سفر رافائل گروسي به تل‌آويو بر تنش ميان تهران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي افزود
هشدار تهران درباره عواقب اقدام سياسي در شوراي حكام
سارا معصومي
رابطه ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در آستانه سلسله جلسه‌هاي دوره‌اي شوراي حكام اين نهاد كه از روز دوشنبه هفته جاري آغاز خواهد شد، پرتنش گزارش مي‌شود. درست در روزهايي كه ايران و 1+4 به علاوه ايالات متحده هر روز از احياي توافق هسته‌اي دور و دورتر مي‌شوند، دورنما براي حل اختلاف‌هاي پادماني ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم تيره و تار شده است. اختلاف‌هايي كه هر چند در محتوا به تعهدات پادماني ايران به عنوان عضو معاهده ان‌پي‌تي مربوط بوده و مستقل از تعهدات برجامي ايران به نظر مي‌رسد، اما در عمل احتمال حل و فصل اين دو پرونده به شكل جدا از هم بسيار ضعيف است. در حالي كه سه كشور اروپايي حاضر در برجام (فرانسه، بريتانيا و آلمان) به علاوه ايالات متحده خود را براي صدور قطعنامه عليه ايران در نشست اين هفته شوراي حكام آژانس مهيا مي‌كنند، حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه ايران در گفت‌وگو با جوزپ بورل، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا نسبت به اقدام سياسي عليه تهران در نشست آتي شوراي حكام هشدار و تذكر داده كه در صورت تحقق اين سناريو، ايران واكنش متناسب و شديداللحني نشان خواهد داد. در اين ميانه سفر رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تل‌آويو و ديدار با نفتالي بنت، نخست وزير اين رژيم آن هم در آستانه جلسه شوراي حكام كه پرونده ايران محور اصلي آن گزارش شده هم از سوي وزارت خارجه ايران مورد انتقاد قرار گرفته و هم كاربران ايراني و حتي غيرايراني در فضاي مجازي و رسانه‌اي نسبت به اين اقدام گروسي واكنش منفي نشان دادند. اما اختلاف امروز ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در چه مسائلي ريشه دارد و چرا در سايه توافق صورت گرفته ميان محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران و رافائل گروسي در نيمه اسفندماه 1400و مشخص كردن جدول زماني 3 ماهه براي حل و فصل اين اختلاف، تهران و آژانس باز هم در آستانه خط و نشان‌كشي درباره صدور يك قطعنامه در شوراي حكام قرار گرفته‌اند؟
رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در شهريور و اسفندماه 1400 به تهران سفر كرده و هر دو بار هم با دستان پر و در سايه يك تفاهم جديد فني، تهران را ترك كرد. در جريان نخستين سفر او به تهران در دولت سيزدهم دو طرف به بيانيه مشتركي دست يافتند كه به نخستين چراغ سبز دولت سيزدهم به مذاكرات تعبير شد. در بخش‌هايي از اين بيانيه آمده بود: در سايه تفاهم تهران و آژانس به بازرسان آژانس اجازه داده مي‌شود تا نسبت به سرويس فني تجهيزات نظارتي مشخص شده و جايگزيني كارت‌هاي حافظه آنها كه تحت مهر و موم مشترك در ايران نگهداري خواهند شد، اقدام كنند. نكته قابل توجه درباره اين تفاهم ايران و آژانس، دور شدن سايه صدور قطعنامه عليه ايران در نشست فصلي وقت شوراي حكام بود كه گفته شد پس از تفاهم تهران و آژانس براي عدم صدور اين قطعنامه، سفر گروسي به تهران و انجام تفاهم صورت گرفت.
