سيدحسن خميني
در ديدار جمعي از سفرا و معاونان سابق وزارت خارجه:
بايد گره سياست خارجي را باز كرد
حجت‌الاسلام والمسلمين سيد حسن خميني طي سخناني در ديدار با جمعي از معاونين سابق وزارت خارجه و سفراي ادوار گوناگون جمهوري اسلامي ايران كه چهارشنبه شب در حسينيه جماران برگزار شد، گفت: امروز همه مسائل كشور به حوزه سياست خارجي گره خورده و بايد گره اين حوزه را باز كرد و توان مديريتي و خرد جمعي جمهوري اسلامي ايران كه طي اين چهل و سه سال با آزمون و خطا ساخته شده، مي‌تواند اين كار را انجام بدهد.
نوه بنيانگذار انقلاب اسلامي گفت: حاكم حتما بايد مصالح را ببيند؛ اما تفاوت حاكم وابسته و غيروابسته در اين است كه حاكم وابسته مصالح خود و حاكم ملي مصالح مردم را مي‌بيند. يكي از ويژگي‌هاي مومن كه در شخصيت امام هم متجلي و همه ما آن را بايد در خودمان پررنگ كنيم اين است كه هيچ‌وقت «وسيله» به جاي «هدف» نمي‌نشيند؛ اين مساله به طور خاص در حوزه سياست خارجي بسيار معني دارد.
يادگار امام در ادامه با اشاره به اين جمله كه «هدف وسيله را توجيه نمي‌كند»، افزود: معناي اين عبارت آن است كه اگر هدف شما هرقدر هم مقدس باشد، حق نداريد از هر راهي براي رسيدن به آن هدف استفاده كنيد. اما سخن من اين است كه هيچ‌وقت نبايد راه جاي هدف قرار بگيرد.
مسير، هيچ تقدسي ندارد و اگر مسيري بسته شد، راه ديگري بايد انتخاب كرد و اينكه ما به خود مسير تقدس ببخشيم، گم كردن هدف است.
وي با بيان اينكه بعضي‌ها تعبير «الْمُومِنُ كيس» را به اين معنا گرفته‌اند كه نزديك‌ترين، كم‌هزينه‌ترين و سريع‌ترين راه براي رسيدن به هدف انتخاب شود كه اين راه‌ها بايد صددرصد عقلايي باشد، يادآور شد: يكي از جملات امام كه بعضا فهم اشتباهي از آن شده، اين عبارت است كه «همه ما مامور به تكليف و وظيفه‌ايم نه مامور به نتيجه.»
يادگار امام در تشريح اين جمله افزود: سخن امام بدين معناست كه بين هدف و نتيجه تفاوت وجود دارد. هدف، قبل از نتيجه تعريف مي‌شود و نتيجه بعد از حركت به دست مي‌آيد. ما با توجه به اهداف است كه وظيفه خود را مي‌شناسيم و اگر ندانيم به دنبال كدام هدف هستيم، اصلا وظيفه مشخصي نداريم. البته بعد از شناخت هدف و دريافتن اينكه كدام كار وظيفه ما براي رسيدن به هدف است آن وقت اگر به نتيجه رسيديم چه بهتر و اگر نرسيديم چون تلاش خود را كرده‌ايم مأجور هستيم.
وي با بيان اينكه سياست خارجي و كار ديپلماسي صرفا مسير وصول به اهداف است و في‌نفسه تقدسي ندارد، ادامه داد: هدف فراتر از اين مسير است. اگر مسيري را رفتيد و به نتيجه نرسيد، بايد سريعا آن مسير را عوض كنيد و مسيرهاي ديگري را برويد. قدرت يك ديپلمات و دستگاه ديپلماسي اين است كه هنگام مواجه شدن با بن‌بست در يك مسير، بتواند در كمتر از ۲۴ ساعت راه جديدي را باز كند؛ ولو اينكه آن راه‌حل با مسير به ظاهر ۱۸۰ درجه مخالف، اما در واقع در راستاي هدف باشد.
