نگاهي گذرا به برنامه‌هاي صداوسيما در ماه رمضان
تخريب با شعار ترويج
محمد شريعت‌پناه
ماه ميهماني حضرت احديت آزمون بزرگي براي ارزيابي كيفي و محتوايي برنامه‌هاي دستگاه عريض و طويل سازمان صداوسيماي جمهوري اسلامي، با بيش از 100 شبكه راديو و تلويزيون سراسري، برون مرزي و استاني محسوب مي‌شود. ماه پر از خير و بركت رمضان و شب‌هاي قدري كه قرآن مي‌فرمايد از هزار ماه برتر و والاتر است و نقش شگرفي در اصلاح نفوس و پاكسازي جامعه دارد، بهترين فرصت براي سازمان مطول صداوسيما است تا به مردم ايران نشان دهد هزاران ميليارد بودجه‌اي را كه با عنوان ترويج اسلام و ارزش‌هاي انقلابي دريافت مي‌دارد، چگونه به مصرف مي‌رساند. دستاوردها، قابليت‌ها و آمارسازي‌ها كه مدام سازمان جار مي‌زند و از نقش يگانه و سازنده‌اش در رويارويي با تهاجم فرهنگي و شبكه‌هاي معاند سخن مي‌گويد را به نمايش بگذارد. با توليد و پخش برنامه‌هاي متنوع در بهار قرآن توانايي و كارآمدي مراكزدانشگاهي، آموزشي، پژوهشي، مطالعاتي، فني، هنري‌اش و... را در معرض تماشا و قضاوت عموم قرار دهد. استطاعت سياست‌گذاران و مديران حجيم‌ترين دستگاه تبليغاتي جمهوري اسلامي را در ماه رحمت با روي آنتن بردن برنامه‌هاي آييني به اثبات برساند و عمل به فريضه روزداري را به غايت برساند؟! شوربختانه سازمان صداوسيما در سه دهه گذشته برخلاف بيلان كارها و گزارش‌هاي پرطمطراقي كه همواره با ترفندهاي رسانه‌اي ارايه مي‌دهد در زمينه توليد برنامه‌هاي آييني و فرهنگ‌سازي نتوانسته كارنامه پربار و درخشاني داشته باشد و ضعيف‌ترين عملكرد را دارد. عمده برنامه‌هاي سازمان؛ قرائت قرآن، سخنراني وعاظ ثابت شهرهاي بزرگ، مداحي مديحه سرايان خاص، گفت‌وگوبا كارشناسان هميشگي يا ناشناخته وسريال‌هاي دم دستي را شامل مي‌شود. در اين برنامه‌ها نيازها و اولويت‌هاي جامعه، معضلات و آسيب‌هاي خانواده‌ها، بروز فساد در دستگاه‌هاي نظام اسلامي، تزايد چالش‌هاي مردم با حكمرانان، تمايلات پارسي‌زبانان و... جايي ندارد. گويا برنامه‌سازان صداوسيما صرفا براي جلب‌توجه و خشنودي عده‌اي خاص تقلا مي‌كنند و رضايت و بهره‌مندي عموم ايرانيان در قاموس آنان جايگاهي ندارد.توليداتي كه نقص درتهيه‌كنندگي، كارگرداني، پژوهش، نويسندگي ، اجرا و... آنها كاملا مشهود است و در خور شأن ماه نزول كتاب آسماني نمي‌باشد. برنامه‌هايي تركيبي اغلب با آيتم‌هاي آرشيوي، گزارشي و با دكورهاي پرهزينه توليد مي‌شود و از خلاقيت و نوآوري در مضمون، ساختار و پيام برنامه‌ها خبري يافت نمي‌شود.اگر روزي ارگاني منصفانه و عادلانه بدون سوگيري وضعيت فرهنگي جامعه ايران را بررسي كند و تصميم داشته باشد بدون اغماض مسببان نابساماني فرهنگي ايران را معرفي كند، بي‌ترديد سازمان عريض صدا و سيما به دليل فرصت‌سوزي و پخش برنامه‌هاي بي‌كيفيت و كوتاهي و كم‌كاري در وظايف و ماموريت‌هاي ذاتي كه براي رسانه‌هاي جمعي متصور است، متهم رديف اول شناخته مي‌شود. مناسبت‌هاي نحله‌اي در تقويم سالانه ثبت است و ناگهاني پديد نمي‌آيد و مجال كافي براي توليد برنامه‌هاي جذاب و پرمحتوا براي دست‌اندركاران فراهم است، از اين رو توليد و پخش برنامه‌هاي سراسري در ايام مهم مذهبي باعث تعجب و حيرت همگان مي‌شود.