تابلو به تابلوي نمايشگاه «نقش خيال» در گالري مژده
از سپيدي صفحه تا انباشتگي كلمه
پرويز براتي
گر خواهي شاعر را به فهم آري به سرزمينش قدم بگذار (گوته)
با اندكي تسامح مي‌توان اين سخنِ گوته را براي دنياي اسرارآميز و شاعرانه خط فارسي نيز به كار بُرد. هر چند مدت‌هاست كه سخن از به سر آمدن دوران خوش نوشتن و زوال سنت خوشنويسي بر زبان مي‌آيد اما اگر اين روزها گذرتان به گالري مژده بيفتد با قطعاتي از خوشنويسان معاصر ايران روبه‌رو مي‌شويد كه ناخودآگاه شما را به ياد پيشگامان سنت شكوهمند ايرانشهري، همچون ميرعماد و كلهر و ميرزا غلامرضا مي‌اندازد.
مطابق با برخي نگاه‌ها، خطاطي مثل بسياري از سنت‌ها و به عنوان يك روش‌شناسي براي هميشه از ميان رفته و ديگر احيا و بازگشتي نخواهد داشت و از اين بابت هيچ افسوسي بر آن مترتب نيست! با اين حال نمايشگاه گالري مژده خلاف اين باور را نشان مي‌دهد و از زنده بودن سنت ستبر خوشنويسي حكايت دارد.
در بدو ورود به گالري، قطعه‌اي از اسرافيل شيرچي از سوره «حمد» جلب‌توجه مي‌كند كه سال 1387 پاي آن به چشم مي‌خورد. مجاور اين تابلو، نصرالله افجه‌اي عبارت «بسم‌الله الرحمن الرحيم» را با خط تركيبي شكسته و نستعليق نوشته است كه سال 1401 پايين آن درج شده. اثر بعدي نمايشگاه، يك قطعه شكسته نستعليق از محمد حيدري است و بعد از آن، علي شيرازي با اثري فاخر با تركيب‌بندي عبارت «بسم‌الله الرحمن الرحيم» در كادر مربع حضور دارد كه تذهيب آن را رامين مرآتي انجام داده. اين اثر متعلق به سال 1396 است.
تابلوي بعدي اين نمايشگاه يك قطعه سياه‌مشق مدرن از صداقت جباري مربوط به سال 1399 است كه يادآور سنت با شكوه سياه‌مشق‌نويسي به عنوان ايراني‌ترين رويكرد خوشنويسي است. كنارش، يك نستعليق كلاسيك معاصر از امير احمد فلسفي چشم‌نوازي مي‌كند و بالاي آن، يك قطعه خط شكسته از فرشته حسيني نمايان است. مهدي فلاح نيز با تابلويي حضور دارد كه با مركب نوشته شده و روي ورق طلا آذين‌بندي شده است.
علي‌اكبر رضواني، ديگر خوشنويس حاضر در نمايشگاه «نقش خيال»، شكسته‌اي استوار، پخته و نرم پر از آرايه‌هاي هندسي عرضه كرده و جواد بختياري نيز با دو اثر كه اولي يك نستعليق دفتري است. يدالله كابلي ديگر خوشنويسِ حاضر در نمايشگاه، با يك قطعه شكسته نستعليق حضور دارد و كيارش يعقوبي با دو اثر كه اثر اولش نگاهي گرافيكي به خوشنويسي دارد. يعقوبي در اين تابلو به فضاهاي منفي توجه دارد و يك نگاه مدرن ضمن احترام به سنت، شبيه كار رضا مافي ارايه كرده است. تابلوي يعقوبي با گل و مرغي خيره‌كننده از فريبا نصيريان تزيين شده است. ديگر اثر شيرچي در اين نمايشگاه، يك شكسته تزييني زيباي بسم‌الله است و كار محمد احصايي نيز، تابلويي زيبا به خط محقق است. سياه‌مشق رضا رينه‌اي ديگر اثر اين نمايشگاه، متاثر از قدماست و اثر بعدي، شكسته‌اي ديگر از كابلي است، تا برسيم به قطعه‌اي زيبا از زنده‌ياد رضا مافي، شناسنامه نقاشيخط معاصر ايران كه از تلفيق ثلث و نسخ ايجاد شده؛ هر چند نمي‌توان گفت نسخ يا ثلث است كه تركيبي از هر دو است. اثر مافي يك مرغ بسمل مربوط به سال 1351 است.