دومين سفر رافائل گروسي به تهران در نيمه اسفندماه سال گذشته صورت گرفت و البته اين‌بار مساله‌اي جدا از برجام و تعهدات برجامي، گروسي را به پايتخت ايران كشاند. به گزارش «اعتماد»، اختلاف‌هاي پادماني ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مشخصا درباره 4 مكاني است كه اين نهاد فني با استناد به اسناد ادعايي رژيم اسراييل خواهان دسترسي به آنها شد و پس از همكاري ايران با اين نهاد اكنون مدعي است كه توضيحات ايران درباره منشا و مقصد اورانيوم يافت شده در يكي از اين مكان‌ها از قابليت اقناع آژانس برخوردار نبوده است. جلسه‌اي كه محمد اسلامي و رافائل گروسي در محل سازمان انرژي داشتند به رسيدن به يك برنامه اجرايي به منظور حل و فصل نهايي اختلاف‌ها منتهي شد. محمد اسلامي در نشست مشترك خبري نسبتا مفصلي كه با خبرنگاران ايراني در حضور گروسي داشت، گفت: «با آقاي گروسي به يك جمع‌بندي رسيديم كه مداركي كه بايد بين سازمان انرژي اتمي و آژانس مبادله شود، حداكثر تا خرداد انجام شود تا براي روز «باز اجرا» كه جزو مفروضات مذاكرات وين است، اختلاف‌ها حل و فصل شده باشد. تاكيد ما، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و آقاي گروسي اين است كه اين مسائل بايد در روال طبيعي و در چارچوب مقرراتي خود حل و فصل شود و تحت تاثير هيچ نفوذ سياسي، لابيگري و دخالتي قرار نگيرد و به تبع آن هيچ كدام از اين مسائل بر تصميمات آژانس در تعامل با ايران اثر نگذارد.» رييس سازمان انرژي اتمي در آن نشست خبري در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره اينكه ايران تاكنون چند بار به پرسش‌هاي آژانس درباره اختلاف‌هاي پادماني فعلي پاسخ داده است، اين‌بار اين چارچوب زماني مشخص شده تا خرداد ماه چه ويژگي دارد كه بتواند به نتيجه رسيدن اين پرونده را تضمين كند؟ گفته بود: «يكي از خطوط قرمز جمهوري اسلامي ايران است كه اين موارد ادعايي بايد براي هميشه بسته شود و بيش از اين مزاحمت سر راه ملت ايران و كشور ايجاد نكند. براساس توافقي كه بين ما و آژانس حاصل شده گام‌هايي تعريف شده كه در تعامل با يكديگر و به صورت مساعدت متقابل و ارايه مدارك و مستنداتي كه اين ابهام را از سر كشور برطرف كند و به سمت بسته شدن ببرد، برداشته خواهند شد. ان‌شاءالله تا خرداد كه يك فاز از فازهاي توافق وين است، اين پرونده اختلافي را مي‌‌بنديم و اگر كسي باز مزاحمتي سر راه ما ايجاد كند و درصدد باشد كه با توليد اطلاعات جعلي مانعي بر سر راه پيشرفت ما ايجاد كند، از ابزارهاي در اختيار خود استفاده مي‌كنيم و اجازه نخواهيم داد كه تجربه گذشته دوباره تكرار شود.»
به گزارش «اعتماد» از فحواي كلام گروسي و اسلامي اين حقيقت قابل استنباط بود كه هرچند دو طرف بر مجزا بودن پرونده اختلاف‌هاي پادماني تاكيد دارند اما پيش‌فرض ايران و آژانس حتي در مشخص كردن نقطه زماني پاياني براي حل و فصل اختلاف‌ها اين است كه مذاكرات وين تا خرداد ماه به نتيجه رسيده و حتي نخستين مرحله از اجراي آن هم كليد خورده است. به‌رغم اين خوش‌بيني در جلسه فوق، مذاكرات وين در همان حوالي زماني متوقف شده و از آن اسفندماه تا به امروز هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران، ايالات متحده و 1+4 به وين بازنگشته‌اند و مذاكرات غيرمستقيم ميان ايران و ايالات متحده با واسطه انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا بي‌نتيجه منتهي به توافق ادامه دارد. همزمان در سه ماه گذشته نه سازمان انرژي اتمي ايران و نه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مشخص نكرده‌اند كه در كدام يك از حوزه‌هاي مورد اختلاف به تفاهم رسيده و كدام يك از اين موارد همچنان حل نشده باقي مانده است. در چنين فضايي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از قريب به 10 روز پيش فضاسازي درباره باقي ماندن اختلاف ميان ايران و آژانس در اين پرونده را با درز بخش‌هايي از گزارش فصلي گروسي به شوراي حكام در اين باره آغاز و تهران را به عدم همكاري در اين باره متهم كرد. همزمان با اين فضاسازي رسانه‌اي كه ايران آن را مغاير با واقعيت همكاري ميان تهران و آژانس در سه ماه اخير مي‌داند، مقام‌هاي تروييكاي اروپايي ابتدا از ايران خواستند كه بر حجم همكاري با آژانس در اين زمينه بيفزايد و پس از آن در فاز دوم همصدا با ايالات متحده اعلام كردند كه در نشست اين هفته شوراي حكام قطعنامه‌اي را عليه ايران منتشر خواهند كرد. هشداري كه با واكنش تند تهران همراه شد و حسين اميرعبداللهيان در گفت‌وگوي تلفني با جوزپ بورل مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با اشاره به عزم و اراده دولت جمهوري اسلامي ايران براي رسيدن به توافقي خوب، قوي و پايدار، اقدام اخير امريكا و سه كشور اروپايي در تهيه پيش‌نويس قطعنامه ضد ايراني در آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را رفتاري بر خلاف رويه ديپلماسي، شتاب‌زده و غيرسازنده خواند كه باعث سخت‌تر و پيچيده‌تر شدن روند مذاكرات خواهد شد.
