همچنين آزادسازي بخشي از اموال ايران در خارج از كشور هم 
به راه افتاد. 
شنيده‌هاي «اعتماد» از چند منبع آگاه در صبح روز دوشنبه حاكي از آن بود كه وزير خارجه عمان به دعوت همتاي ايراني روز سه‌شنبه در تهران خواهد بود. نام عمان در فضاي رسانه‌اي ايران با مساله مذاكرات محرمانه تهران و واشنگتن در مسقط، پيام‌رساني مسقط ميان اين دو كشور، كمك‌رساني سلطنت عمان به تبادل زندانيان ميان ايران و امريكا و همچنين ايران و برخي كشورهاي اروپايي از جمله بريتانيا گره خورده است. شنيده‌هاي «اعتماد» حاكي از آن بود كه بحث درباره سازوكار آزادسازي بدهي كره‌جنوبي به ايران و همچنين تبادل زندانيان ميان ايران و ايالات متحده در قالب بسته پيشنهادي از سوي واشنگتن در زمره دستوركارهاي سفر وزير خارجه عمان به تهران است. 
همزمان «اعتماد» مطلع شد كه يك مقام قطري نيز از دوحه در راه تهران است كه بخشي از ماموريت او هم گفت‌وگو با ايران درباره سازوكار پرداخت بدهي كره‌جنوبي است. به گفته سعيد خطيب‌زاده، فواد حسين وزير خارجه عراق نيز تا اواخر هفته به ايران سفر خواهدكرد. مجموع اين اخبار از ترافيك ديپلماتيك در تهران در هفته جاري حكايت داشت. 
حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه روز يكشنبه در حاشيه يك نشست پيرامون فعاليت‌هاي وزارت خارجه در حوزه ديپلماسي اقتصادي براي چندمين‌بار تاكيد كرد كه اگر ايالات متحده در مذاكرات حسن‌نيت دارد به جاي افزودن بر ليست تحريم، مجوز آزادسازي بخشي از اموال ايران در خارج از كشور را صادر كند يا با يك فرمان اجرايي از ليست تحريم‌هاي تحميل‌شده بر تهران بكاهد. شنيده‌هاي «اعتماد» در 11 ماه اخير حاكي از آن است كه با توجه به بيم سئول از تنبيه توسط واشنگتن به دليل نقض تحريم ايران، كره‌جنوبي براي نقل‌وانتقال اين پول به مجوز خزانه‌داري و چراغ سبز امريكا نياز دارد كه واشنگتن اين آزادسازي را منوط به آزادي زندانيان دوتابعيتي ايراني- امريكايي از سوي تهران كرده و البته اين بسته را بخشي از مذاكرات برجام مي‌داند كه در صورت احياي توافق هسته‌اي قابل انجام باشد. اكنون به نظر مي‌رسد كه با تطويل مذاكرات وين و حاشيه‌هاي تاثيرگذار بر آن از جمله جنگ اوكراين، واشنگتن درصدد حل‌وفصل اين پرونده با تهران با محوريت آزادي زندانيان دوتابعيتي باشد. 
از اختلاف‌هاي تهران- واشنگتن چه خبر؟
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه كمتر از 24 ساعت پس از صدور بيانيه 250 نماينده مجلس شوراي اسلامي درباره نحوه پيشبرد مذاكرات كه به تذكر شبيه بود در پاسخ به سوالي در اين باره گفت: صداي نمايندگان ملت طي مذاكرات ۱۱ ماه گذشته همواره شنيده شده است. متني نهايي نشده كه درباره آن صحبت كنيم. البته روشن است كه با راهبري شوراي عالي امنيت ملي و اجراي وزارت خارجه، خطوط قرمزي كه مشخص شده طابق النعل‌بالنعل تا به امروز رعايت شده است و اگر مواردي هنوز به نتيجه نرسيده دليل اصلي آن است كه طرف مقابل پاسخي كه ما در چارچوبي كه تعيين كرده‌ايم، نداده است. اگر قرار بود خطوط قرمز را رد كنيم توافق چندين ماه قبل به دست مي‌آمد. متاسفانه امريكا انرژي و وقت همه را مصروف اين كرده كه اجزا و عناصري از فشار حداكثري كه مخالفان اوليه توافق هسته‌اي در اين فشارها اعمال كردند را حفظ كند. آنچه براي ما حائز اهميت است انتفاع اقتصادي و انتفاع قطعي مردم ايران از رفع تحريم‌هاست.
