نرخ مشاركت اقتصادي در كف 7 ساله

گروه اقتصادي

گزارش مركز آمار نشان مي‌دهد نرخ مشاركت اقتصادي كه بيانگر تعداد افراد فعال در جامعه (بيكار يا شاغل / افراد جوياي كار) است، در سال ۱۴۰۰ به صورت ميانگين يك تا ۴ درصد با كاهش مواجه شده كه بر همين اساس نرخ مشاركت اقتصادي در ۱۹ استان كاهشي شده است. اين گزارش كه با سرفصل كاهش نرخ بيكاري در سال 1400 ارايه شده نشان مي‌دهد كه در واقع افت نرخ مشاركت اقتصادي در نهايت آمار شاغلان و بيكاران را پايين آورده است؛ اتفاقي كه با ركود شديد فعاليت‌هاي اقتصادي چيز عجيبي نيست. 

مطابق تعاريف موجود نرخ مشاركت اقتصادي از تقسيم نسبت جمعيت فعال (شاغل و بيكار) 15 ساله و بيشتر به جمعيت در سن كار، 15 ساله و بيشتر به دست مي‌آيد. با اين تعريف محصلان، خانه‌داران و دارندگان درآمد بدون كار، چنانچه شاغل يا بيكار نيز بوده‌اند، فعال اقتصادي محسوب مي‌شوند. ضمن اينكه نرخ مشاركت اقتصادي به متغيرهايي چون جمعيت فعال و جمعيت در سن كار كه در دل خود جمعيت غيرفعال را نهفته دارد، وابسته است.
به‌طور مثال در استان خراسان شمالي نرخ بيكاري طي يك سال از 10.8 درصد به 9.7 درصد در پايان سال 1400 رسيده است. اما نرخ مشاركت اقتصادي نيز در اين استان از 46.2 درصد به 44.7 درصد كاهش پيدا كرده است. اين اعداد نشان مي‌دهد كه جمعيت فعال در اين استان از چرخه كاريابي خارج شده‌اند و لزوما به معناي آن نيست كه بيكاران به جرگه شاغلان پيوسته باشند. 
بررسي نرخ مشاركت در سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد اين شاخص در بعد فصلي در كمترين سطح خود در هفت سال اخير قرار گرفته و همچنان شيبي نزولي را در فصل‌هاي اخير اتخاذ كرده است. در يك نگاه كلي، نرخ مشاركت اقتصادي جمعيت 15 ساله و بيشتر در كل كشور به 40.9 درصد در سال 1400 رسيده كه 0.4 درصد پايين‌تر از سال 99 است. مركز آمار ايران مي‌گويد نرخ مشاركت اقتصادي در مردان تفاوتي نداشته اما در ميان زنان، 0.6 درصد كمتر از سال 99 بوده است. 
براي پي بردن به ميزان ناچيز بودن اين اعداد فقط كافي است به آمار مشابه در همين كشورهاي همسايه ايران نگاهي بيندازيد. به‌طور مثال نرخ مشاركت اقتصادي در سال 2020 در قطر 86 درصد بوده. اين عدد در جمهوري آذربايجان 63 درصد و تركيه 50 درصد بوده است. البته در كشورهايي مانند چين با نرخ مشاركت 67 درصد و ويتنام يا آنگولا با 76 و 75 درصد، اين ارقام بسيار بالاتر هم هست. 

