عقب‌نشيني بايدن از تغيير سياست «ابهام استراتژيك»

محمدحسين  لطف‌الهي

رييس‌جمهور امريكا تنها يك روز پس از آنكه وعده داد كه ايالات متحده در صورت حمله نظامي چين به تايوان، نظاميان خود را براي دفاع از اين جزيره اعزام خواهد كرد، از موضع خود عقب نشست و در ديدار با رهبران گروه كواد گفت كه سياست ايالات متحده در قبال مساله تايوان تغييري نكرده است.

در نشستي كه روز سه‌شنبه با حضور رهبران ايالات متحده، هند، استراليا و ژاپن در استراليا برگزار مي‌شد خبرنگاران از جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا خواستند تا درباره موضع‌گيري‌اش درباره موضوع تايوان در نشست خبري روز دوشنبه با فوميو كيشيدا، نخست‌وزير ژاپن توضيحاتي را ارايه بدهد. روز دو‌شنبه در كنفرانس خبري از رييس‌جمهور امريكا سوال شد كه «شما به دلايلي روشن حاضر نبوديد درگير جنگ نظامي در اوكراين شويد؛ آيا در صورتي كه اتفاقي مشابه در تايوان بيفتد، به دفاع از اين كشور برخواهيد خاست و به صورت نظامي درگير ماجرا مي‌شويد؟» جو بايدن با قاطعيت گفت: «بله» و خبرنگار كه از صراحت او متعجب شده بود دو بار پرسيد: «واقعا چنين كاري خواهيد كرد؟» كه رييس‌جمهور امريكا تاكيد كرد كه اين «تعهدي» است كه كشورش آن را پذيرفته است.
اين موضع‌گيري تغييري آشكار در سياست بلندمدت ايالات متحده در قبال موضوع تايوان كه به «ابهام استراتژيك» معروف است، محسوب مي‌شد. براساس اين سياست روساي جمهور و ساير مقام‌هاي ارشد ايالات متحده از بيان دقيق واكنش واشنگتن به سناريوي احتمالي حمله نظامي چين به تايوان و تلاش پكن براي تسلط يافتن بر تايوان خودداري مي‌كردند. زماني كه از بايدن درخصوص اينكه «آيا سياست بلندمدت امريكا تغيير كرده و سياست قبلي كنار گذاشته شده؟» پرسيده شد او در پاسخ با صراحت گفت «نه» و وقتي مجددا خبرنگاران درباره احتمال اعزام نيروهاي امريكايي در صورت حمله چين به تايوان سوال كردند او يك بار ديگر بر اين مساله كه سياست واشنگتن دست نخورده باقي مانده، تاكيد كرد:  «سياست ما به هيچ‌ وجه تغيير نكرده است؛ من در اظهارات ديروزم هم روي اين موضوع تاكيد كردم.» پس از اظهارات بايدن در نشست خبري، كاخ سفيد كوشيد تا با تلاش براي تاكيد بر «عدم تغيير سياست امريكا» گفته‌هاي بايدن را «شفاف‌سازي» كند و مانع از آن شود كه گفته‌هاي رييس‌جمهور ايالات متحده نوعي ايجاد تعهد براي دفاع نظامي از تايوان در برابر حمله نظامي چيني‌ها به حساب آيد. اين در شرايطي است كه بايدن دست‌كم دو بار ديگر - يك‌بار در آگوست 2021 و بار ديگر دو ماه پس از آن - نيز اشتباه مشابهي را تكرار كرده بود.