اميرعبداللهيان در اين گفت‌وگو با اشاره به قانون راهبردي مجلس شوراي اسلامي گفت: هرگونه اقدام سياسي از سوي امريكا و سه كشور اروپايي در آژانس، بي‌ترديد با واكنش متناسب، موثر و فوري جمهوري اسلامي ايران مواجه خواهد شد.
اميرعبداللهيان در اين گفت‌وگو سفر اخير رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تل‌آويو در آستانه نشست شوراي حكام را در تعارض با رعايت اصل بي‌طرفي و جايگاه فني و حرفه‌اي آژانس خواند.
به گزارش «اعتماد»، هرچند كه در خبر منتشر شده از سوي وزارت خارجه ايران وزن بيشتري در اين گفت‌وگو به هشدار ايران درباره اقدام سياسي در نشست پيش روي شوراي حكام داده شده بود، اما در روايت جوزپ بورل، او از كاهش احتمال دستيابي به توافق براي احياي برجام سخن گفت. او با انتشار يك توييت نوشت: «دوباره با حسين اميرعبداللهيان (وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران) گفت‌وگو كردم. احتمال دستيابي به يك توافق و بازگشت به برجام رو به كاهش است. اما همچنان با تلاش مضاعف مي‌توانيم اين كار را انجام دهيم.به عنوان هماهنگ‌كننده، در هر زمان آماده‌ام تا [دسترسي به] راه‌حل براي آخرين موضوعات باقيمانده را تسهيل كنم.»
همزمان با افزايش تنش ميان ايران و سه كشور اروپايي به علاوه ايالات متحده درباره تحولات پيش‌رو در نشست شوراي حكام، حسين اميرعبداللهيان با سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه گفت‌وگوي تلفني داشت. به گزارش وزارت خارجه ايران، وزير امور خارجه روسيه در اين تماس تلفني بر مخالفت قطعي اين كشور با پيش‌نويس قطعنامه امريكا و سه كشور اروپايي در شوراي حكام آژانس تاكيد كرد و افزود: پيش‌نويس اين قطعنامه فاقد هرگونه تاثير مثبتي است و موضوعات در دستوركار همكاري ايران و آژانس بايد در مسير فني آژانس حل و فصل شود.
اميرعبداللهيان نيز در اين تماس تلفني با اشاره به تهيه نقشه راه همكاري‌هاي ايران و آژانس در آخرين سفر رافائل گروسي به تهران تصريح كرد كه عواقب و پيامدهاي تصويب هرگونه قطعنامه ضد ايراني در نشست هفته آتي آژانس متوجه طرف‌هايي است كه مخل مسير ديپلماسي هستند.