به گزارش «اعتماد»، همزمان با تطويل توقف در مذاكرات وين رسانه‌هاي امريكايي به نقل از مقام‌هاي اين كشور ادعا كردند كه گره اصلي باقيمانده ميان تهران- واشنگتن، درخواست ايران براي خارج كردن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي از ليست گروه‌هاي تروريستي ايالات متحده است. در داخل ايالات متحده، جمهوري‌خواهان و بخشي از دموكرات‌هاي كنگره مخالفت خود را با اجابت مطالبه ايران از سوي كاخ سفيد اعلام كرده‌اند. 
روز گذشته خطيب‌زاده درباره اظهارات مقامات امريكايي درباره خروج نام سپاه پاسداران از ليست گروه‌هاي تروريستي اين كشور گفت: تمامي اجزاي فشار حداكثري و عناصر آن بايد برداشته شود. آنهايي كه عناصر مختلفي را در فشار حداكثري تعبيه كردند به اين خاطر بود كه انتفاع ملت ايران از ابعاد مختلف تحت‌تاثير قرار بگيرد. اما آنچه باقي مانده، بيش از يك موضوع بين ما و امريكا است و محوريت آن‌هم اين است كه تمامي اجزاي فشار حداكثري بايد برداشته و انتفاع اقتصادي ملت ايران از برجام لحاظ شود. تا آن روز منتظر تصميم واشنگتن و كاخ سفيد مي‌مانيم. اينكه بايدن امروز يا فردا مي‌خواهد تصميم بگيرد و اينكه چرا چند ماه با تاخير به وين آمده و ماه‌ها تصميمات سياسي را به عقب انداخته چيزي است كه امريكا بايد به تاريخ جواب دهد. ما در چارچوب منافع قطعي ملت ايران حركت مي‌كنيم و از آن‌هم كوتاه نمي‌آييم.
سخنگوي وزارت خارجه در پاسخ به سوال سي.ان.ان درباره اظهارات اروپايي‌ها درخصوص سپاه پاسداران و اينكه خروج سپاه از ليست تروريستي از ابتدا در برجام نبوده و اصرار ايران به چه خاطر است، گفت: نمي‌دانم از كدام اروپايي‌ها صحبت مي‌كنيد و نمي‌دانم منابع سي.ان.ان چه كساني هستند. جمهوري اسلامي ايران در نقطه‌اي قرار گرفته كه منافع خود را به دقت تشخيص مي‌دهد. ما اعلام كرديم تمامي پايه‌هاي مقوم منفعت و انتفاع ملت ايران از رفع تحريم‌ها بايد لحاظ شود و تمامي اجزاي فشار حداكثري كه امريكا اعمال كرده براي اينكه انتفاع اقتصادي ايران از بين برود و فشار حداكثري ادامه يابد، بايد برداشته شود. آنهايي كه آگاهانه اينها را گذاشتند براي همين امروز اينها را تعبيه كردند و موضع و منطق و استدلالات ما كاملا روشن و مشخص است و ما بايد به روزي برگرديم كه آن روز انتفاع اقتصادي ملت ايران از برجام در برجام مكتوب لحاظ شود.

خطيب‌زاده در پاسخ به «اعتماد»: 
نشانه‌اي مبني بر عدم تمايل امريكا براي پاسخ دادن نداريم

در ادامه اين نشست خبري «اعتماد» از سخنگوي وزارت خارجه پرسيد: شما در سخنان خود اشاره كرديد كه تهران منتظر تصميم واشنگتن مي‌ماند؟ تا چه زماني منتظر مي‌مانيد؟ همزمان شما اشاره كرديد كه به دنبال توافقي هستيم كه منافع مردم را تامين كند. آيا ضمانتي وجود دارد كه ادامه مذاكرات در يك پرانتز باز زماني، تامين‌كننده منافع مردم باشد؟   سخنگوي وزارت خارجه گفت: آنچه بين ما و اروپا گفت‌وگو شده، نهايي شده است. بين ما و ۱+۴ و اتحاديه اروپا به عنوان هماهنگ‌كننده برجام، نكته‌اي باقي نمانده و آنچه هست تصميمات واشنگتن است كه از طريق هماهنگ‌كننده برجام در حال انتقال است. ما ابتكارات آخر خود را فرستاديم و به محض اينكه ايران و ۱+۴ پاسخ مناسبي دريافت كنند، قطعا همه عازم وين خواهيم بود. ما هنوز در نقطه‌اي قرار نگرفتيم كه فكر كنيم امريكا آماده دادن پاسخ نهايي نيست، ضمن اينكه در آن نقطه قرار نگرفتيم كه توافقي كه بخش عمده و بخش بسيار زياد آن نهايي شده، آماده اعلام رسمي است ولي بگويم كه اين پنجره فرصت تا ابد باز نيست و همه بايد اين را بدانند.