داستان يوري گاگارين

دوازدهم آوريل را روز جهاني فضانوردي مي‌نامند. اين مناسبت از سال 2011 ميلادي، يعني نيم قرن بعد از نخستين پرواز انسان به فضا رسميت يافت، همان پرواز مشهور يوري گاگارين در سال 1961. ماجرا از سال‌هاي نخست پس از جنگ دوم جهاني شروع شد. شوروي در دهه 1950 و 1960 در فناوري‌هاي فضايي برترين كشور دنيا و حتي از رقيب بزرگش ايالات متحد امريكا هم جلوتر بود. چون پيشتازي در اين عرصه را برتري در جنگ سرد مي‌ديدند، هر سال بودجه هنگفتي به اين بخش سرازير مي‌كردند و شماري از بهترين مهندسان و دانشمندان خودشان را در اين صنعت به كار مي‌گرفتند. به موفقيت‌هاي بسياري هم رسيدند. مثلا سال 1957 ماهواره اسپوتنيك1 را به فضا فرستادند و نخستين تجربه بشر در اين زمينه را به نام خودشان ثبت كردند. آنان براي رسيدن به پيروزي‌هاي بعدي، مصمم به فرستادن انسان به فضا بودند و چند خلبان از خلبان‌هاي نيروي هوايي را براي انجام اين ماموريت انتخاب كردند. يوري گاگارين يكي از اين چند نفر بود. سال 1934 در روستاي كلوشينو متولد شد و سال‌هاي نوجواني و اوايل جواني مدتي در يك كارخانه فولاد به شغل ريخته‌گري مشغول بود. بعدتر مجذوب پرواز شد و به نيروي هوايي پيوست. مي‌گويند سازمان فضايي شوروي او را براي انجام اين ماموريت بهترين فرد در ميان افراد منتخب ديد، چون از خانواده‌اي نسبتا فقير و كشاورز مي‌آمد و خودش پيشينه كارگري داشت. اين گفته- با توجه به شرايط حاكم بر شوروي- گفته نادرستي نيست، اما همه واقعيت را هم بيان نمي‌كند. او شجاع و باهوش و در انجام كارهايش بسيار جدي بود. تمرينات و آزمون‌هايش را با موفقيت و نمره بالا پشت سر گذاشت و شايستگي خودش را براي انجام ماموريتي چنين خطير و حساس به تصميم‌گيران اثبات كرد. مرحله نهايي ماموريت وستوك1 از پايگاهي در جنوب قزاقستان شروع شد و آخرين مكالمه او قبل از پرتاب، با مسوول اتاق كنترل پرواز، اين بود: 
كورلف: ... ما براي شما پرواز خوبي را آرزو مي‌كنيم. همه‌چيز روبه‌راه است.
گاگارين: ما برويم! بدرود تا بعد، دوستان عزيز.
هم پرتاب موفق بود و هم گاگارين، مسيري را كه از قبل محاسبه شده بود تقريبا بي‌دردسر طي كرد. او يك دور كامل دور كره زمين چرخيد. گفتم «تقريبا بي‌دردسر»، چون گويا جايي از مسير، زماني كه از روي قاره آفريقا مي‌گذشت مشكل فني كوچكي پيش آمد كه البته به خير گذشت. همچنين نوشته‌اند كه او هنگام فرود، در جايي غير از محل پيش‌بيني‌شده- كيلومترها آن‌طرف‌تر - به زمين نشست. از همان زمان به بعد، درباره اينكه او در اين سفر چه ديد و چه گفت، روايت‌هاي مختلفي ساختند. اما تنها جمله ثبت‌شده از او در اين پرواز 108 دقيقه‌اي «پرواز عادي است، من خوبم» بود.  اما پرواز دوازدهم آوريل 1961 تنها پرواز فضايي گاگارين بود. مقامات شوروي، او را كه قهرمان ملي‌شان بود از انجام هر كار خطرناكي منع كرده بودند و براي پروپاگانداي خودشان بسيار به او نياز داشتند. شكست پروژه سايوز1 و مرگ ولاديمر كوماروف- كه گاگارين هم خلبان پشتيبان او بود - آنان را در تصميم خودشان راسخ‌تر كرد. اما گاگارين، از شوخي روزگار، در يك پرواز تمريني، آن‌هم زماني كه مربي كاركشته‌اي همراهش بود سقوط كرد و در 34 سالگي كشته شد (سال 1968).