يادگار امام سپس با اشاره به سيره علمي امام راحل در دوران رهبري گفت: به نظر من يكي از سرمايه‌هاي امام، «ثبات قدم» ايشان در اهداف بود، اما عظمت اين ويژگي، جلوه ويژگي ديگر ايشان يعني «توانايي تغيير راه‌ها و مسيرها» را كمرنگ كرده است. ايشان در پايان جنگ مي‌گويند، تا ديروز مي‌خواستيم جنگ كنيم و امروز از صلح سخن مي‌گوييم. در همين زمينه مثالي ديگر هم وجود دارد؛ روزي كه امام آن بيانات بسيار تند را بعد از حج خونين عليه آل سعود گفتند و آنها را تكفير كردند، من براي اقامه نماز جماعت خدمت‌شان رفته بودم. ابوي ما هم آمدند. به امام گفتند با وجود اين تعبير شما (كافر خواندن سعودي‌ها) چطور بعدا با آنها رابطه برقرار كنيم؟! امام گفتند مگر با بقيه كفار رابطه نداريم؟! اينها هم مثل آنها هستند!
وي افزود: اين جمله امام نشان مي‌دهد كه در همان لحظه كه امام از موضع غيرت ديني در حال حمله به چنين جنايتي كه بالغ بر ۳۰۰ نفر از شهروندان ما را به شهادت رساند، بودند؛ گام بعدي را هم مي‌ديدند. اين منطق نشان مي‌دهد كه روابط با عربستان و آل سعود نه آن‌قدر مقدس است كه بگوييم حتما بايد برقرار باشد و نه آن‌قدر نامقدس است كه بگوييم هيچ‌وقت نبايد باشد، بلكه اين امور بستگي به مصالح دارد.
سيد حسن خميني تصريح كرد: مگر حاكمان آلمان - مثلا- مصالح خودشان را نمي‌بينند؟! يا مگر دولت چين به ايران نگفته بود وقتي ما با امريكايي‌ها چند صد ميليارد دلار تجارت داريم، نمي‌توانيم به خاطر چند ميليارد دلار از آن چشم بپوشيم؟! ممكن است به ذهن بيايد كه حتما اينها (حاكمان چين) وابسته هستند. ولي واقعيت اين است كه حاكم حتما بايد مصالح را ببيند؛ اما تفاوت حاكم وابسته و غيروابسته در اين است كه حاكم وابسته مصالح خودش را مي‌بيند و حاكم ملي مصالح مردم را. يادگار امام تاكيد كرد: هنگام تصميم‌گيري و اتخاذ سياست صحيح در قبال يك موضوع، ابتدا بايد فكت‌ها را به درستي بشناسيم و سپس بتوانيم به‌طور عقلايي اتفاقات بعدي را پيش‌بيني كنيم. مثلا الان بگوييم در جريان جنگ روسيه و اوكراين قرار است چه اتفاقي رخ دهد؟! آيا دنيا وارد جنگ سرد مي‌شود؟ رابطه كشورها و قدرت‌هاي بزرگ در اين قضيه چگونه است؟ اينجا بايد افراد داراي تجربه با تكيه بر دانش روز، مطلع از مسائل و داراي تحليل، وارد شوند. دوم اينكه، در اين مساله منافع اصلي و فرعي و تحليل‌هاي درست و غلط را گم نكنيم. سوم اينكه، منيت‌ها و نگاه‌هاي بخشي و جناحي وارد نشود. وي با تاكيد بر اينكه در سياستگذاري‌ها حتما بايد مصالح كلان دنياي اسلام و ملت ايران لحاظ شود، ادامه داد: البته فقط ديكته نانوشته غلط ندارد؛ هركسي آستين بالا مي‌زند و وارد كاري مي‌شود، حتما اشتباه هم مي‌كند؛ اما پيروزي نسبي مهم است، چراكه جريان مقابل هم داراي عقل است. كدام كشتي‌گيري است كه هميشه پيروز شده يا كدام تيم فوتبال هيچ گلي نخورده است؟! مهم اين است كه عقلايي حركت كنيم. يعني موضوعات را بشناسيم و همه قدرت روز كارشناسي جهاني را در اين مساله به خدمت بگيريم. سيد حسن خميني با بيان اينكه هيچ كس نمي‌تواند بگويد در همه حوزه‌ها كارشناس است و از همين رو، طبيعتا خرد جمعي بايد كار را به پيش ببرد، گفت: پتانسيل دروني و قدرت كارشناسي جمهوري اسلامي بسيار قوي است و واقعا ناشكري است كه از توانايي مجموعه مديريتي اين چهار دهه استفاده نكنيم. اين مجموعه قدرت و توان حل مشكلات در حوزه اقتصادي و سياست خارجي را دارد.