سفر پرحاشيه گروسي به تل‌آويو
به گزارش «اعتماد»، درست در روزهايي كه مقام‌هاي امريكايي با شرط حفظ نام در گفت‌وگو با رسانه‌هاي اين كشور از دست داشتن رژيم اسراييل در ترور مقام‌هاي نظامي ايران خبر مي‌دهند و تعداد عمليات‌هاي تروريستي عليه تاسيسات هسته‌اي و چهره‌هاي علمي در حوزه‌هاي موشكي و نظامي ايران رو به افزايش است، رافائل گروسي به گفته خودش به دعوت نفتالي بنت، نخست‌وزير رژيم اسراييل به ديدار با مقام‌هاي رژيمي مي‌رود كه در چند دهه اخير سياست ابهام هسته‌اي را درباره زرادخانه و بمب‌هاي هسته‌اي خود در پيش گرفته‌اند و با بهانه عدم عضويت در معاهده منع تكثير تسليحات اتمي (ان‌پي‌تي) درهاي تاسيسات هسته‌اي خود را به روي بازرسان آژانس بين‌المللي انرژي اتمي باز نمي‌كنند. هرچند كه ديدار گروسي با مقام‌هاي اسراييلي مسبوق به سابقه بود، اما اين‌بار سفر او به تل‌آويو در حالي كه شالوده اختلاف پادماني موجود ميان ايران و آژانس، اسنادي است كه بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل در اختيار آژانس قرار داده و به صراحت ادعا كرده كه آنها را در قالب يك عمليات ويژه از داخل ايران ربوده، با واكنش‌هاي بسياري از سوي خبرنگاران، كارشناسان و حتي فعالان فضاي مجازي قرار گرفت. محور اصلي اين انتقادها هم زير سوال بردن استاندارد دوگانه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در مواجهه با ايران به عنوان عضو ان‌پي‌تي با بيشترين سابقه بازرسي از تاسيسات هسته‌اي در چند سال اخير و رژيم اسراييل با سابقه مخفي‌كاري درباره صفر تا صد برنامه هسته‌اي كاملا نظامي اين رژيم بود. بسياري از كاربران در فضاي مجازي با مراجعه به صفحه رافائل گروسي در توييتر از او سوال كردند كه دليل سفر او به تل‌آويو در آستانه نشست پرحاشيه شوراي حكام چيست و آيا او در اين سفر، مقام‌هاي اسراييلي را درباره پيوستن به ان‌پي‌تي و كنار گذاشتن سياست ابهام هسته‌اي تحت فشار قرار داده است. پرسش‌هايي كه با بي‌توجهي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روبه‌رو شد و او حتي در يك مورد اقدام به مسدود كردن دسترسي رضا نصري، حقوقدان و كارشناس ايراني به صفحه خود كرد.
به گزارش بي‌بي‌سي، نفتالي بنت در سفر رافائل گروسي به اسراييل به او گفته كه از آژانس به عنوان يك نهاد مستقل و كارشناسي حمايت مي‌كند. او ضمن تكرار ادعاهاي بي‌پايه و اساس خود درباره برنامه هسته‌اي ايران از آنچه «عمق خطر ادامه مسير ايران به طرف سلاح هسته‌اي و تداوم فريب جامعه بين‌المللي با استفاده از اطلاعات نادرست و دروغ» خوانده، سخن گفته و خواهان استفاده جامعه جهاني از «هر وسيله لازم» براي ممانعت از دستيابي ايران به سلاح هسته‌اي شده است. نفتالي بنت از شوراي حكام آژانس خواست تا «پيامي روشن و قاطع» به ايران بدهند. اين سخنان در حالي به نقل از بنت منتشر شده كه گروسي در ديدارش با او بر «اهميت پادمان آژانس و پيمان عدم اشاعه تسليحات هسته‌اي براي صلح و امنيت جهاني» تاكيد كرده است.
به گزارش «اعتماد»، آخرين خبرهاي رسيده از وين، پايتخت اتريش حاكي از آن است كه احتمالا در جلسه روز چهارشنبه شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي درباره مساله ايران گفت‌وگو خواهد شد. يك منبع آگاه در اين باره به «اعتماد» خبر داده كه رايزني‌هاي فشرده تهران در وين با كشورهاي مختلف حاضر در نشست شوراي حكام درباره صدور احتمالي قطعنامه عليه ايران ادامه دارد. همزمان برخي منابع غربي پيش‌بيني مي‌كنند كه در متن اين قطعنامه صرفا از ايران براي همكاري بيشتر با آژانس درخواست شود. در حالي كه مذاكرات وين براي احياي برجام عملا در اغما به سر مي‌برد، نتيجه بررسي پرونده اختلاف ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌تواند بر روند احياي برجام هم تاثير بگذارد. هرچند كه برخي منابع غربي از احتمال قرار گرفتن پرونده ايران در مسير ارجاع به شوراي امنيت از شوراي حكام سخن مي‌گويند اما به نظر مي‌رسد كه نه تروييكاي اروپايي و نه ايالات متحده فعلا در كوتاه‌مدت قرار گرفتن در چنين مسير پرتنشي با تهران را دنبال نكنند.