ديدار با رهبران «كواد»
اظهارنظر بايدن در چهارمين روز از سفر آسيايي خود در نشست با رهبران گروه كواد مطرح شد. اين گروه متشكل از ايالات متحده، استراليا، هند و ژاپن ائتلافي از چهار دموكراسي منطقه هند - اقيانوس آرام است كه از سال 2004 و به منظور مهار قدرت روزافزون چين در اين منطقه به وجود آمده است. در سال‌هاي اخير و با توجه به افزايش تنش‌ها و اختلافات ميان واشنگتن و پكن اهميت اين گروه افزايش يافته و دولت بايدن نيز بيش از دولت‌هاي قبلي ايالات متحده بر اهميت همكاري با متحدان آسيايي براي مهار چين تاكيد دارد.
پس از ديدار رييس‌جمهور ايالات متحده با رهبران گروه كواد، بايدن ديدار دوجانبه و جداگانه‌اي نيز با نارندرا مودي، نخست‌وزير هند داشت كه مقام‌هاي آگاه اين ديدار را ديداري در شرايط «سخت و پيچيده» توصيف كردند. هند از معدود دموكراسي‌ها در جهان است كه روابط بسيار نزديكي با روسيه دارد و هنوز پس از گذشت نزديك به سه ماه از تهاجم روسيه به اوكراين حاضر به محكوم كردن اين اقدام مسكو نشده است.
روزنامه واشنگتن پست در اين باره مي‌نويسد: «هندي‌ها تاكنون بارها به درخواست كشورهاي غربي درخصوص انتقاد علني از روسيه در مجامع بين‌المللي نظير سازمان ملل متحد براي حمله به اوكراين جواب رد داده‌اند. اين موضوع نااميدي كشورهاي غربي و به ويژه ايالات متحده را در پي داشته و باعث شد بايدن در ماه مارس اعلام كند كه مواضع دهلي‌نو در قبال روسيه را تا حدود زيادي متزلزل و ضعيف مي‌داند.»
هند به عنوان يك قدرت آسيايي دوستي عميق و استراتژيكي با مسكو دارد كه آغاز آن به دوران جنگ سرد بازمي‌گردد. براساس گزارش انديشكده امريكايي استيمسون، در حال حاضر ارتش هند 85درصد از تسليحات خود را از روسيه تامين مي‌كند و از ابتداي سال جاري نيز واردات نفت از روسيه را به‌رغم تحريم‌هايي كه از سوي ايالات متحده و ساير كشورهاي غربي اعمال شده، افزايش داده است.
مقام‌هاي هندي در پاسخ به انتقادها درباره اين موضوع، به ضرورت تامين امنيت كشورشان در حوزه انرژي اشاره مي‌كنند و از آلمان به عنوان يك كشور اروپايي كه همچنان به واردات گاز از روسيه ادامه مي‌دهد، نام مي‌برند.
به گزارش آسوشيتدپرس، روز سه‌شنبه ساعاتي پيش از ديدار دوجانبه بايدن و مودي، يك مقام ارشد امريكايي به شرط ناشناس ماندن اظهار كرده بود كه رييس‌جمهور ايالات متحده از «نظرات متفاوت» هند درباره روسيه آگاه است و تلاش خواهد كرد تا در اين گفت‌وگو بيشتر به «مشتركات» بپردازد.
بايدن روز گذشته در پايان گفت‌وگوهايش با نارندرا مودي، نخست‌وزير هند متني را از روي كاغذ قرائت كرد: «ما در اين ديدار به بررسي تاثيرات جنگ جاري روسيه عليه اوكراين و تاثيرات آن بر نظم جهاني پرداختيم. امريكا و هند به رايزني نزديك براي كاهش دادن اين تاثيرات ادامه مي‌دهند.» در مقابل اما، نارندرا مودي در سخنان خود اشاره‌اي به اين جنگ نكرد و گفت: مطمئن هستم كه دوستي امريكا همچنان براي صلح و ثبات جهاني، پايداري سياره (زمين) و توسعه انساني مفيد خواهد بود. مودي از «اجلاس بسيار مثبت و مهم كواد» سخن گفت و به تمجيد از شراكت استراتژيك كشورش با امريكا پرداخت، شراكتي كه به گفته او، بر پايه اعتماد استوار است. بر خلاف بايدن كه در سفر سه روزه خود به ژاپن از هر فرصتي براي مطرح كردن جنگ روسيه و اوكراين استفاده كرد، نخست‌وزير هند تنها گفت كه امريكا و هند منافع دفاعي و ارزش‌هاي مشترك دارند، اما وارد جزييات اين مسائل دفاعي نشد. همچنين در بيانيه كاخ سفيد از شرح جرييات اين ديدار آمده است: «بايدن حمله توجيه‌ناپذير روسيه به اوكراين را محكوم كرد. اين دو رهبر متعهد شدند كه به ارايه كمك‌هاي بشردوستانه به اوكراين ادامه بدهند.» اين نشان مي‌دهد كه مودي در ديدار خصوصي خود با بايدن هم از محكوم كردن حمله روسيه خودداري كرده است. بايدن آخرين روز سفر خود به ژاپن را با انتقاد تند ديگري به روسيه آغاز كرد. او حمله روسيه را «ساعاتي تاريك» توصيف و تلاش‌هاي ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه براي «از بين بردن» فرهنگ اوكراين را محكوم كرد. بايدن در اجلاس كوآد كه با حضور رهبران امريكا، ژاپن، استراليا و هند برگزار شد، گفت: ما در تاريخ مشترك خود در حال عبور از اين ساعات تاريك هستيم. ديگر رهبران گروه كواد نيز به‌رغم نارضايتي از مواضع هند درباره بحران اوكراين تلاش مي‌كنند تا اين نارضايتي را به گونه‌اي ملايم ابراز كنند تا باعث فاصله گرفتن هند از گروه كواد و ناكام ماندن برنامه‌ها و اهداف اين گروه نشود. روز گذشته زماني كه از فوميو كيشيدا درباره اين مساله سوال شد، او پاسخ داد كه «طبيعي» است هر كشوري وزن روابط خود با ديگر كشورها را براساس مصالح مدنظر خود تعيين كند. او اضافه كرد كه به‌رغم اختلافات موجود، اعضاي كواد به همكاري درباره موضوعات مهم منطقه‌اي ادامه خواهند داد و اين موضوع را بسيار حائز اهميت دانست. كيشيدا گفت: «در دنياي امروز هر كشوري روابط تاريخي و جغرافيايي خاص خود را دارد و اين موضوع باعث مي‌شود حتي كشورهايي كه بسيار شبيه به هم مي‌انديشند نيز در برخي موضوعات مانند هم عمل نكنند.»