فارغ از حاشيه‌هاي نگران‌كننده‌اي كه در توليد برنامه‌هاي مذهبي وجود دارد، وجه مميزه اغلب اين برنامه‌هاي صداوسيما؛ تكرار، روزمرّگي، سياست‌زدگي، ايده‌پردازي ضعيف، نداشتن راهبرد، كليشه‌اي بودن، اتلاف زمان آنتن و بودجه، تظاهر و... است. سازمان صداوسيما در شناساندن، الگودهي و بزرگداشت مناسبت‌هاي شرعي ناتوان اقدام مي‌كند و با برنامه‌هاي بي‌مخاطبي كه روي آنتن مي‌فرستد به عامل تخريب مناسبت‌ها در سال‌هاي اخير تبديل شده است. عملكرد متناقض سازمان در حوزه ترويج و تبليغ ارزش‌هاي ديني پيامدهاي مخربي به همراه داشته و به نوعي باعث ركود مراكز حوزوي و دانشگاهي در قلمروهاي مذهبي شده و آنها را از رونق و پويايي انداخته است. نوعي باور كژانديشانه در طيفي از مردم كوچه و بازار نسبت به احكام مترقي اسلامي شكل گرفته كه با بطن دستورات قرآني و سيره انبيا و اولياي الهي همخواني ندارد. اسلام قشري بر اسلام علوي تفوق يافته.رفتار مطابق با تعاليم ديني در زيست مردم كم‌رنگ شده و دين محدود به مساجد و تكايا شده است. خرافات و تعصبات نضج گرفته و بينش مخاطبان نسبت به معارف زلال شريعت كاهش يافته است. در اين زمينه مي‌توان به آمار مراكز كشوري و لشكري پيرامون ميزان اقامه نماز، رعايت حجاب، مصرف مشروبات الكلي، زنا و... در جامعه اسلامي مراجعه كرد.
برنامه‌هاي مذهبي صداوسيما همانند كنداكتور برنامه‌هاي سياسي كه توسط طيف و جناحي خاص كه شناخت عميقي از ماهيت آرمان‌هاي سترگ انقلاب ندارند توليد مي‌شود، آنها نيزتوسط قشري تهيه مي‌شود كه ازمعرفت ژرف نسبت به اسلام ناب و آموزه‌هاي آسماني آن كم بهره‌اند.خروجي برنامه‌هاي مذهبي صداوسيما سوق و گرايش مردم به سوي مناسك گرايي صرف و انجام بي‌وقفه عبادات بدون توجه به فلسفه دستورات ديني و هويت اسلامي محدود شده است!! اقشار مختلف مردم به ويژه جوانان در برابر هجمه گسترده شبهاتي كه فضاي مجازي و شبكه‌هاي ماهواره‌اي به باورهاي ديني و پايه‌هاي اعتقادي آنان وارد مي‌كنند تنها مانده‌اند.دين‌گريزي در جامعه افزايش يافته و صدا وسيما با داشتن بيش از صد شبكه راديويي و تلويزيوني مشغول توليد و پخش برنامه‌هاي روتيني است كه با نيازهاي انديشه‌اي مخاطبان داخلي و خارجي فاصله فراوان دارد.بسياري از چالش‌هاي برنامه‌هاي مذهبي صداوسيما به ساختاردرهم تنيده و عجيب سازمان، نداشتن رقيب و حكومتي بودن آن، دايره محدود و تنگ نظري سياست‌گذاران، خمودگي و مصلحت‌انديشي مديران، ترجيح رويكرد امنيتي بر رويكرد رسانه‌اي، عدم پاسخگويي و اقناع‌سازي مخاطبان و... برمي‌گردد.راه برون رفت از بن‌بستي كه برنامه‌هاي آييني صداوسيما بيش از سه دهه است گرفتار آن شده، اجراي مطلوب دستورات و تعاليم ديني است كه در قرآن كريم و روايات نجات‌بخش اسلامي در زمينه تبليغ و بناي جامعه سالم و مدينه فاضله، آمده است.