مهاجرت از روستا به شهر؟
بخش ديگري از گزارش مركز آمار نشان مي‌دهد كه مشاركت اقتصادي در روستاها در حال كاهش است. در سال 99 بالغ بر 6 ميليون و 457هزار و 717 نفر در روستاها مشاركت اقتصادي در روستاها داشته‌اند كه اين رقم در سال گذشته 172هزار و 527 نفر كمتر شده است. در روستاها فقط در يك سال به تعداد جمعيت غيرفعال 107 هزار و 743 نفر اضافه شده است. هرچند اين رقم براي شهرها بسيار بيشتر و چيزي حدود 500 هزار نفر است. 
با اين آمار طبيعي است كه فرض كنيم بخش عمده‌اي از روستاييان به سمت نواحي صنعتي گسيل شده‌اند. چنانكه آمار نشان مي‌دهد فقط در يك سال، 208هزار و 108 نفر از تعداد روستايياني كه كار كشاورزي مي‌كردند؛ كاسته شده است. در واقع اشتغال در بخش كشاورزي در روستاها 2.4 درصد در سال گذشته نسبت به سال 99 كمتر شده است. 
ركودي كه جابه‌جا شد
همان‌گونه كه گفتيم در هفت سال گذشته چنين ركودي در نرخ مشاركت اقتصادي بي‌سابقه بوده است. اما در سال گذشته هر چقدر به پايان سال نزديك شده‌ايم؛ نرخ مشاركت اقتصادي نيز روند نزولي را در پيش گرفته است. در بهار سال 1400 نرخ مشاركت اقتصادي 41.4 درصد بوده. در تابستان به 41.1 درصد رسيده و در پاييز 40.9 درصد را ثبت كرده و در زمستان به 40.4 درصد كاهش پيدا كرده است. 
مركز آمار ايران در گزارش خود عنوان كرده كه نرخ بيكاري ۵ استان كه در سال ۹۹ دو رقمي بوده است، در سال ۱۴۰۰ تك رقمي شده است. به گفته اين مركز، نرخ بيكاري استان كهگيلويه‌وبويراحمد از ۱۰.۹ درصد به ۹.۱ درصد، قم از ۱۰ درصد به ۹.۳ درصد، سيستان‌وبلوچستان از ۱۱.۴ درصد به ۹.۴ درصد، خراسان شمالي از ۱۰.۸ درصد به ۹.۷ درصد و البرز از ۱۱.۵ درصد به ۹.۷ درصد كاهش يافته و تك رقمي شده است. اما برخي كارشناسان معتقدند كه روندهاي كاهشي در نرخ بيكاري غالبا نه بهبود وضعيت اشتغال‌زايي كه نتيجه كاهش نرخ مشاركت اقتصادي در ايران هستند. ضمن اينكه حتي با وجود كاهش نرخ مشاركت اقتصادي نيز ميزان نرخ بيكاري كشور مسيري صعودي داشته و روندي افزايشي را در اين مقطع در مقايسه با سال گذشته سپري كرده است. چنانكه 11 استان كه پيش از اين بيكاري تك‌رقمي داشته‌اند؛ سال گذشته نرخ بيكاري در آنها دورقمي شده است. به‌طور مثال نرخ بيكاري يك استان يعني اردبيل كه تك‌رقمي بود، دو رقمي شده و از ۷.۴ درصد به ۱۰.۳ درصد افزايش يافته است. در بين استان‌هاي داراي نرخ بيكاري دو رقمي استان هرمزگان با نرخ بيكاري ۱۵.۸ درصد بالاترين نرخ بيكاري استان كشور و استان اردبيل با نرخ ۱۰.۳ درصدي پايين‌ترين نرخ بيكاري را به خود اختصاص داده‌اند. پس از استان هرمزگان، استان كرمانشاه با نرخ بيكاري ۱۴.۹ درصد، خوزستان با نرخ بيكاري ۱۲.۶ درصد، لرستان ۱۲.۵ درصد، آذربايجان غربي با ۱۲.۴ درصد و چهارمحال‌وبختياري با نرخ ۱۲.۳ درصد قرار دارند.
البته بايد به اين موضوع نيز اشاره كنيم كه بررسي داده‌هاي مركز آمار نشان مي‌دهد در ۱۲ استان كشور نرخ مشاركت اقتصادي در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ افزايش يافته است كه شامل استان‌هاي اردبيل، آذربايجان غربي، بوشهر، تهران، خراسان جنوبي، سيستان‌وبلوچستان، قزوين، كرمان، گيلان، لرستان، مركزي و يزد مي‌شود.