حسين غلامي، ديگر هنرمند حاضر در اين نمايشگاه، يك نستعليق ناب كلاسيك ارايه كرده و مجتبي ملك‌زاده با يك قطعه خط شكسته حضور دارد. اثر ديگرِ فلسفي مربوط به سال 1377 و سوره نحل و مرز بين قلم غبار و خفي است. خط راضيه سپهر، خوشنويس جوان و آتيه‌دار، يك شكسته نستعليق به شيوه مورب‌نويسي و معكوس‌نويسي است كه تذهيبي زيبا دارد. متن اين قطعه اِن يكاد است و اطرافش جوشن كبير نقش بسته است. كاوه تيموري در اين نمايشگاه با يك نستعليق زيبا و خيره‌كننده حضور دارد كه از تزيين الله‌هاي كوچك به وجود آمده و نام اثر برگرفته از آيه 115 سوره بقره «به هرسو رو كنيد، خدا آنجاست» (فأيْنما تُولُّوا فثم وجْهُ‌الله) است؛ تابلويي در ابعاد 50 در 70 سانتي‌متر مربوط به سال 1399 كه خطاط در آن از ظرفيت الله و الف بهره برده است.
بهرام حنفي دو اثر نقاشيخط هر دو مربوط به سال 1389 در اين نمايشگاه ارايه كرده است و عين‌الدين صادق‌زاده كه در خط شكسته هوايي تازه پديد آورده است، با دو اثر زيبا هر دو مربوط به سال 1399 حضور چشم‌گيري در نمايشگاه «نقش خيال» دارد.
اثر ديگر جواد بختياري، يك نستعليق دانگ درشت مربوط به سال 1401 است كه عبارت «بسم‌الله الرحمن الرحيم» را با تذهيب فاخر نگارش كرده است. خط ديگر يعقوبي نيز، با تذهيب زيباي فريبا نصيريان در اين نمايشگاه خودنمايي مي‌كند. همچنين در اين نمايشگاه قطعه خط ديگري از رضا رينه‌اي مشاهده مي‌شود كه يك سياه‌مشق نستعليق به شيوه محكم‌نويسي است و متاثر از خط قدما.
الهه خاتمي ديگر خطاط حاضر در اين نمايشگاه، با قلم سه سانتي كتيبه آيه 58 سوره يس («سلامٌ قوْلًا مِنْ ربٍّ رحِيمٍ») را خطاطي كرده است. تابلوي او تاريخ 1392 را پاي خود دارد.
نكته‌اي كه پس از تماشاي آثار اين 22 خوشنويس معاصر به چشم مي‌خورد، بها دادن اين هنرمندان به كار تذهيب‌كاران است. ناگفته پيداست كه تذهيب و گل و مرغ لباسي مي‌ماند براي خط. اين مزين كردنِ اثر بسيار تاثيرگذار است و از اين رو كار هنرمندان تذهيب‌كاري چون فريبا نصيريان، رامين مرآتي، نوروز علي ميرزايي و مجيد فداييان در اين نمايشگاه حائز اهميت است.
دو اثر در اين نمايشگاه رويكرد مدرن دارد و مابقي كلاسيك است. آن دو اثر متعلق به بهرام حنفي است. البته اثر افجه‌اي نيز فضاي متفاوتي دارد و تابلوي يعقوبي نيز رويكرد مدرن دارد؛ هر چند نوع خط به كار رفته در اثر يعقوبي، سنتي است. اثر كاوه تيموري نيز رويكرد مدرن و متفاوتي را دنبال كرده است.
بسياري از هنرمندان حاضر در اين نمايشگاه، در زمره افرادي هستند كه بازانديشي درباره هستي كاليگرافي را در ديگر آثارشان مي‌توان مشاهده كرد. مدرنيست‌هايي چون رضا مافي، نصرالله افجه‌اي، محمد احصايي، علي شيرازي، صداقت جباري، عين‌الدين صادق‌زاده، بهرام حنفي، كاوه تيموري، كيارش يعقوبي و ديگران كه بداعت در هنرشان ناشي از تسلط آنان بر سنت و رويكرد مصمم آنها به نو‌آوري است و در كنش نقاشانه‌شان، ارزش تخيل و نگاه، هم‌ارزِ با صناعت است.
نمايشگاه گروهي خوشنويسي با عنوان «نقش خيال» تا جمعه نهم ارديبهشت در گالري مژده به نشاني سعادت‌آباد، خيابان علامه شمالي، خيابان 18 شرقي، پلاك27، زنگ يك به تماشاست.